Bændablaðið - 08.07.2008, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Þriðjudagur 8. júlí 2008
Rúnar Ingi Hjartarson, fram-
kvæmdastjóri Búnaðarsambands
Austurlands, er að hefja býflugna-
rækt á Kleppjárnsstöðum í Hró-
arstungu, en nokkrir aðilar hér
á landi hafa verið með býflugna-
rækt og gengið misjafnlega. Í
samtali við Bændablaðið seg-
ist Rúnar vera alger byrjandi í
faginu, þessari flugu hafi skotið
niður í kollinn á sér, eins og hann
orðar það, og hann hafi slegið
til. Hann segist bæði hafa lesið
sér til um býflugnarækt og eins
hafi hann haft samband og leitað
ráða hjá fólki sem hafi stundað
býflugnarækt hér á landi. Hann
segir að í raun sé býflugnarækt
flókin og erfið búgrein hér, eink-
um yfir veturinn, því eitt það erf-
iðasta við ræktina sé að halda lífi
í flugunum á þeim tíma.
Ýmsar aðferðir reyndar
Þeir sem stundað hafa býflugna-
rækt hér á landi hafa reynt ýmsar
aðferðir til að halda lífi í flugunum
yfir veturinn. Menn hafa geymt
býflugnabúin í skúrum og úti undir
beru lofti en afföllin vilja verða
mikil, sem er afar slæmt, vegna
þess að nauðsynlegt er að búin séu
nægilega öflug að vori til þess að
flugurnar geti tekist á við lífsbar-
áttuna. Sömuleiðis þurfa búin að
vera vel undir veturinn búin og ná
ákveðinni stærð til þess að geta tek-
ist á við hann.
„Ég held að það sé í rauninni
best að geyma flugnabúin í kart-
öflugeymslum þar sem er stöðugt
umhverfi og góð loftræsting,“ segir
Rúnar.
Varðandi hunangsframleiðsl-
una er bara ein uppskera á ári, á
haustin. Hægt er að taka nokkra
ramma úr á öðrum tímum, en aðal
uppskeran verður alltaf að hausti.
Býflugurnar ganga frá hunanginu
til geymslu í 660 hólfum, því það
er forðabúr þeirra fyrir veturinn.
Þess vegna þarf að gefa flugunum
yfir veturinn, sé mikið af hunang-
inu tekið, og er þar um að ræða
sykurupplausn.
Hvít föt og reykur
Býflugnaræktendur klæðast alltaf
hvítum fötum og eru gjarnan með
tæki sem gefur frá sér hvítan reyk.
Rúnar segir hvorttveggja vera eins-
konar brögð til að leika á flugurnar.
Ástæðan fyrir hvíta litnum á föt-
unum er sú að býflugurnar eiga sér
bara einn óvin í náttúrunni, en það
er skógarbjörn og hann er dökkur.
Þær fara síður í hvíta litinn. Með
reyknum er verið að líkja eftir
skógareldi. Þegar býflugurnar sjá
reykinn upplifa þær skógareld. Þá
rjúka þær í hunangið til að búa sig
undir það versta, róast mjög mikið
við það og þá verður viðráðanlegra
fyrir menn að fást við búið þegar
verið að fylgjast með því, en það
verður að gera reglulega. Ákveðin
rútínuvinna er unnin yfir sumarið.
Þá er verið að líta eftir því hvort
fleiri drottningar séu að koma, en
það vilja menn ekki. Sömuleiðis er
litið eftir því hvort auka þurfi rúm-
málið hjá þeim, hvort þörf sé á að
fóðra þær og annað almennt eftirlit.
Rúnar Ingi er með tvö býflugna-
bú. Hann segist renna nokkuð blint
í sjóinn með hve miklu af hunangi
hann geti búist við í haust. Hann
segir dæmi þess að eitt bú hafi
gefið af sér um 60 kg af hunangi
að hausti, en líka eru dæmi um það
að þrjú bú hafi aðeins gefið af sér 5
kg. Það er svo ótalmargt sem skipt-
ir máli í þessu. Til að mynda hvern-
ig vöxturinn er í búinu og hversu
öflug drottningin er, en með henni
þarf að fylgjast alveg sérlega vel.
