Morgunblaðið - 06.11.2009, Síða 28

28 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 2009
✝ Jóhanna HerdísSveinbjörnsdóttir
fæddist í Vest-
mannaeyjum 16. jan-
úar 1929. Hún lést á
Landspítalanum,
Landakoti, 25. októ-
ber sl.
Hún var dóttir
hjónanna Hindriku
Júlíu Helgadóttur
húsmóður, f. 2. júlí
1894, d. 27. febrúar
1968 og Sveinbjörns
Ágústs Benónýssonar
múrara og skálds, f.
8. ágúst 1892, d. 31. maí 1965.
Systkini Jóhönnu voru Sigurður
Fríðhólm, f. 5. september 1923, d.
1. nóvember 1990 og Herbert Jó-
hann, f. 9. júlí 1925, d. 12. janúar
1984.
Jóhanna giftist 10. september
1958 Friðrik Péturssyni kennara, f.
9. apríl 1924, d. 30. júlí 2009. For-
eldrar hans voru Sigríður Elín
Jónsdóttir húsmóðir, f. 10. nóv-
ember 1893, d. 30. mars 1984 og
Pétur Friðriksson bóndi, f. 18. júní
1887, d. 9. september 1979. Sonur
þeirra er Ríkharður Helgi Frið-
riksson tónlistarmaður, f. 5. nóv-
ember 1960. Börn hans og fyrrum
sambýliskonu, Svanhildar Boga-
dóttur borgarskjalavarðar, f. 27.
nóvember 1962, eru Jóhanna Vig-
dís, f. 8. ágúst 1991
og Kristín Helga, f.
14. mars 1993, báðar
menntaskólanemar.
Að loknu lands-
prófi vann Jóhanna í
Kaupfélaginu í Vest-
mannaeyjum þar til
hún giftist og sinnti
eftir það húsmóð-
urstörfum og barna-
uppeldi. Eftir alvar-
leg veikindi í
kringum þrítugsald-
urinn, varð heimilið
hennar aðalstarfs-
vettvangur og setti hún þar metn-
að sinn í að sinna fjölskyldunni,
yrkja ljóð, stunda hannyrðir og
starfa sem almennur gleðigjafi
allra í kringum sig. Hún flutti
ásamt fjölskyldu sinni til Kópavogs
árið 1968 og bjó þar til æviloka, en
var þó ávallt Vestmanneyingur í
hjarta sínu og heimsótti æsku-
stöðvarnar reglulega. Um árabil
söng hún einnig með kór eldri
borgara í Kópavogi. Eftir Jóhönnu
liggur fjöldi óútgefinna ljóða og
nokkur lög. Einnig skrifaði hún
greinar í bæjarblöð í Vest-
mannaeyjum, sem flestar fjalla um
mannlíf á æskuárum hennar.
Jóhanna verður jarðsungin í
Kópavogskirkju í dag, 6. nóv-
ember, og hefst athöfnin kl. 15.
Það er alveg sama þótt skynsemin
segi okkur að allir verði að fara ein-
hvern tíma. Það kemur manni alltaf á
óvart þegar það gerist. Þannig var
það með mömmu. Þrátt fyrir tæpa
heilsu datt manni ekki í hug eitt
augnablik að hún væri kannski á för-
um og varð smám saman sannfærður
um að hún yrði alltaf til staðar. Það
var því reiðarslag þegar hún dó. Nú
er lokið mikilvægu tímabili og lífið
verður aldrei samt aftur. Tómarúmið
er stórt.
Þótt mamma væri heilsulaus var
langt því frá að hún væri orkulaus.
Eftir á að hyggja er ótrúlegt hvað
hún náði að afreka yfir ævina. Eftir
hana liggur mikið magn af ljóðum,
söng, veislum, hannyrðum og, ekki
síst, jákvæðum straumum sem hún
geislaði út frá sér til allra sem hún
hitti.
