Bændablaðið - 10.12.2002, Qupperneq 6

6
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. desember 2002
Bændabiaðið er máigagn
íslenskra bænda
Góðærið sneiðir hjá landbúnaðinum
Mikill hagvöxtur og aukinn kaupmáttur launatekna hefur
einkennt þróun íslensks efnahagslífs síðustu misserin. A
undanfömum sjö árum hefur kaupmáttur launa almennt vaxið
um 30 til 40% sem er meiri kaupmáttaraukning en áður hefur
þekkst hérlendis. Ætla hefði mátt að auknum kaupmætti fylgdu
lækkandi skuldir heimilanna og almenn ánægja þegnanna með
kjör sín. Því fer þó íjarri. Skuldasöfnun heimilanna heför aldrei
verið hraðari og krafist er lækkaðra skatta en jafhframt aukinnar
þjónustu og einnig hærri launa, gjarnan á grunni samanburðar
milli launþegahópa, fremur en bent sé á aukin afköst eða
framleiðni, sem ætíð hlýtur þó að vera grunnur að raunhækkun
launa.
Af þróun undanfarinna ára virðist mega draga þá ályktun að
aukin laun og kaupgeta megni hvorki að gera þegnana ánægða
né draga úr skuldasöfnun. Launamunur virðist einnig fara
vaxandi og svo virðist sem háskólamenntað fólk geri
hlutfallslega æ meiri kröfur. Vekur þetta eðlilega spumingar um
hvort menntastofnanir landsins vanræki að fræða nemendur um
samspil hagvaxtar og launa.
Ein er þó sú stétt sem litlar Iaunahækkanir hefúr fengið á síðustu
árum en það eru bændur landsins. Sauðfjárbændur hafa búið við
lítt breyttar tekjur allt frá 1996 og tekjuaukning kúabænda stafar
einkum af mikilli stækkun kúabúa og væntanlega ofit aukinni
vinnu í kjölfarið. Afkoma svína- og kjúklingaframleiðenda er
óviðunandi um þessar mundir og margir garðyrkjubændur bera
lítið úr býtum.
Margt veldur því að launabil bænda og annarra stétta breikkar.
Launahækkanir undanfarinna ára hafa leitt til að öll meðhöndlun
búvara og þjónusta við landbúnaðinn veróur kostnaðarsamari og
auknum kostnaði er erfitt að velta út í verðlagið. Kröfur um
aukið eftirlit og dýrari umgjörð í öllu framleiðsluferli búvara
kostar sitt. Tæknivæðing í landbúnaði er ekki ætíð í samræmi við
þann búrekstur sem á að standa undir fjárfestingunum. Allt
veldur þetta því að sífellt smærri hluti af endanlegu verði búvara
kemur í launahlut bóndans. Við þetta bætist svo að offramboð er
á kjötmarkaðinum sem hefúr valdið miklum verðlækkunum á
síðustu mánuðum.
Ekkert af þessu er auðvelt viðfangs. Almennar launahækkanir
umfram verðþróun búvara hljóta að leiða til þess að bændur
verða að halda kaupum á allri þjónustu í lágmarki.
Tæknivæðingu þarf ætíð að skoða með gagnrýnum augum
rekstrarhagfræðinnar. Eina von um jafnvægi á kjötmarkaði er að
bændur og afúrðastöðvar vinni sameiginlega að því að stilla
saman framboð og efitirspurn á markaðinum.
Þó sú staða sem lýst er hér að ofan sé óviðunandi er hún það sem
landbúnaður um alla Evrópu og raunar víðar glímir við.
Tæknivæðing hefur á undanförnum áratugum margfaldað afköst
hvers bónda og framfarir í flutningatækni og sífellt harðnandi
samkeppni á yfirfullum búvörumarkaði hafa rutt úr vegi hömlum
á viðskiptum með landbúnaðarvörur. Vandséð er því að bændur
munu á næstunni ná þeim kjarabótum sem aðrar stéttir hafa
fengið og verði því áfram láglaunastétt.
