Bændablaðið - 10.12.2002, Page 14

14
BÆNDABLAÐIÐ
Þrídjudagur 10. desember 2002
í síðasta Bœndablaði var greint frá námskeiði sem íslenskir ráðu-
nautar sóttu í Danmörku um miðjan nóvember. A þessari síðu
verður farið nokkrum orðum um þróun í danskri
mjólkurframleiðslu síðustu árin, skipulag
ráðgjafarþjónustu og skýrsluhald. /GG
Búvísindamenn gera sig klára. F.v. Guðmundur Jóhannesson, Torfi Jóhannesson, Guðmundur Steinsdórsson,
Snorri Sigurðsson og Þóroddur Sveinsson.
Hrðð þroun í
dðnskum
Danskir bændur eru rúmlega 52
þúsund. Af þeim eru 22 þúsund
kúabændur, 13 þúsund svína-
bændur, 4800 hænsnabændur,
3400 sauðQárbændur og 8300
hrossabændur (sem eiga samtals
um 17000 íslenska hesta). Mjólk-
urframleiðendur eru hins vegar
orðnir innnan við 10 þúsund. Af
vinnuafli eru um 6% bundin
landbúnaði. Hins vegar er hlut-
deild landbúnaðar í útflutnings-
tekjum um 25% þannig að staða
landbúnaðar í þeim efnum er
ekki á nokkurn hátt sambæriieg
við Island.
Þróun í átt til sérhæfingar hefur
verið ákaflega hröð í Danmörku á
síðustu árum. Skipta má bændum í
þrjá aðalhópa; kúabændur, svína-
bændur og kombændur.
Meðal kúabænda hafa orðið
miklar breytingar síðustu árin.
Fyrir 20 árum lögðu um 40 þúsund
bú stund á mjólkurframleiðslu en
nú em þau um 10 þúsund. A sama
tíma hefur búum með holdanaut
fjölgað lítilsháttar. Mikið hefur
verið byggt af nýjum fjósum, eink-
um legubásafjósum, og rúmur
helmingur mjólkurframleiðslunnar
kemur nú úr fjósum byggðum á
síðustu fimm árum.
Samfara fækkun búa hefúr
kúm fækkað en meðalafúrðir
aukist og var meðalnyt á síðasta
ári tæp 7800 1 á kú. I nær tvo
áratugi hefur mjólkurframleiðslu
verið stýrt af kvóta innan EU.
Mjólkurkvóti Dana er um 4.400
milljón 1 af mjólk. Meðalkvóti á bú
er 550 þúsund lítrar.
Mjólkurverð til framleiðenda
hefúr á síðustu árum verið til-
tölulega stöðugt en hefúr hins
vegar á engan hátt fylgt verðbólgu,
og í raun lækkað örlítið allra
síðustu árin. Framleiðandinn fær
nú um kr. 28,70 íyrir lítrann og
kvótaverð er lítið eitt hærra.
Niðurstöður búreikninga sýna
töluverðar sveiflur í afkomu kúa-
búa síðustu árin. Árið 2001 var af-
koman slök og fjölmörg bú voru
rekin með halla.
Tíundi hluti ffamleiddrar
mjólkur er lífræn mjólk. Þetta er
mun meira magn en markaðurinn
tekur við.
Skipulag og ma
fagþjónustu
Rannsókna-
starfsemi
1500 starfsmenn við
tilraunir og rannsóknir
tl
Ráðgjafarþjónusta
landbúnaðarins - á landsvísu
500 starfsmenn.
Flestir ráðgjafar.
nenn.
ijafar.
52.000 bændur *
_________________I___ . ■
Fyrir nokkrum árum voru leiðbeiningamiðstöðvar nokkuð á annað
hundrað. Þeim hefur fækkað verulega og eru þær nú 60 og fækkar enn
ört. Danir telja að raunveruleg þörf sé ekki fyrir nema um 10
ráðgjafarmiðstöðvar.
I þeim greinum þar sem framleiðendur eru fáir - s.s. í loðdýrarækt
og sauðfjárrækt - mun ráðgjafarstarfsemin færast í eina landsmiðstöð.
Hið sama er reyndar að gerast í sérhæfðri ráðgjöf, svo sem í ræktunar-
ráðgjöf í nautgriparækt en hún verður í framtíðinni rekin á tveimum
stöðum í landinu. Þess má geta að sæðingastarf í nautgriparækt fer allt
undir eina heildarstjóm um næstu áramót. Nú em reknar sex sæðinga-
stöðvar en þær skiptu tugum fyrir tveim áratugum.