Engum líða úr minni veislurnar
sem hún hélt. Nóg var af kökunum en
það sem gerði veislurnar svo sérstak-
ar voru ljóðin sem hún orti fyrir þær
og söngurinn sem var ómissandi há-
punktur þeirra. Þar var hún í farar-
broddi með gítarinn og englaröddina.
Ekki var heldur spöruð orkan sem
fór í uppeldi mitt. Ást mömmu og
væntumþykja var alger og gegnheil;
það var alltaf nógur tími fyrir mig.
Þar var stanslaus sköpun í gangi. Við
skálduðum upp sögur; saman bjugg-
um við til heilan fantasíuheim með
fjölda skemmtilegra persóna. Þetta
lagði línurnar fyrir minn feril seinna,
sem hefur einmitt gengið út á sköp-
un. Hún var líka fyrsti gítarkennar-
inn minn. Hugsanlegir tæknilegir
vankantar hurfu algerlega í skugg-
ann af fölskvalausri ást á tónlist. Það
var það sem skipti máli.
Þegar barnabörnin komu fór ferlið
í gang aftur. Hún fór að miðla þeim af
allri sinni kunnáttu í að syngja, spila,
teikna, föndra, prjóna og almennt að
búa til eitthvað fallegt í víðasta skiln-
ingi.
Þegar mamma var komin á sex-
tugsaldur kom fyrst píanó á heimilið.
Hún var undrafljót að kenna sjálfri
sér á það. Þá gerði maður sér fyrst
ljóst hvað tónlistarhæfileikar hennar
voru í rauninni miklir.
Alveg sama hvað ég var kominn
langt frá hennar heimi, þá var stuðn-
ingur hennar við mín tónlistarstörf
skilyrðislaus og alger. Það var sama
hversu ógnvekjandi útlítandi pönkar-
ar dúkkuðu upp í bílskúrnum, alltaf
var þeim boðið upp á kaffi og kökur.
Það var sama hversu mikið nágrann-
arnir kvörtuðu yfir hávaða. Brosið
hennar mýkti þá upp og áfram var
spilað í bílskúrnum. Síðar, þegar ég
fór að gera öllu torskildari tónlist,
fylgdi mamma mér alla leið í því líka
og var óþreytandi við að sækja tón-
leika og styðja mig á allan hátt.
Mamma gat alltaf náð sambandi
við fólk. Ég man er hún heimsótti
mig til Hollands. Hún talaði bara sína
íslensku og brosti sínu fegursta. Ein-
hvern veginn skildu hana allir. Það er
ótrúlegt hvað hægt er að komast
langt á jákvæðri hugsun.
Fráfall pabba í sumar var mömmu
geysilegt áfall. Þegar þessi klettur í
lífi hennar um áratugaskeið var far-
inn var lítið eftir fyrir hana að lifa
fyrir. Henni fannst eins og hún væri
búin að gráta öllum tiltækum tára-
birgðum. Þá var kannski lítið eftir
nema að kveðja sjálf? Megi hún hvíla
í friði. Við hin munum áfram eiga all-
ar fallegu minningarnar um hana.
Ríkharður H. Friðriksson.
Þegar við Rikki kynntumst fyrir
rúmum 25 árum tók Hanna mér
strax opnum örmum inn í fjölskyld-
una.
Hanna var falleg, gáfuð og skyn-
söm kona og það geislaði af henni
hvar sem hún var. Hún var félags-
lynd, mikill ljóðaunnandi, tónelsk,
spilaði jafnt á gítar sem píanó og
kunni ógrynni af lögum. Hún samdi
tækifærisljóð við hvert tækifæri og
jafnvel einnig lög við, skrifaði þau fal-
lega upp og hengdi upp á vegg eða
færði sem gjöf. Ljóð hennar til mín
eru með dýrmætustu gjöfum sem ég
hef fengið. Þau voru síðan fjölfölduð
og sungin af öllum gestum. Frænkur
hennar leiddu gjarnan sönginn með
henni og hún naut þess að fá fólk til
að syngja.
