Morgunblaðið - 06.11.2009, Blaðsíða 25

Umræðan 25
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 2009
ÉG VAR að ljúka við að lesa
stórvirki Óskars Guðmundssonar
um Snorra Sturluson og verð að
fá að taka ofan. Þótt ég hafi legið í
pælingum um Sturlungaöldina
mörg undanfarin ár upplaukst
ýmislegt fyrir mér við lestur ævi-
sögu Snorra sem ég hafði aldrei
náð almennilega utan um. Eins og
til dæmis það hvernig hann hófst
upp úr litlu í að verða á skömmum
tíma auðugasti og valdamesti
maður landsins, án þess að berj-
ast eða beita vopnum, á þeirri
miklu skálmöld og skeggöld sem
þá var í landinu. En það tekur á
sig mynd að persónutöfrar Snorra
og í rauninni hvernig snilli hefur
geislað af honum strax frá unga
aldri verður til þess að fólk laðast
að honum, vill slást í lið með hon-
um og treystir honum til að fara
með völd og ráða fyrir löndum. Og
kannski hefur Snorri með tím-
anum orðið sjálfur meðvitaður um
að hann væri afbragð annarra
manna, farið að taka sjálfan sig
hátíðlega, en eins og allir þekkja
eiga snillingar það til að verða svo
sjálfsuppteknir að fólk hættir að
laðast að þeim. Og þarna er
kannski kominn lykillinn að
ógæfu Snorra; ættingjar hans,
æskuvinir, tengdafólk og banda-
menn innanlands og utan snúast
gegn honum eða við honum baki
uns hann stendur einn og yfirgef-
inn á kjallaragólfinu í Reykholti
með öxi Árna beisks reidda yfir
höfði sér. Þetta skýrir kannski
einnig þá blendnu mynd sem við
Íslendingar eigum af þessum höf-
uðskörungi, en eins og Óskar
dregur fram er kuldi eða tvíræðni
bróðursonar Snorra, Sturlu Þórð-
arsonar, í garð frænda síns þann-
ig að það smitar allt sem um hann
er sagt – raunar skilur Óskar
mann eftir með löngun til að fá að
lesa samskonar úttekt á Sturlu,
hinu höfuðskáldi þessa renes-
anstíma íslenskrar menningar og
aðalheimildarmanns okkar um
öldina.
Ég efa ekki að ævisögu Snorra
verður tekið fagnandi. Nú sem á
13. öldinni verður það æ augljós-
ara hversu varanleg auðæfi við
eigum í bókmenningunni. Ég lít
yfir útgáfubækur þessa haust og
þykist sjá gnæfa tinda upp úr
efnahagsflatneskjunni sem um-
lykur okkur – verð til dæmis að
nefna að kannski verður þessa árs
minnst fyrir það að þá kom út bók
með Ummyndunum Óvíds í þýð-
ingu Kristjáns Árnasonar, þess
manns sem best hefur kunnað að
miðla okkur meistaraverkum
fornaldar frá því Sveinbjörn Eg-
ilsson leið. Og nýjar spennandi
skáldsögur streyma á markað,
maður lifandi. Og Snorri. Ógæfu
Íslands verður sem betur fer ekki
allt að vopni, þrátt fyrir orðróm
um annað.
Einar Kárason
Sturlungumaður
þakkar fyrir sig
Höfundur er rithöfundur.
ÉG HEF upplifað á
síðustu árum að í skól-
anum, hjá menntasviði
og í Foreldrahúsinu
eru unglingar til-
greindir sem ein-
staklingar sem eru
ekki færir um að vita
hvað þeir vilja né skilja
það. Þeir eru færir um
að fá að ákveða stöku
sinnum hvað á að vera
í kvöldmatinn. Samt
eiga þeir að skilja allar reglur skól-
ans og kerfisins. Inni á Vogi og í
augum flestra foreldra og vina
finnst mér þeir skilgreindir sem
unglingar. Hjá lögreglu eru þeir
sakhæfir 15 ára, álitnir afbrotamenn
eða fíkniefnaneytendur og taldir
haga sér sem fullorðnir. Varla finnst
fólki rétt að fullyrða að unglingur
sem hefur verið misnotaður kyns-
ferðislega hafi hagað sér sem full-
orðinn meðan á misnotkuninni stóð?
