Bændablaðið - 08.07.2008, Blaðsíða 18

18 Bændablaðið | Þriðjudagur 8. júlí 2008
Út er komin bókin Úr sveit-
inni, með undirtitilinn „Saga og
ábúendur Torfalækjarhrepps í
Austur-Húnavatnssýslu“. Útgef-
andi er Bókaútgáfan Hofi, sem
Gísli Pálsson á Hofi í Vatnsdal á
og rekur.
Tilefni útgáfunnar er það, að árið
2005 var Torfalækjarhreppur sam-
einaður nokkrum öðrum hreppum
sýslunnar í Húnavatnshrepp. Við
það lauk sögu hreppsins sem sjálf-
stæðs sveitarfélags og það varð
Gísla á Hofi tilefni til að minnast
tímamótanna með því að gefa út
bók sem er eins konar bautasteinn
til minningar um hreppinn. Bókin
geymir í fyrsta lagi jarðaskrá og
ábúendatal allra jarða í hreppnum
þegar sameiningin fór fram, í öðru
lagi er þar skrá um Fálkaorðuþega
hreppsins og í þriðja lagi minning-
arþættir tveggja hreppsbúa, ásamt
sögubroti.
Lengsti kafli bókarinnar er
jarðaskráin og ábúendatalið, ásamt
myndum af bæjum og húsráð-
endum. Einnig er þar getið eft-
irminnilegra fyrri ábúenda, sumra
einnig þjóðkunnra. Þá eru í kafl-
anum einnig víða skráðar minn-
ingar kunnugra manna um eldri
kynslóðir og vitnað í gamlar heim-
ildir tengdar viðkomandi bæ, svo
sem þjóðsögur og Íslendingasögur.
Þessar viðbætur auka gildi kafl-
ans og minna á „að hver einn bær
á sína sögu“ og að saman halda
þeir einnig minningu sveitarinnar
á lofti.
Annar meginkafli bókarinn-
ar nefnist „Skrá um orðuþega frá
Torfalækjarhreppi“. Þar er greint frá
15 manns sem fengið hafa fálkaorð-
una og eru fæddir og uppaldir eða
búsettir í hreppnum. Elstur þeirra
er Þórarinn Jónsson alþingismað-
ur á Hjaltabakka og yngst Elín
Sigurðardóttir á Torfalæk.
Ætla má að fáir eða engir hrepp-
ar á landinu geti státað af jafn-
mörgum orðuþegum. Jafnframt
hafa margir þeirra skráð nafn sitt
skýrum stöfum í þjóðarsöguna, auk
þess sem þeir settu mikinn svip á
samtíð sína. Umsagnir um þá eru
allar vandaðar og vel undirbyggðar
og gegna vissulega miklu hlutverki
í þeim bautasteini sem hreppnum
er hér reistur, en umsagnirnar eru
ýmist eftir samstarfsmenn eða ætt-
ingja orðuþega.
Síðasti kafli bókarinnar nefn-
ist „Sögur úr sveitinni“. Fyrsti
þáttur hans er það efni bókarinnar
sem lyftir mest anda lesandans, en
óhætt er að segja að sá sé dauður
maður sem njóti hans ekki. Kaflinn
ber yfirskriftina „Tunglvélin“ og
þar rifjar Jón Björnsson sálfræð-
ingur frá Húnsstöðum upp æsku-
minningar sínar úr sveitinni.
Jón Björnsson hefur verið fastur
gestur í útvarpinu að undanförnu
með pistla sína, auk þess sem hann
hefur skrifað bækur um ferðalög
sín erlendis, svo sem um slóðir
pílagríma á Spáni. Minningarnar
í þessari bók eru annars vegar
blanda af upplifunum barns sem
er að uppgötva heiminn í kring-
um sig, þar sem gerast skrýtin og
skondin atvik. Hins vegar veltir
hann vöngum yfir málefnum sam-
tímans í víðasta skilningi með því
hugmyndaríki og þeirri frásagn-
arsnilld að fátt verður til sam-
anburðar.
Með það í huga að íslensk
menning hefur frá fyrstu tíð fram-
ar öðru verið menning orðsins og
sagna- og kvæðaarfurinn verið
einkenni Íslands úti um heim, þá
er þessi frásögn hið íslenskasta af
öllu íslensku og verður hér einung-
is notið af eigin raun en ekki sem í
skuggsjá bókarumsagnar.
Þá er kafli eftir Pál G. Kolka
lækni, sem nefnist „Sveitin mín:
Kolkumýri“. Þar rifjar hann m.a.
upp þegar hann, barn að aldri,
vakti yfir vellinum á vorin. Að síð-
ustu er stutt frásögn: „Farið með
naut að Akri“.
Allur frágangur bókarinnar er
vel af hendi leystur, texti aðgengi-
legur og myndir skýrar.
Gísli á Hofi hefur um árabil
verið mikilvirkur í bókaútgáfu.
Þessi bók er ekki aðeins bauta-
steinn um Torfalækjarhrepp, held-
ur einnig um áræði og elju hans
sjálfs í bókaútgáfu. Þar lægi margt
óbætt án framtaks hans.
Bókin fæst hjá útgefanda, sími
452-4477. Sumarverð er kr. 2.600,
burðargjaldsfrítt.