Umhverfið skiptir líka máli, það
er að segja gróðurfarið í landinu
og líka tíðarfarið. Það skiptir líka
miklu máli að flugveður sé, þ.e.
ekki rok eða rigning, því þá stöðv-
ast allt flug hjá býflugunum.
Hlutverk drottningarinnar
Aðspurður hvert sé hlutverk drottn-
ingarinnar í býflugnabúi segir
Rúnar Ingi að hún sé alveg númer
eitt, því hún stjórni öllu í búinu.
Býflugnabú er mjög feminískt sam-
félag, því karlflugurnar hafa bara
eitt hlutverk og síðan ekkert meira.
Þegar drottningin verður kynþroska
fer hún út úr búinu og makast við
fullt af karlflugum, finnur sér síðan
stað og stjórnar þaðan.
Ástæða þess að menn vilja
ekki hafa nema eina drottningu er
sú, að ef þær eru fleiri eiga þær til
að rífa með sér margar þernur og
um leið minnkar afkastageta bús-
ins. Drottningin verpir eggjum og
þernurnar sjá henni algerlega fyrir
fæðu og vatni, því hún fer aldrei út
úr búinu. Þernurnar hafa mismun-
andi hlutverk í búinu. Sumar sjá
um að búa til hólf, aðrar hugsa um
ungviðið og enn aðrar hugsa um
drottninguna. Sumar þernur hafa
það hlutverk að sækja frjó til bús-
ins, sem síðan er uppistaðan í hun-
angsframleiðslunni.
Drottningin sjálf getur verið
fjölær, eða allt að þriggja til fjög-
urra ára og allar þernurnar í búinu
eru dætur hennar. Nauðsynlegt er
fyrir býflugnaræktendur að þekkja
drottninguna úr og drottningafram-
leiðendur merkja þær gjarnan með
lit, eins og til að mynda naglalakks-
dropa. Þær eru aðeins öðruvísi en
þernurnar og glöggir býflugna-
bændur þekkja þær úr.
Merkileg líffræði
Rúnar segist ekki vera sérstakur
hunangsneytandi en hafa mikinn
áhuga fyrir þessari ræktun og þá
alveg sérstaklega því að „vetra“
býflugurnar, sem kallað er, en það
er að halda þeim lifandi yfir vet-
urinn. Og til þess að auka líkurnar
á því segist hann ekki munu taka
mikið af hunanginu í haust. Sé það
gert verður að svara því á móti með
fóðrun, því býflugur fara ekki í
dvala yfir veturinn. Þær hnappa sig
saman í stóra hrúgu og halda þann-
ig ákveðnu hitastigi inni í miðjum
kjarnanum, þar sem þær skiptast á
um að dvelja.
Rúnar segir að um merkilega
líffræði sé að ræða hjá býflugun-
um. Hann nefnir enn eitt dæmið
og segir þær hafa ákveðin tjáskipti.
Á morgnana fara ákveðnar þern-
ur, undanfarar, af stað út og leita
uppi staði sem eru vænlegir til að
sækja frjó. Síðan koma þær til baka
og dansa þá fyrir aðrar þernur og
er þessi dans ákveðið táknmál, en
með honum benda þær þernunum,
sem sækja í búinu, í hvaða átt þær
eiga að fljúga og hve langt.
„Og það sem er enn merkilegra
er að Bandaríkjamaður, sem hefur
lagt sig eftir að kanna líf býflugna,
hefur fundið það út hvað hvert spor
hjá undanförunum táknar. Býflugan
er því fyrsta dýrið sem menn hafa
getað skilið táknmál hjá. Menn vita
að hvalir og fleiri dýr gefa frá sér
ákveðin tjáskipti, en menn hafa
ekki lært að skilja þau ennþá,“
sagði Rúnar Ingi Hjartarson. S.dór
Býflugnarækt að hefjast á Austurlandi
Býflugnabú er merkilegt samfélag
Býflugnabúið í skóginum. Það er eins gott að vera vel varinn þegar átt er við flugurnar og hafa reyk
sem róar þær.
