Bændablaðið - 10.12.2002, Page 26

26
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. desember 2002
„Við hjónin byrjuðum okkar
búskap árið 1966 á Sauðárkróki en
árið 1972 keyptum við jörðina af
tengdaforeldrum mínum og fluttum
hingað fram eftir um vorið.
Bústofninn var þá 9 kýr, hundur og
köttur, en um haustið keyptum við
okkur 44 veturgamlar gimbrar.
Upphaflega hugmyndin var að ég
væri í vinnu með búskapnum, t.d á
Króknum. Ég er vélvirki og starfaði
við það áður en við fluttum hingað
að Gili. Við komumst hins vegar
fljótlega að raun um að það borgaði
sig ekki að vinna útíífá, það veitti
ekkert af því að sinna búskapnum
og þeirri uppbyggingu sem við
réðumst í. A næstu árum
stækkuðum við búið þannig að árið
'92, þegar við stofhum félagsbúið,
voru hér 42 kýr en aðeins kindur til
heimilis. Við vorum á þessum árum
búin að breyta útihúsunum talsvert
og byggja við fjósið og á þessu ári
var reist stór hlaða við fjósið og sett
í hana heydreifikerfi. Næstu árin
var bústofninn svipaður að stærð en
árið 1999 fjölguðum við kúnum í
70. Þá var rúllubaggaheyskapur að
sjálfsögðu kominn til sögunnar en
áður var hirt með heyhleðsluvagni.
Fjósið var hefðbundið básafjós með
rörmjaltakerfi og flórsköfúm. En
það er ekkert launungarmál að
mjaltimar vom tímaffekar og famar
að verða mér ffekar erfiðar því
skrokkurinn er svolítið farinn að
láta sig, eins og vill verða með kalla
sem nálgast sextugsaldurinn,“ sagði
Jens Guðmundsson þegar Bbl. tók
á honum hús fyrir skömmu.
-En svo tókuð þicI þá ákvörðun
að kaupa kvóta, Jjölga enn frekar
kúnum ogfara út í kostnaðarsamar
breytingar á húsum. Hver er
ástœðan?
Ómar. „Ég fór að velta því
fyrir mér í vor þegar foreldrar mínir
vom í ffíi úti á Spáni hvað ég þyrfti
að stækka búið mikið til að standa
undir fjárfestingu við mjaltabás,
fóðurkerfi og breytingar á
byggingum. Þegar þau komu heim
kom settumst við öll fjögur yfir þær
hugmyndir sem ég var með og
niðurstaða okkar varð að ráðast í að
stækka búið í 110-120 kýr, breyta
fjósinu í lausagöngufjós og breyta
um heyskaparaðferð. Þetta höfiim
við svo gert á þessu ári. Við
byijuðum að breyta fjósinu í vor og
er því nú nánast lokið. í því em 120
legubásar og aðstaða til að taka
nokkrar kýr ffá i stíur. Við emm um
það bil að Ijúka við að byggja yfir
hluta af geldneytunum. Ég kalía
það hálmhús, en þar verða ca. 50-
70 kálfar sem verða hafðir á hálmi
eins og nú er að verða algengt.
Þegar þetta pláss er frágengið
getum við haft 100 - 120 kálfa á
ýmsum aldri. Það er búið að breyta
hlöðunni. Þar er nú gjafaaðstaða
fyrir kýmar þar sem þær geta
gengið í hey að vild, en ég gef fyrir
tvo sólarhringa í einu. Þessa dagana
emm við svo að setja upp
heljarmikinn haugtank skammt ffá
fjósinu sem við vonumst til að geta
tekið í notkun í desember."
mjólka þegar fréttamann bar aö.
Bændablaðið/örn
Samvinna
um heyskapinn.