Á heimasíðu Barnaverndar er t.d.
engin úrræði að finna fyrir foreldra
sem lenda í ágreiningi við skóla, þar
sem þeir gera ekki ráð fyrir að for-
eldrar leiti til þeirra vegna skóla-
mála – heldur eingöngu að skólar
leiti til þeirra venga barna/foreldra.
Um leið og vandamál gera vart
við sig beinist oft allt að þeim sem
er uppalandi og virðist þá sama
hvernig aðrir hafa hagað sér. For-
eldrar slíkra barna eru gagnrýndir
af mörgum og þurfa að velja milli
áreitis margra aðila eða að standa
vörð um hag barnsins síns.
Getur verið að margir foreldrar
hafi ekki staðið sig betur en svo að
börn þeirra hafi hlotið lesblindu, of-
virkni, athyglisbrest, misþroska eða
einhverfu og þar af leiðandi verið til
trafala í skólanum, að þau voru lögð
í einelti af starfsfólki eða öðrum, að
þau hafi ekki notið samvista við
báða foreldra, átt foreldra í neyslu,
verið misnotuð eða beitt ofbeldi og
síðar meir leiðst út í óreglu? Tala nú
ekki um alla reiðina og höfnunina
sem þau hafa glímt við. Er það líka
þessum sömu foreldrum að kenna
að þau eru klár, fyndin, góð í ýmsu
sem mörgum hefur yfirsést, vinsæl
eða félagslynd? Það virðist liggja í
augum uppi að þessum foreldrum
tókst ekki að leika öll hlutverkin,
kennarana, gangaverðina, skóla-
stjórana, þjálfarana,
lögregluna eða hitt for-
eldrið ásamt ömmu og
afa.
Ég tel að fólk bregð-
ist við aðstæðum eftir
getu, skilningi og
þroska. Þess væri ósk-
andi að menntakerfið
og aðstandendur for-
eldra barna í erf-
iðleikum ynnu úr eigin
vandamálum í stað
þess að klína þeim á
foreldra slíkra barna/
unglinga. Það er mjög
erfitt að taka réttar ákvarðanir í
máli eins og þessir foreldrar eru að
glíma við, því þetta ástand lamar
fólk en krefur það jafnóðum um
skjót viðbrögð þar sem líf þessara
unglinga er í hættu. Því hver þeirra
mun sleppa út úr ástandinu af
sjálfsdáðum, hverjum duga Stuðlar,
hverjum langtímavistun eða fang-
elsið? Hvert þeirra mun fyrirfara
sér?
Flestir fangar voru eitt sinn ung-
lingar í óreglu, jafnvel ennþá börn.
Líf margra þeirra sem eru í fangelsi
í dag spannar rauðan þráð í gegnum
uppeldið, skólakerfið og fullorðins-
árin sem margir flokka sem „hegð-
unarvandamál“ og er talið að hafi
ýtt undir óreglulíf og sem hjá sífellt
fleirum endar sem fangelsisvist.
Aðrar ástæður eru foreldrarnir sem
voru í óreglu, beittu ofbeldi eða
sinntu ekki börnum sínum. Kerfið
er að springa og engir peningar til
til að viðhalda því. En hvað er til
ráða og hvar á að byrja? Þægindin
sem tilheyra þessu ferli eru þau að
þrengja vel að börnum, unglingum
og foreldrum þeirra og benda á þau
sem vandamál þar til fangelsið tek-
ur við. Þessum þægindum er við-
haldið með því „litla“ fjármagni sem
varið er til mennta-, meðferðar- og
fangelsismála.