Hún naut þess líka að hlusta á tón-
list, ekki síst með Vestmannaeying-
um enda alltaf Vestmannaeyingur í
anda. Sem dæmi má nefnda að um
síðustu verslunarmannahelgi heyrði
ég beina útsendingu frá brekkusöng
og hringdi til hennar. Að sjálfsögðu
þurfti ekki að segja henni það – hún
var með útvarpið stillt og með þeim í
anda.
Allir voru velkomnir á heimili
Hönnu og það var mikil glaðværð í
afmælum og veislum hjá henni og í
kringum hana. Síðustu árin var fast-
ur liður hjá fjölskyldu minni að fara
til hennar og á Rútstún á 17. júní. Ég
lærði af henni að það er alltaf hægt að
finna eitthvað til að halda upp á og
gleðjast með sínum. Töfra fram köku
og eiga ánægjulega stund saman.
Yndi Hönnu var Rikki og hann var
hennar líf og sál. Hún studdi hann
fullkomlega í öllu sem hann tók sér
fyrir hendur, hvort sem það var
klassískur gítarleikur, spilamennska
með Fræbbblunum eða raftónlist.
Hún þekkti alla sem hann var að spila
með og kom helst á alla tónleika.
Hanna var alsæl með barnabörnin
og taldi forréttindi að gæta þeirra þar
til þær fóru í leikskóla. Hún hafði allt-
af pappír og liti við höndina og hvatti
þær til að teikna og lita og ekki síður
við tónlistariðkun en hún kenndi þeim
gítargrip. Hún prjónaði fyrir þær,
setti upp hús með teppum og fann upp
á leikjum fyrir þær. Þegar Rósa Dís
fæddist tók hún henni eins og barna-
barni, sýndi henni mikla hlýju og um-
hyggju og lét sig ekki vanta í afmæli
hennar.
Hanna hafði unun af ferðalögum og
að vera innan um fólk. Hún fór oft í
stuttar ferðir með Jóhönnu og Krist-
ínu, til dæmis upp í Heiðmörk eða í
Litlu kaffistofuna. Þegar hún komst
ekki á Þjóðhátíð fór hún í stað þess á
Þingvelli með hústjald, borð og stóla
og tjaldaði innan um aðra.
Einkar minnisstætt er ferðalag
hennar með okkur Jóhönnu nöfnu
hennar til Hollands 1992 þegar Jó-
hanna var sex mánaða. Þar algjörlega
blómstraði hún og lærði að fara í spor-
vagna, lestir og jafnvel rúllustiga.
Síðasta skiptið sem Hanna kom til
okkar var á afmælisdegi Jóhönnu
nöfnu sinnar í ár. Eftir afmælissöng-
inn fékk hún Friðrik minn til að spila
nokkur lög á píanóið. Það var notaleg
stund saman.
Ég kveð Hönnu með söknuði og
þakka henni fyrir allar góðu stund-
irnar saman, öll símtölin og alla
hlýjuna í minn og okkar garð. Mínar
innilegustu samúðaróskir til Rikka og
Eyglóar, Jóhönnu og Kristínar og
annarra vina og vandamanna.
Svanhildur Bogadóttir.
Það var alltaf jafn gaman að koma
til ömmu og afa á Borgarholtsbraut-
ina og var alltaf tekið jafn vel á móti
manni. Þegar við systurnar komum í
heimsókn var strax farið í bakaríið og
keypt bakkelsi og svo lagað kókó.
Amma var lífleg og skemmtileg
manneskja sem sýndi alltaf áhuga á
því sem maður var að gera í hinu dag-
lega lífi og hlustaði á mann með
áhuga. Hún hafði yndi af söng og ljóð-
um og kenndi hún mér meðal annars
grip á gítar og heilmikið af lögum.
Amma samdi fyrir mig ljóð þegar ég
fermdist og þótti mér mjög vænt um
það og er stolt af því að hafa átt ömmu
sem gat ort ljóð og vísur. Gaman
fannst mér að því að hlusta á hana
segja sögur frá Vestmannaeyjum og
þegar við sungum saman söngva. Við
fórum oft í langa bíltúra og enduðum
til að mynda í Heiðmörk að borða
gómsætt nesti eða jafnvel í Eden í
Hveragerði að fá okkur ís.