Undanfarin sumur hafa
Gilsbændur haft nokkra samvinnu
við nágranna sína á bæjunum Útvík
og Vík um heyskap, vélarverið
lánaðar á milli ef hefúr bilað og
jafnvel aðstoðað við rúllun og
heimkeyrslu. í ár var tekin
ákvörðun um að auka samstarfið
vemlega. Sameinast var um að
kaupa stórbaggavél og tilheyrandi
pökkunarvél og stærstu gerð af
rakstrarvél. Þegar tekið var saman
vom þrjár dráttarvélar, þ.e. ein ffá
hverju heimili, í flekknum. Ómar sá
að mestu um baggavélina enda
þurfti hann að heyja mest, en hinir
sáu um að raka og pakka. I flestum
tilfellum sló hver fýrir sig og sneri
sínu heyi.
Ómar segir að samstarfið hafi
gengið mjög vel og þeir
þremenningar hafi heyjað fyrir
bústofn sem eigi að ffamleiða
liðlega 900 þúsund lítra af mjólk.
Eins og kunnugt er var sumarið í ár
ffemur leiðinlegt til heyskapar og
því vom sumir vinnudagamir ansi
langir þegar þurfti að ná miklu heyi
saman og veðurspáin var óhagstæð.
Ómar segir að þeir félagar séu allir
mjög ánægðir með þetta samstarf
og þetta sé miklu skemmtilegra
fyrirkomulag, ef menn em
samhentir og stappa stálinu í hvem
annan. Heyskapurinn gekk mun
hraðar en áður með þessum
stórvirku vélum þó svo að vissulega
væm byijunarörðugleikar eins og
oft er þegar menn taka ný tæki í
notkun.
Það er komið að lokum spjalls
míns við bændumar á Gili en þá
segist Jens þurfa að kvarta. Hann
fær tækifæri til þess. „Ég er búinn
að biðja vegagerðina í mörg ár að
setja undirgöng á veginn héma fyrir
neðan en án nokkurs árangurs. Það
hagar nefhilega þannig til að
Sauðákróksbrautin skiptir alveg
landareigninni hjá okkur. Við erum
með meirihlutann af beitilandinu
fyrir neðan veg og þurfúm að reka
kýmar yfir veginn, allt upp í fjómrn
sinnum á dag. Þetta er í rauninni
stórhættulegt því það tekur tals-
verða stund fyrir svona margar kýr
að fara yfir veginn. Við höfúm lent
í að fá bíla inn í kúahópinn því það
er oft ekið hratt héma fyrir neðan,
en það hefúr sloppið blessunarlega
við slys enn. Ég held að vegagerðin
þurfi að huga mikið betur að þessu
því það hagar víða svona til á
sveitabæjum að þjóðvegurinn
skiptir landinu í tvennt. Það er líka
staðreynd að eftir því sem vegimir
batna er ökuhraðinn á þeim meir og
slysahættan vex, „ sagði Jens
Guðmundsson að lokum.
Þau standa að búrekstrinum á Gili i Skagafirði Jens, Pálína, Vilborg og Ómar.
í byrjun september var stærsti mjaltabás
hérlendis tekinn í notkun. Básinn, sem tekur 16
kýr í einu, er á bænum Gili í Skagafirði en þar er
nú rekið eitt af stærstu kúabúum landsins. Þama
var um íjárfestingu upp á 8.3 millj. króna að
ræða, en munurinn er mikill hvað varðar vinnu
r
við mjaltimar . A Gili búa hjónin Jens
Guðmundsson og Pálína Skarphéðinsdóttir, sem
hófu búskap á jörðinni árið 1972. Árið 1992
gerðust Omar sonur þeirra og kona hans, Vilborg
Elísdóttir, aðilar að búskapnum. Tíðindamaður
blaðsins hitti heimilisfólkið á Gili fyrir skömmu
og ræddi um eitt og annað varðandi búskapinn.
-Nú keyptuð þið heljarstóran
mjaltabás. Geturðu sagt mér ögn
frá honum?