Endurkoma í fangelsi er algeng.
Of fá varanleg meðferðarúrræði eru
fyrir hrndi þótt öðru sé haldið fram,
aðstandendur fanga eru týndur hóp-
ur, dómar þyngjast og biðlistar eftir
afplánun lengjast. Málefni fanga
hafa ekki verið mikið til umræðu í
blöðum nema þegar kerfið lýsir því
yfir að skera þurfi niður framlög, að
starfsmenn séu úrvinda af vinnu-
álagi og stundum að aðstæðurnar
séu ekki föngum bjóðandi.
Til að afgerandi breytingar geti
átt sér stað þurfa allir að taka hönd-
um saman, því allir eru hluti af sam-
félaginu. Allir deila nú þegar þessu
fagra landi með föngum, einnig
þeim sem bíða afplánunar og þeim
sem eru á reynslulausn, einnig
einstaklingum sem lokið hafa af-
plánun eftir alls kyns afbrot auk
þeirra sem aldrei nást.
Allir eru í mínum huga hver sem
er, í hvaða stöðu sem er. Áhrifarík-
ast og fljótlegast er að hætta að
beina athyglinni að því sem er ekki
hægt að gera og beina henni að því
sem hægt er að gera betur. Ég hvet
fyrst og fremst fanga og aðstand-
endur þeirra að láta til sín taka og
krefjast úrræða sem eru mönnum
bjóðandi og bæta hag þeirra og þar
með allra í þjóðfélaginu.
Þeir sem vilja auka velferð fólks í
samfélaginu, hvort sem er þeirra
eigin og/eða annarra, er bent á
Kærleikssamtökin, www.kaerleiks-
samtokin.com, til að leggja þeim lið
á þann hátt sem hver og einn er fær
um eða bara til að njóta þess sem
þar er boðið upp á. Kærleiks-
samtökin eru með nytsamlegt úr-
ræði í boði fyrir einstaklinga.
Fangelsismál á Íslandi
– hvert stefnir?
Eftir Sigurlaugu G.
Ingólfsdóttur »… þetta ástand lam-
ar fólk en krefur það
jafnóðum um skjót við-
brögð þar sem líf þess-
ara unglinga er í hættu.
Sigurlaug G.
Ingólfsdóttir
Höfundur er stofnandi
Kærleikssamtakanna.
Norræn ráðstefna
Hilton Reykjavík Nord
ica hótel
9. nóvember 2009.
Á ráðstefnunni „Atvinn
uþátttaka eldra fólks –
áhrif á heilsu og
lífsgæði“ munu virtir n
orrænir fræðimenn og
fólk úr atvinnulífinu
fjalla um eftirfarandi þ
ætti frá ýmsum hliðum
:
• Fyrirsjáanlegar brey
tingar á aldurssamsetn
ingu Norðurlanda-
þjóðanna á komandi á
rum og samfélagsleg á
hrif þeirra.
• Áhrif atvinnuþátttök
u á lífsgæði og heilsu
eldra fólks.
• Viðhorf til eldra fólk
s á vinnumarkaði.
• Lífeyristryggingaker
fi Norðurlandaþjóðann
a og hvernig
uppbygging þeirra hef
ur áhrif á atvinnuþáttt
öku eldra fólks.
Ráðstefnan hefst kl. 9
.00 og stendur til kl. 1
5.30. Hún er öllum
opin eins lengi og hús
rúm leyfir og aðgangu
r er ókeypis.
Ráðstefnan fer fram á
ensku.
Skráning á: http://you
rhost.is/arbejde-til-all
e-2009
Dagskráin er birt á: ht
tp://www.felagsmalar
aduneyti.is/radstefnur
/
AR
G
H
11
/2
00
9
Áhrif á heilsu
og lífsgæði
Félags- og
tryggingamálaráðuneytiðNordisk Ministerråd
Atvinnuþátttaka
eldra fólks