Þegar ég hugsa um ömmu kemur
upp í hugann fullt af góðum og hlýleg-
um minningum. Hún var góðhjörtuð
manneskja sem mun skilja eftir sig
stórt skarð hjá þeim sem sem þóttu
vænt um hana. Henni þótti svo óend-
anlega vænt um okkur og okkur um
hana. Nú er hún Hanna amma mín
farin og ég sakna hennar afar sárt.
En góðar minningar mínar um hana
munu lifa áfram í huga mínum.
Jóhanna Vigdís Ríkharðsdóttir.
Ég sat í framsætinu meðan við
bökkuðum út úr innkeyrslunni og
amma stóð í eldhúsglugganum prýdd
hlýlega brosinu sínu og vinkaði. Ég
gat ekki hætt að vinka og hugsaði á
afar ódjúpan fjögurra ára hátt um
hvað ef ég sæi hana aldrei aftur.
Hugsunin hræddi mig. Ég vinkaði all-
an tímann þangað til við hættum að
sjá hana. Tilfinningin sem fylgdi því
að kveðja ömmu eftir góða samveru
var ólýsanleg.
Hún amma var þessi krúttlega
amma með sætt bros, bollukinnar og
eina manneskjan sem ég þekkti sem
talaði um að laga kókó. Amma tók því
alltaf rólega, stress var eitthvað frum-
stætt, sem var ekki til. Hjá ömmu
snerist allt um kaffið. Laga kaffi var
orðatiltæki sem maður heyrði í hvert
einasta skipti sem maður hitti hana.
Snúðar, tebollur, suðusúkkulaði, vín-
arbrauð og jólakaka í bland við kaffi,
te eða hvað sem hugurinn girntist. Afi
fór í bakaríið og amma lagði á borð.
Þannig virkuðu þau best.
Amma var mikið fyrir að segja sög-
ur. Flestar sögurnar hennar ömmu
voru frá besta tíma lífs hennar, þeg-
ar hún var heppnasta stelpan í öllum
Vestmannaeyjum. Ekki einungis
fékk hún að læra á gítar ókeypis hjá
Sigurbirni Sveinsson, sem hún lýsti
með sterkum orðum, heldur fékk
hún gítar í fermingargjöf frá Guð-
ríði. Sigurbjörn kenndi henni líka
ensku og tók hana í tíma hvernig
hún ætti að banka á dyr og segja Go-
od afternoon! Amma sýndi mér öku-
skírteinið sitt og sagði mér stolt frá
því að hún hefði nú verið fyrsta
stúlkan til að fá bílpróf í Vestmanna-
eyjum.
Frábær er saga ömmu frá því að
bekkurinn tók sig til á skólaballi og
setti rautt efni fyrir ljósið í salnum
til að skapa meiri rómó stemningu.
Þegar skólastjórinn kom á ballið var
ekki nóg með að það væri rauð birta
af ljósinu heldur höfðu nokkrir
krakkar tekið upp á því að vanga.
Hann var vægast sagt óhress með
þetta og kom með nýja reglu: Bann-
að að vanga!
Amma hafði mikinn áhuga á bók-
menntum. Ég gerði mér eiginlega
bara grein fyrir því þegar afi var á
spítalanum og það koma stúlka heim
að lesa fyrir hana Sölku Völku.
Amma gat ekki beðið eftir að stúlk-
an kæmi. Þegar hún loks kom áttum
við að fara í stellingar og hlusta. Eft-
ir lesturinn borðuðu þær vanalega
snúða, drukku kaffi og ræddu um
hvenær Arnaldur og Salka ætluðu
nú eiginlega að fara að taka saman.
Þetta var hefðin! Amma talaði um að
hún hefði viljað læra íslenskar bók-
menntir.