Það varð niðurstaða okkar að
kaupa bás frá De Laval sem hægt er
að mjólka í 16 kýr í einu. Það var
talsverður metnaður hjá umboðs-
aðila þeirra, Vélaveri ehf, að selja
þennan bás sem er sá stærsti sem
seldur hefur verið í gegnum De
Laval umboðið í Noregi. Hann var
tekinn í notkun í byijun september
sL Umboðið sá alfarið um
uppsetninguna en við gerðum
plássið lyrir hann klárt. Það tók að
vísu lengri tíma að fá básinn hingað
norður en við gerðum upphaflega
ráð fyrir. Þeir frá Vélaveri voru svo
með okkur við þijár fyrstu
mjaltimar og kenndu okkur m.a. á
tölvubúnaðinn sem var nauðsynlegt
því við emm ekki mikið tölvufólk.
Síðan höfúm við þreifað okkur
áfram með ýmislegt varðandi
mjaltabásinn, bæði hafa menn ffá
umboðinu leiðbeint okkur í gegnum
síma og svo hafa nágrannar okkar
sem eiga sömu gerð af af bás komið
til okkar og gefið góð ráð.
Hvernig líkarykkur þessi
breyting á mjöltunum?
Jens. „Við höfúm núna tvo
vinnumenn sem sjá að mestu um
mjaltimar þannig að við Ómar
getum einbeitt okkur að smíðum og
framkvæmdum. En þó að við
höfúm ekki mikla reynslu af
básnum enn sem komið er, og
eigum eftir að læra eitt og annað
varðandi þesa tækni þá líkar okkur
þetta mjög vel. Mér finnnst mesti
munurinn að þurfa ekki að beygja
mig til að setja tækin á kýmar. Það
má segja að tveir menn þurfa að
halda vel áffam við mjaltimar en
það er létt á þremur. Þetta er ekki
afgerandi fljótlegra en með gömlu
aðferðinni, munurinn felst aðallega
í því hvað þetta er miklu léttara. Nú
þarf t.d ekki að taka af kúnum,
mjaltatækið fer sjálfkrafa af þegar
búið er að mjólka hveija kú. Nú sér
maður líka um leið hvað hver kýr
mjólkar mikið í hvert skipti. En við
keyptum Iíka meira en básinn því
við fengum einnig fóðurkerfi fyrir
kýmar sem léttir vinnuna alveg
heilmikið. Nú sér tölvan um að
Sænsku vinnumennirnir voru að
skammta hverri og einni kú hvað
hún fær mikið magn af fóðurbæti á
dag. Það er sama móðurtölva fyrir
mjaltabásinn og fóðurkerfið. Það
má segja að kýmar hafi verið
ótrúlega fljótar að venjast þessari
nýju tækni og heilsufar þeirra hefúr
batnað verulega. Við höfúm varla
þurft að fá dýralækni hingað síðan
við tókum mjaltabásinn í notkun.“
Konan sér
um tölvuvinnsluna.
Ómar „Það hafði einnig sín
áhrif við að fara út í þessa sjálf-
virkni, þar sem mikið byggist á
tölvum, að þama fannst mér koma
starf handa konunni. Það fara allar
upplýsingar úr tölvunni í fjósinu í
tölvuna hér heima og þannig er
hægt að gefa sér tíma, jafnvel á
kvöldin, til að pæla í ýmsu varðandi
kýmar. Það þaif t.d. að passa að
upplýsingar um burðartíma og
beiðsli séu rétt skráðar og að breyta
fóðurbætisskammti á hluta af
kúnum o.fl. Með þessa bústærð
verður í rauninni til heilt starf við
að fylgjast með ýmsu varðandi
búreksturinn frá degi til dags, gera
rekstraráætlanir o.fl.
Við áætlum að þegar ekki em
ffamkvæmdir í gangi sé passlegt að
hafa þrjá menn í þessum
hefðbundnu útiverkum. Við
reiknum með að hafa að jafnaði
einn mann í vinnu á búinu, m.a. til
þess að við getum stöku sinnum
litið upp ffá þessu. Það gengur ekki
að fólk þurfi að mæta í fjósió alla
daga ársins. Menn þurfa að komast
ffá búskapnum stöku sinnum.“
Slænsti mjalta-
bðs landsins er I
Skanafirði