Birtingur - 01.01.1965, Síða 4

BORGHILDUR EINARSDÓTTIR: UM FJÖLNI OG FJÖLNISMENN
I.
Landnemar íslands voru stórhuga, framgjarnir, þrekmiklir menn, sem
yfirgáfu heimahaga fremur en búa við áþján og yfirgang og létu sér
ekki í augum vaxa að sækja á smáum fleytum langan sjó til landsins
góða, sem lá ósnortið norður í höfum og bauð dugandi lýð að nema
gróðursælar sveitir.
Þessir atorkusömu frumbyggjar lifðu hér gróskumiklu lífi í nokkrar
aldir, engum háðir. Þeir áttu sjálfir skip í förum, er fluttu vörur þeirra
á markað og færðu þeim erlendan varning heim. Þeir stofnuðu íslenzkt
allsherjarríki og háðu árlega alþing á Þingvelli. Þar komu höfðingjar
og fulltrúar bænda úr öllum héruðum saman til að ráða ráðum sínum.
Alþing hafði löggjafar- og dómsvald, en framkvæmdavald var mjög á
reiki. Alþing íslendinga var miklu meira en venjulegt fulltrúaþing:
„Það er ekki of mælt, sem oft hefur verið sagt, að alþingi hafi verið
1 höfuðstaður eða höfuðborg íslendinga á þjóðveldistímunum . . .“
„Segja má, að ísland væri ekki allsherjarríki nema þann hálfa mánuð,
sem þingið stóð, því að utan þess gat hvorki lögsögumaður, lögrétta né
2 alþingisdómar látið til sín taka.“ „Landnámsmenn urðu íslendingar,
um leið og þeir reistu byggð í landinu og vissu um nafn þess . . . En
3 íbúar landsins urðu íslenzk þjóð á Þingvelli." Höfuðstaður, allsherj-
arríki, íslenzk þjóð — svo mikils háttar var alþing hið forna. Friður,
frelsi, velmegun eru burðarásar þjóðveldisins.
Á Sturlungaöld er friðurinn úti. Flokkadrættir eflast í landi, blóð-
ugar illdeilur milli voldugustu ætta sundra þjóðinni og lama þrek henn-
ar. Þá kom í ljós veikleiki stjórnarfarsins: skortur á ríkisvaldi, sem
skorizt gæti í leikinn og lægt ófriðaröldur.
Noregskonungur sá sér leik á borði, er landsmenn voru veikir fyrir, að
blanda sér í deilur, vinna ættir og einstaklinga á band sitt með loforð-
um um fé og frama. I.yktir urðu þær, að íslendingar glötuðu sjálfstæði
sínu og gengu Noregskonungi á hönd með Gissurarsáttmála 1262.
2
BIRTINGUR