Í nístandi kulda og stormi er gott
að koma inn í vægast sagt heita íbúð
ömmu og afa. Henda af sér yfirhöfn-
um. Ég finn hvernig svitinn byrjar
að myndast á enni mínu. Í svefnher-
berginu situr amma í rólegheitunum
með þetta hlýlega bros, býður mig
velkomna og spyr hvort mér sé nú
ekki kalt? Ég þarf ekki að hugsa mig
lengi um þar sem ég er stödd inni í
41°C íbúð og svitinn byrjaður að
leka af enninu og neita. Amma bætir
mjög kurteislega við hvort ég vilji
ekki fá teppi, ég sé nú í svo flegnu.
Ég lít niður á brúnan vintage-kjól
sem nær upp í háls en er ekki með
neinum ermum. Ég þigg teppið, sem
ég legg yfir axlirnar, og líður eins og
heimurinn sé að bráðna.
Takk fyrir allt amma!
Kristín Helga Ríkharðsdóttir.
Elsku tanta mín – þá er þessu lok-
ið hérna megin og þú komin í faðm
Friðriks aftur.
Þegar ég hugsa til baka er mér
efst í huga ljúfi heimilisbragurinn
sem maður upplifði í hverri heim-
sókn til ykkar Friðriks. Þær voru
svo notalegar stundirnar í gamla
eldhúsinu – heitt súkkulaði, bakkelsi
og skemmtilegar samræður – þó
þeim hafi því miður farið fækkandi
undanfarin ár. Það var eins og að
detta inn í annan heim – enginn asi,
bara ljúfar stundir við kertaljós og
gamansögur.
Ég var ekki há í loftinu þegar ég
kom fyrst á Borgarholtsbrautina og
þvílíkt ævintýri. Hljóðfæri hvert
sem litið var, bækur og allra handa
fróðleikur. Frelsið var algjört í allri
dýrðinni og þá var nú auðvelt að
spinna nýjan og nýjan leik og jafn
erfitt að þurfa að hætta til að fara
heim. Veislurnar voru líka alveg ein-
stakar og mjög ljúf minning sem
tengist því þegar þú dreifðir, fyrst
handskrifuðum en síðan útprentuð-
um, vísum sem þú hafðir samið í til-
efni dagsins. Ávallt glens og glatt á
hjalla.
Í minningunni ert þú, Hanna mín,
björt eins og engill með fallega bros-
ið þitt og ljúfu lundina, og Friðrik
þér við hlið. „Engar áhyggjur elsk-
urnar mínar,“ heyri ég þig segja um
leið og við kveðjum.
Elsku Rikki, Jóhanna og Kristín –
þið hafið misst yndislega móður og
ömmu en hún er komin í góðar
hendur og á fallegan stað. Við fjöl-
skyldan sendum ykkur innilegar
samúðarkveðjur við fráfall elsku-
legrar töntu.
Heiður Reynisdóttir.
Nú er komið að kveðjustund.
Hanna, kær föðursystir mín, sem
var stór hluti af lífi mínu hefur kvatt.
Margar minningar frá bernskuárun-
um koma upp í hugann á þessum
tímamótum. Þá bjuggum við í sama
húsi. Það var oft glatt á hjalla á
Brekastígnum og mikið sungið, enda
systkinin öll mjög músíkölsk og
spiluðu á margskonar hljóðfæri. Sig-
urbjörn Sveinsson rithöfundur bjó í
næsta húsi. Oft var minnst á hvað
það var gaman að fara til hans í gít-
artíma. Þá var mikill samgangur á
milli fólks og heimsóknir tíðar. Á
góðviðrisdögum var gjarnan farið út
á blett með kaffi og kökur og komu
þá nágrannakonurnar í selskapinn.
Hanna hafði dálæti á ljóðum, enda
skáldkona sjálf. Eftir hana liggur
mikið af birtu og óbirtu efni, enda
var hún oft beðin um tækifærisvísur.