Fyrir 52 þúsund bændur í landinu starfa samanlagt um 3000
starfsmenn á dreifðum leiðbeiningamiðstöðvum, en em 500 við
landsmiðstöðina (Hjá Árósum) og um 1500 starfa í rannsóknum. Því
em ura 10 bændur að baki hverjum starfsmanni. Sambærilegar tölur
fyrir ísland em helmingi hærri, eða um 20 bændur um hvem
starfsmann. Danir leggja mikla áherslu á að ráðgjafarþjónustan sé eign
bænda og stjómað af þeim. Fjöldi bænda á hvem ráðgjafa er
breytilegur, en getur verið allt að 30 til 70.
I ráðgjöflnni er mikil áhersla lögð á markmiðstengda vinnu og
skipulegar aðgerðir, því ráðgjöfin verður að skila bóndanum
árangri í búrekstrinum. Áætlanagerð, bæði til lengri og skemmri
tíma, er mikið beitt og starf ráðgjafans miðar að því að vinna með
bóndanum við að meta árangur í rekstrinum og fylgja settum
markmiðum eftir.
Fjármögnun rádgjafarþjónustunnar
Um 56 af hundraði tekna ráðgjafarþjónustunnar á landsvísu koma í
gegnum selda ráðgjafarþjónustu. Afgangurinn kemur úr ýmsum áttum;
s.s. frá stéttarsamtökum bænda (3%, hliðstætt sjóðagjöldum), ýmsum
verkefna- og þróunarsjóðum (21%), styrkur vegna launa ffá hinu
opinbera (3%) og sem endurgreiddar skatttekjur af bændum frá hinu
opinbera(17%).
Fjánnögnun ráðgjafarþjónustu á hérað'svísu er nokkuð önnur, en þar
koma allt að 80 af hundraði tekna í gegnum selda ráðgjafarþjónustu til
bænda og afgangurinn er félagsgjöld og styrkur vegna launagreiðslna.
Skýrslutiald I nautgriparækt
Reglur um
skýrsluhald i naut-
griparækt eru mun
strangari í Danmörku
en við þekkjum hér á
landi. Skýrsluhalds-
þjónustan er að öllu
Ieyti greidd af
bændunum sjálfúm
og eru grunngreiðslur
yfir kr. 1.150 á hvem
grip. Fyrir því er löng
hefð í Danmörku að
sérstakir starfsmenn,
eflirlitsmenn
(kontrolassistenter),
ferðist til bænda og
mæli afúrðir og skrái
ýmsar aðrar upp-
lýsingar. Um 20 af
hundraði búa nota
eftirlitsmenn til að
ffamkvæma allar
mælingar. Þetta á
einkum við um stærri
bú og öll slík vinna er
í dag seld sem tíma-
vinna til bændanna.
Gjald fyrir almenna
fagráðgjöf er kr.
6.300 til 6.900 á
hvem vinnutíma.
Fyrirbyggjandi
heilbrigðisráðgjöf
kostar hins vegar mun
meira.
Samvinna meðal
danskra bænda
Danskir bændur leggja mikla
áherslu á samvinnu á ýmsum
sviðum. Flestar greinar land-
búnaðarins, s. s. mjólkur- og
svínakjötsframleiðslan, starfa í
mikilli og harðnandi samkeppni,
bæði innanlands og á erlendum
mörkuðum. Til að standast
samkeppnina virðist eitt af
lykilorðunum hjá þeim vera
aukin samvinna bændanna,
hvort sem' er í gegnum rekstur
afúrðasölufélaganna eða í þeirra
eigin félagskerfi og ýmis konar
þjónustustarfsemi við bændur. í
endurskipulagningu ráðgjafar-
þjónustunnar er t.d. mikið horft
til aukinnar samvinnu milli leið-
beiningastöðvanna sem felur m.
a. í sér stórfellda sameiningu og
fækkun skrifstofa. Enn fremur
má segja að ein af forsendum
árangurs sé sú að unnið er út ffá
skýrri stefnumörkun um áherslur
í starfmu og markmið - að allir
eða flestir viti að hvaða marki er
stefnt. Stefnan er að sjálfsögðu
mörkuð í gegnum víðtæka
umræðu þar sem mjög margir
taka þátt. Danir eru afar flinkir í
því.
Keppikefli danskrar naut-
griparæktar þessa stundina er að
skipa efsta sæti innan EU að
því er varðar rekstrarafkomu
búanna, sjálfbæmi m.t.t. nýtingar
lands og aðfanga, svo og hvað
varðar gæði framleiðslunnar. Til
að þetta geti gengið eftir er
stefnt að eftirfarandi;
| að auka árlega fram-
leiðni um fimm í stað tveggja
af hundraði
að auka fóðurnýtingu
til jafnaðar úr 82 af hundraði í
92
að lækka meðalfrum-
utölu í mjólk úr 300 000 í 200
000
að útrýma kúariðu og
salmonellu
að bæta tæki til hag-
fræðilegrar greiningar á af-
komu í búrekstri
að bæta flokkun
nautakjöts um þrjá gæða-
flokka að meðaltali
að bæta ímynd fram-
leiðslunnar með markvissri
upplýsingagjöf og fræðslu til
neytenda