Þótt margt sé þannig mótdrægt mega bændur ekki gleyma að
starf bóndans á sér einnig bjartar hliðar. Ákveðinn sveigjanleiki í
vinnutíma og visst frjálsræði til ákvarðanatöku er mörgum mikils
virði. Fjölskylduvænt umhverfi sveitanna og nábýli við góða
granna verður ekki metið til Ijár og ekki er sjálfgefið að góð laun
og önnur tækifæri borgarlífsins veiti meiri ánægju og lífsfyllingu
en dagleg glíma bóndans þó erfið sé.
Megi bændur landsins og íjölskyldur þeirra sem og aðrir
landsmenn eiga gleðileg jól. /AT.
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Þvi er dreift til allra bænda landsins og
fjölmargra annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaðinu er dreift ókeypis til
þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 4.200 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.000.
Sími: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason, blaðamaður: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins er bbl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
Nr. 167
Bændablaöinu er dreift i tæpum 8000 eintökum.
íslandspóstur annast þaö verk að mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Alkunna er að afkoma í hefðbundnum búskap hefur versnað á síðari
árum vegna aukinnar samkeppni og kröfu um lægra vöruverð. Við
þessu hafa bændur brugðist með því að hagræða rekstri sínum eftir
föngum. Leiðbeiningaþjónusta í landbúnaði hefur helgað sig þessu
verkefni í æ ríkara mæli, m.a. með því að setja á markað ýmis
tölvuforrit til nota fyrir bændur. Hér á eftir verður fjallað um áburð
og leiðir til að halda áburðarkostnaði í lágmarki.
Kostnaður
við áburðarkaup
Á verðlagsgrundvallarbúi eru
kaup á tilbúnum áburði talsverður
kostnaðarliður. Samkvæmt hag-
tölum fyrir slík bú í september og
nóvember 2001 kemur eftirfarandi
fram. a) Sauðfjárbú. Af breyti-
legum kostnaði fara 18% útgjalda
til áburðarkaupa og ef miðað er
við veltu búsins þá eru áburðar-
kaup 7%. b) Kúabú. Af breyti-
legum kostnaði fara 10% útgjalda
til áburðarkaupa og ef miðað er
við veltu búsins þá eru áburðar-
kaup 4,2%.
Þessa kostnaðarliði þarf alltaf
að ígrunda vel og gæta ýtrustu
hagkvæmni.
Búfjáráburóur
Til þess að draga úr kostnaði
við kaup á tilbúnum áburði er
sjálfsagt að gjömýta allan búfjár-
áburð.
Ef tekið er einfalt dæmi af 400
kinda búi og reiknað með sex
mánaða innistöðu og hámarks-
nýtingu áburðarins, þá má áætla að
verðmæti hans nemi um 120.000 -
140.000 kr. á ári. Ef á sama hátt er
tekið 40 kúa bú með geldneytum
og miðað við góða nýtingu áburð-
arins, þá má áætla að verðmæti
hans séu um 180.000 - 210.000 kr.
á ári. Þetta eru verðmæti sem
munar um. Meðferð og dreifingu
búfjáráburðar þarf því að vanda
þannig að hámarksnýting náist.
Lítið má út af bera til þess að þessi
verðmæti skili sér ekki sem skyldi.
Illa framkvæmd dreifing, dreifmg
við erfiðar aðstæður, léleg
geymsla o.fl. eru þættir sem valda
því að næringarefnin tapast eða
nýtast ekki nógu vel. Þá má minna
á að með búfjáráburði fylgja ýmis
önnur næringarefni en köfnunar-
efni, fosfór og kalí. Einnig hefúr
hann bætandi áhrif á jarðveginn
með ýmsum hætti.
Tilbúinn
áburður
Eins og fram hefur komið eru
áburðarkaup talsverður kostnaðar-
liður í hefðbundnum búrekstri.
