Freyr - 01.05.2000, Blaðsíða 54

Fé á beit í hœðóttu landi norðarlega á suðureynni. Takið eftir
skógarreitunum, en mikið er rœktað af furu til trjáviðar. Kaikoura fjöll f
baksýn.
ingur alls útflutnings, að mestu leyti
kjöt, mjólkurafurðir og ull, en auk
þess er flutt út töluvert af grænmeti
og ávöxtum. Aðrar mikilvægar út-
flutningsvörur eru timbur, fiskur og
ál. Landið er fyrst og fremst gras-
ræktarland og allur fénaður gengur á
beit árið um kring, víða á ræktuðu
landi og nær undantekningalaust er
dreift áburði á beitilönd á einhverra
ára fresti, jafnvel þó að ekki hafi ver-
ið sáð til gróðursins. Beit á ræktuðu
landi er oftast á blöndu af ijölæru
rýgresi og belgjurtum, t.d. hvítsmára
eða refasmára Ríflega 60% alls
lands er skilgreint sem landbúnaðar-
land, þar af mikill meirihluti sem
graslendi til beitar.
Búskaparhættir
sauðfjárbænda
Sauðfjárrækt hefur frá upphafi
verið aðalbúgrein Nýsjálendinga og
er það enn, en á seinni árum hefur
kúabúskapur unnið á og er útflutn-
ingur á mjólkurafurðum ört vaxandi.
Flestir sauðfjárbændur búa með
holdanautgripi og sauðfé saman og
telja það hagkvæmast út frá nýtingu
beitilands. Sauðfé í landinu er nú um
46 milljónir (talið um miðjan vetur),
þar af 32,5 milljónir fullorðnar ær.
Fé hefur fækkað verulega frá 1985
þegar íjöldinn var um 70 milljónir.
Helsta orsök fækkunarinnar er af-
nám styrkja til landbúnaðar, sem
kom til framkvæmda árið 1985 og
einnig er aukin samkeppni um land
til annarra nota, svo sem mjólkur-
framleiðslu á láglendi og skógræktar
á hæðóttu landi. Meirihluti sauð-
fjárbúanna er á suðureynni, sérstak-
lega á hálendari svæðum og í suður-
héruðunum þar sem loftslag er sval-
ara og hentar betur fyrir sauðfé en á
norðureynni. Þar er hins vegar mest
af kúabúum.
Aðalfjárkynið er Romney fé, sem
er komið út af breska kyninu
Romney Marsh sem flutt var til
landsins á síðustu öld. Þetta fé hefur
aðlagast láglendisaðstæðum vel og
er alls ráðandi á norðureynni og á
lægri svæðum á suðureynni og telur
um 58% (1996) af öllu fé í landinu.
Önnur kyn, sem eitthvað kveður að,
eru yfirleitt ræktuð út ffá Romney fé,
svo sem Coopworth (blandað Border
Leicester), Perendale (blandað
Cheviot) og Corriedale (blandað
Merino og breskum langullarkynj-
um). Búskapur með hreinræktað
Merino fé og Merino blendinga fer
vaxandi og er fjöldi þeirra um 10%
af heildinni. Fyrir utan þessi helstu
kyn er fjöldi annarra tjárkynja, sem
hvert um sig telur frá nokkrum tug-
um til nokkurra hundruð þúsunda.
Tekjur sauðfjárbænda eru bæði af
ull og kjöti og var ekki óalgengt að
menn hefðu allt að helmingi tekna af
ullarsölu. I seinni tíð hefur kjötsalan
aukið hlut sinn á kostnað ullar, bæði
vegna sífellt lækkandi ullarverðs og
einnig vegna vaxandi áherslu á kjöt-
framleiðsluna sem hefur leitt til auk-
inna afurða eftir hvetja kind. Bú-
skapur með Merino fé byggir þó að
mestu á ullarframleiðslu enda féð illa
fallið til kjötframleiðslu.
Búskaparhættir nýsjálenskra
bænda eru mjög frábrugðnir því sem
íslenskir bændur eiga að venjast
enda aðstæður allar ólíkar. Búin eru
yfirleitt mjög stór á okkar mæli-
kvarða, meðalbúið er 2500-3000
kindur og yfir 200 holdanautgripir.
Ekki tíðkast að hýsa nokkra kind eða
afla vetrarfóðurs nema að takmörk-
uðu leyti á harðbýlli svæðunum. A
láglendi er beitt á ræktað land, yfir-
leitt haft mjög þétt í girðingarhólfum
og fært milli hólfa eftir ástandi beit-
arinnar. Oft eru hólfin nauðbeitt og
sést ekki stingandi strá í sumum
þeirra þó að enn sé fé í þeim. Það
kom mér á óvart hversu mikið var
um sauðfjárbúskap á sléttlendinu í
Canterbury þar sem landið virtist
henta vel til ræktunar koms eða t.d.
olíufræs og/eða mjólkurframleiðslu.
Reyndar er kúabúskapur vaxandi á
svæðinu en hann krefst þess að fjár-
fest sé í áveitum til þess að tryggja
sprettu á þurrkatímum á meðan
sauðfjárbændur láta sig stundum
hafa það að setja á „guð og þurrkinn“
og treysta á að geta fækkað fénaði
með slátrun og sölu ef beitina þrýtur.
Almennt er mikil hreyfing á sölu líf-
fénaðar og t.d. ekki óalgengt að lág-
lendisbændur kaupi lömb sem teljast
ekki hæf til slátmnar að hausti og
beiti þeim fram á vetur.
I augum ókunnugra er algengasta
myndin af Nýja Sjálandi af póstkort-
um og auglýsingamyndum, landslag
með aflíðandi hæðum og hólum,
grænt yfir að líta og fé á beit á víð og
dreif. Þessi mynd blasir við þó
nokkuð víða, t. d. austan undir Suð-
ur-Ölpunum sem er fjallgarðurinn
sem gengur eftir endilangri suður-
eynni að vestanverðu. Búskapur á
þessum svæðum er yfirleitt sauðfé
og holdanaut og landið hólfað niður í
beitarhólf, þar sem m.a. er tekið mið
af bratta og legu við sól við nýtingu
beitarinnar. Aburði (fosfati) er yfir-
leitt dreift úr flugvélum alls staðar
nema á sléttlendi og á flestum bæjum
54 - FREYR 4-5/2000