Á afmælisdegi sínum var hún alltaf
tilbúin með nýjan brag, „Ljóð dags-
ins“, sem var sunginn af afmælis-
gestunum sem höfðu jafnan gaman
af. Oft var líka gripið í gítarinn og
sungið þegar gesti bar að garði við
önnur tilefni.
Á seinni árum fór hún að hanna og
prjóna dúkkuföt. Hanna tók nokkr-
um sinnum þátt í samsýningum lista-
fólks í Gjábakka með dúkkurnar sín-
ar og fleiri hluti. Veit ég að þeir eru
margir sem hafa fengið fallegar
prjónavörur frá henni í jólagjöf.
Einnig var Hanna í Söngvinum,
kór eldri borgara í Kópavogi og söng
með þeim á meðan heilsan leyfði.
Kórstarfið veitti henni mikla
ánægju.
Friðrik var alla tíð hennar stóra
ást, hann var hennar stoð og stytta í
veikindunum sem hún átti við að
stríða lengst af. Þrátt fyrir það var
alltaf stutt í brandara eða upprifjun á
einhverju skemmtilegu. Hún vildi
síst af öllu vera leiðinleg. Gleðigjafi,
það var hún þegar því varð við kom-
ið.
Hanna hafði t.d. mjög gaman af
því að rifja upp þegar hún flaug ein
til Hollands að heimsækja Rikka og
fjölskyldu hans, sem bjuggu þar á
þeim tíma. Þar dvaldi hún í góðu yf-
irlæti og sá margt sem var öðruvísi
en hún átti að venjast hér heima. Þá
var í uppáhaldi að fara í tjaldútilegu
á Þingvöll, finna ilminn af gróðri og
njóta útiverunnar á fallegum stað.
Nú eru þau hjónin bæði látin en
eftir lifa minningar um skemmilegar
stundir. Um leið og ég þakka sam-
veruna, þá óska ég ykkur góðs geng-
is í nýjum heimkynnum. Kveðja,
Helga Herbertsdóttir.
Mikil hlýja og lífsgleði er það sem
kemur upp í hugann þegar ég hugsa
um hana Hönnu töntu, ástkæra afa-
systur mína, nú er horfin á braut.
Það var alltaf gríðarlega gott að
koma á Borgarholtsbrautina til
þeirra Friðriks og við pabbi minn
höfum haft það fyrir sið á aðfanga-
dag að enda okkar hefðbundnu vísi-
teringu hjá þeim hjónum. Að setjast
inn í eldhús við kertaljós og smákök-
ur, spjalla um atburði líðandi stund-
ar sem og jól og jólahefðir í Vest-
mannaeyjum og fyrir vestan var
orðin órjúfanleg hefð. Heimasmíð-
aða jólatréð og allir nissarnir og svo
símtalið frá mömmu þegar hana var
farið að lengja eftir okkur, jólin
verða ekki söm héðan í frá.
Hanna var mikil selskapskona og
það fara fáir í hennar spor þegar
kemur að stemningu. Fljótandi kerti
í skál, servíettur, seríur, gítarspil og
söngur, að ógleymdum smitandi dill-
andi hlátrinum gerðu afmælisboðin
hennar ógleymanleg og ég tala nú
ekki um þann lúxus að mega leika
undir borði, eitthvað sem Hanna
hvatti frekar en latti litlar stelpur til
að gera.
Það búa ekki margir við það ríki-
dæmi að eiga aukasett af ömmu og
afa en það var nákvæmlega það sem
þau Hanna tanta og Friðrik voru
mér, höfðingleg hjón heim að sækja
og þeirra verður sárt saknað en þau
skilja að sama skapi eftir sig svo
stóra arfleifð, okkur öll sem vorum
svo heppin að fá að þekkja þau.
Sigríður Reynisdóttir.
Jóhanna Herdís
Sveinbjörnsdóttir
 Fleiri minningargreinar um Jó-
hannu Herdísi Sveinbjörns-
dóttur bíða birtingar og munu birt-
ast í blaðinu næstu daga.