Þótt tilbúinn áburður sé dýr er
notkun hans nauðsynleg við flest-
alla ræktun. Varðandi hagkvæmni
við áburðarkaup er mikilvægt að
bera rétt á. Jafhframt þarf að gæta
þess að spara ekki áburð um of.
Það getur orðið mörgum bóndan-
um dýrkeypt ef uppskeran bregst,
eða ef röng hlutföll við áburðar-
gjöf (of mikill/lítill áburður) leiða
til þess að uppskeran hefur óheppi-
lega efnasamsetningu eða að æski-
legar tegundir jurta hverfa úr
ræktarlandinu. Rétt/hæfileg áburðar-
gjöf er sá meðalvegur sem fara
þarf. Til þess að ná þessu mark-
miði er brýnt að skrá árlega allt
varðandi áburðargjöf, meðferð og
notkun ræktunarlandanna og nýta
síðan niðurstöður rannsókna og
leiðbeininga varðandi áburðargjöf.
Hjálpartœki
Til þess að auðvelda hveijum
bónda að gera sem hagkvæmust
áburðarinnkaup og til þess að
halda utan um ýmsa þætti jarð-
ræktar, þá býður nútíma tækni upp
á aðgengileg tölvuforrit. Bænda-
samtökum íslands bjóða nú upp á
forrit til að gera áburðaráætlun,
þ.e. jarðræktarforritið - NPK.
Það er samið í samvinnu við
ráðunauta og bændur. Því er ætlað
að leysa vel og á auðveldan hátt
þarfir einstakra bænda, jafhffamt
því að henta vel fyrir ráðunauta
sem vinna áburðaráætlanir fyrir
hóp bænda ár eftir ár. Auk þess að
vinna áburðaráætlanir eftir þeim
forsendum sem gefhar eru við
skráningu hvers býlis, býður
forritið upp á árlega skráningu á
ýmsum þáttum jarðræktar og fóður-
öflunar. Þessir þættir eru niður-
stöður jarðvegs- og fóðurefha-
greininga, uppskerumagn, veður-
far og ýmislegt um meðferð og
ástand hverrar spildu. I ffamtíðinni
(næsta/þamæsta útgáfa) verður
forritinu gert kleift að sækja upp-
lýsingar í þennan gagnabanka og
taka tillit til þeirra við mat á
áburðarþörf einstakra spildna. For-
ritið er öflugt hjálpartæki við
skipulagningu og skrásetningu á
ýmsu varðandi ræktun og upp-
skeru, ásamt því að skipuleggja
áburðamotkun á fljótvirkan og
ömggan hátt. Kostnaðurinn við
kaup á forriti sem þessu skilar sér
fljótt í rekstrinum. Upplýsingar um
verð og nýjar uppfærslur fást hjá
BÍ og hægt er að panta það á
vef Bændasamtaka íslands
(www.bondi.is)./ÁS
Jarðræktarforritið - NPK hefur verið í notkun um nokkurt
skeið, bæði hjá ráðunautum og bændum. Til þess að auðvelda
mönnum notkun þess þá hefur verið ákveðið að bjóða bændum
upp á námskeið í almcnnri áburðarfræði og í notkun forritsins.
Hvert námskeið skiptist í þrjá kafla sem eru a) grunnatriði í
áburðarfræði, b) kynning á tölvuforritinu og c) verkleg þjálfun í
notkun forritsins undir leiðsögn leiðbeinenda. Hvert námskeiðið
er 12 - 14 kennslustundir og skiptist á tvo daga. Allar nánari
upplýsingar má nálgast hjá viðkomandi búnaðarsambandi.
Framkvæmd námskeiðanna er samvinnuverkefni
Bændasamtakanna, búnaðarsambandanna og Upplýsingatækni
í dreifbýli. Auk þess eru Landbúnaðarháskólinn á Hvanneyri og
Rannsóknastofnun landbúnaðarins samstarfsaðilar við
samantekt og val á námsefni. /ÁS