Það er setinn Svarfaðardalur í kössunum en á þessum spjöldum safna flugurnar hunanginu.
Dagamunur verður gerður í
Landbúnaðarsafni Íslands á
Íslenska safnadeginum, sunnu-
daginn 13. júlí nk. Safnið verð-
ur opið á hinum venjulega
sumarsýningartíma, kl. 12-17.
Aðgangur að safninu þennan
dag verður ókeypis en frjáls
framlög til eflingar safnsstarf-
inu þakksamlega þegin.
Um kl. 13.30 mun lest Fergu-
son-dráttarvéla á ýmsum aldri
undir stjórn þeirra Hauks Júlíus-
sonar og Erlendar Sigurðssonar
leggja af stað frá safninu og aka
um Andakíl. Á Safnadaginn í
fyrra voru einar 16 vélar með í
Andakílsakstrinum. Búist er við
enn fleiri þátttakendum nú.
Kl. 14 verður lagt af stað í
Engjagöngu frá safninu. Leið-
sögumenn verða Bjarni Guð-
mundsson, Björn Þorsteinsson og
fleiri. Gengið verður um Hvann-
eyrarengjar og sagt frá náttúru
þeirra, nýtingarsögu og nánasta
umhverfi. Gangan mun taka lið-
uga klukkustund.
Með alþekktum kartöflusöng
og fleiru verður að Engjagöngunni
lokinni opnuð sýningin Kartaflan
á Íslandi í 250 ár sem sett hefur
verið upp í Landbúnaðarsafninu.
Aðalhöfundur efnis sýningarinn-
ar er Magnús Óskarsson fyrrv.
yfirkennari á Hvanneyri en starfs-
menn safnsins settu sýninguna
upp. Þar er í máli, myndum og
með gripum stiklað á merkri
sögu kartöflunnar á Íslandi.
Kartöflufræðsla verður veitt og
kartöfluveitingar fáanlegar.
Leiðsögn verður fyrir gesti
Landbúnaðarsafnsins. Ullarselið
verður opið en þar er mikið úrval
vandaðra nytja- og listmuna úr
ull og öðrum íslenskum hráefn-
um. Kjörið er líka að ganga um
Gamla staðinn á Hvanneyri og
njóta byggingarlistar brautryðj-
endanna Rögnvaldar Ólafssonar
og Guðjóns Samúelssonar í svip
skólahúsanna sem öll eru frá
fyrstu áratugum síðustu aldar.
Safnadagurinn á Hvanneyri
sunnudaginn 13. júlí
Myndina tók Björn Þorsteinsson.
Jóhannesi Ellertsson kennara á
Hvanneyri slá með Farmal Cub á
Hvanneyrarfit sumarið 2006
,,Kátt í Kjósinni“
Opinn dagur í Kjós „Kátt í Kjós“
verður laugadaginn 19. júlí. Átta
til tíu aðilar bjóða gestum heim á
staði sína.
Þetta er í annað sinn sem
Kjósarhreppur stendur fyrir deg-
inum, en í fyrra tókst hann með
ágætum og er talið að um þrjú þús-
und manns hafi heimsótt hreppinn
að þessu tilefni.
Staðirnir sem hafa tilkynnt
þátttöku eru: Hvammsvík, Neðri-
Hálsi, Kaffi Kjós, Hurðabak –
dýra grafreitur, Eyjum II, Kiðafell,
Eyrarkot, Miðdalur, Reynivellir og
Félagsgarður. Í Félagsgarði verð-
ur alvöru sveitamarkaður þar sem
vörur úr sveitinni verða kynntar
og seldar af yfir 20 aðilum. Úti á
íþróttarvelli verður eitt stærsta naut
landsins, folaldshryssa, sýning í
hundafimi og kassaklifur.
Þá bíður Veiðikortið uppá fría
veiði í Meðalfellsvatni.