Matthías Eggertsson
Bókarfregn
Úr sveitinni
Sauðfjársetrið á Ströndum
er löngu orðið þjóðþekkt en í
tengslum við Hamingjudaga á
Hólmavík voru haldnir fimmtu
Furðuleikarnir sunnudaginn 29.
júní sl. Á leikunum keppa gestir
og heimamenn í hinum furðuleg-
ustu íþróttagreinum sem allar
eiga það sameiginlegt að vera
ekki viðurkenndar af Alþjóða
Ólympíunefndinni að sögn
staðarhaldara. M.a. var keppt
í staurakasti, trjónufótbolta,
belgjahoppi og skítkasti.
Fyrsta keppnisgreinin var trjónu-
fótboltinn sem þóttist takast ein-
staklega vel í ár en Strandamenn og
Reykhólamenn skildu jafnir, 2-2,
eftir tvísýnan leik. Trjónufótboltinn
felst í því að löng trjóna er fest á
andlit leikmanna sem þeir horfa
í gegnum. Við það þrengist sjón-
arhornið sem gerir leikinn afar
athyglisverðan fyrir leikmenn og
ekki síst áhorfendur. Miklar kemp-
ur voru í báðum liðum en þar mátti
m.a. sjá Matthías Lýðsson bónda
í Húsavík og Karl Kristjánsson
bónda á Kambi og stjórnarmann í
Bændasamtökunum.
Fjöldi manns var saman kom-
inn á Furðuleikum á Ströndum
en frítt var inn á sauðfjársýning-
una og boðið var upp á dýrindis
kaffihlaðborð í félagsheimilinu.
Þá var opnuð sýningin „Þrírifað
í þrístýft og þrettán rifur ofan í
hvatt“ sem unnin var af nemend-
um Reykhólaskóla. Þar má sjá flest
eyrnamörk, markaheiti og bæj-
armörk í Reykhólahreppi. Hljóm-
sveitin Veðurguðirnir skemmti gest-
um með góðum árangri, ekki síst
þegar hið landsfræga Bahamalag
þeirra pilta hljómaði um sali.
TB
Fáir leikmenn höfðu nokkra stjórn á
gangi mála í trjónufótboltanum þar
sem Reykhólamenn og Stranda-
menn skildu jafnir, 2-2. Síðar um
daginn unnu Spánverjar frækinn
sigur á Þjóðverjum þar sem marka-
regnið var ekki eins mikið og á
Ströndum.
Hljómsveitin Veðurguðirnir tók
lagið fyrir gesti Sauðfjársetursins.
Trjónufótbolti og
skítkast á Ströndum
Verkið „Þrírifað í þrístýft og þrettán rifur ofan í hvatt“ verður til sýnis á Sauðfjársetrinu í sumar. Heiðurinn af því
eiga nemendur í Reykhólaskóla.
Sauðfjársetur á Ströndum opnaði
á dögunum sérsýningu um eina
frægustu kind Íslandssögunnar,
hina fótfráu og stórgáfuðu
Herdísarvíkur-Surtlu. Árin 1951
og 1952 var Surtla hundelt af
smölum, hundum og skotmönn-
um, en þá fóru fram fjárskipti á
svæðinu frá Hvalfirði að Rangá
vegna mæðiveikinnar.
Óhætt er að segja að kindin hafi
orðið goðsögn í lifanda lífi, en
fjárskiptayfirvöld gripu að lokum
til þess örþrifaráðs að leggja fé
til höfuðs henni. Eftir margra
klukkustunda eltingaleik þann 30.
ágúst 1952 var Surtla felld ofan við
Herdísarvík, en örlög hennar vöktu
mikla athygli og hörð viðbrögð fjöl-
margra sem töldu að kindin hefði
átt skilið að lifa, enda bersýnilega
ekki mæðiveik. Á sýningunni, sem
verður uppi til sumarloka, segir frá
örlögum Herdísarvíkur-Surtlu og
þar gefur einnig að líta höfuð Surtlu
sem Sauðfjársetrinu var góðfúslega
lánað af Sigurði Sigurðarsyni dýra-
lækni.
Sunnudaginn 17. ágúst fer fram
hið árlega Íslandsmeistaramót í
hrútadómum á Sauðfjársetrinu í
Sævangi. Áður var áformað að
hafa mótið laugardaginn 23. ágúst,
en því hefur nú verið flýtt um viku
vegna óviðráðanlegra aðstæðna. Á
mótinu raðar sérvalin dómnefnd
skipuð valinkunnum dómurum
undir forystu Jóns Viðars Jón-
mundssonar ráðunautar vænum
Strandahrútum upp í gæðaröð
fyrirfram og síðan spreyta vanir og
óvanir hrútaþuklarar sig á að raða
þeim í rétta röð. Sigurvegararnir fá
síðan vegleg verðlaun. Undanfarin
ár hefur fólk á öllum aldri alls stað-
ar að af landinu reynt sig í þess-
ari skemmtilegu íþróttagrein og
vonast er til að sem flestir láti sjá
sig í Sævangi þennan dag. Vönu
hrútadómararnir eiga þó strembið
verk fyrir höndum við að velta úr
sessi Kristjáni Albertssyni, bóndi
á Melum í Árneshreppi, en hann
hefur unnið í flokki vanra þuklara
síðustu tvö ár. Meistarmótið hefst
kl. 14:00 og kaffihlaðborð verður í
Sævangi frá 14:00-18:00.
Sauðfjársetur á Ströndum er við
Steingrímsfjörð, 12 km. sunnan við
Hólmavík. Frétt frá Sauðfjársetrinu
Sýning á Surtlu og Hrútaþukl
Hausinn á Herdísarvíkur-Surtlu
hangir að öllu jöfnu uppi á vegg hjá
Sigurði Sigurðssyni dýralækni.