Bændablaðið - 08.07.2008, Blaðsíða 33

34 Bændablaðið | Þriðjudagur 8. júlí 2008
Það er úrhellisrigning, hitamæl-
irinn sýnir sjö gráður og grámi
liggur í hlíðunum sem umlykja
Eyjafjörðinn þegar ég banka upp á
hjá Kristínu Aðalsteinsdóttur, garð-
yrkjukonu í Aðalstræti á Akureyri
til að spjalla við hana um garðinn
og ræktunina. Þau hjónin Kristín
og Hallgrímur Indriðason hafa búið
þarna í rúma tvo áratugi og hefur
Kristín sérstaklega lagt rækt við
garðinn á þeim tíma.
Grænmeti, en líka trjáplöntur
Kristín byrjar á því að sýna mér
það sem hugur hennar stendur næst
í garðinum, en það er um þess-
ar mundir trjáplönturækt. Kristín:
„Hér er nýjasta áhugamálið í garð-
inum. Ég keypti um 400 skógar-
plöntur og var að ljúka við að potta
þeim. Svo ætla ég að njóta þess að
horfa á þær vaxa í nokkur ár og
þá ætla ég að ákveða hvað ég geri
við þær næst, þá planta ég þeim
einhvers staðar. Mig langar bara
til þess að sjá þær vaxa hérna. Af
því að ég á þessa lóð, þá finnst mér
sóun að nota ekki plássið. Ég hef
bara haft svo lítinn tíma til þess að
sinna garðinum síðustu tvö ár, en
núna sé ég fram á betri tíma hvað
það varðar. En þú veist hvernig það
er, grænu fingurnir láta mann ekk-
ert vera.“
Af öllum garðverkunum hefur
Kristín haft mestan áhuga á að rækta
grænmeti. Hún segist hafa lengi vel
ræktað þennan áhuga sinn, en hafi
hins vegar veikst fyrir nokkrum
árum og þurfti að breyta til í fæðinu
á heimilinu. Þá fór hún að rækta og
borða enn meira grænmeti og vill
meina að það hafi gjörbreytt líðan
hennar, hún hafi meiri orku og sofi
betur. Þannig kom það líka til að
Kristín fór að rækta meira grænmeti
í garðinum hjá sér. En samtímis
byggir hún líka á gamalli hefð, enda
ekki svo ýkja langt síðan fólk bjó
hér nær sjálfbærum búskap, kart-
öflur upp eftir brekkunni bak við
fjósið og báturinn í fjörunni.
Rukkóla – klettasalat dafnar vel
Í gegnum árin hefur Kristín ræktað
fjöldann allan af grænmetistegund-
um í garðinum, lengi vel að hluta
til einnig í plastgróðurhúsi, en núna
undir berum himni. Hér gefur að
líta breiðu af klettasalati – rukkóla
– sem er eitt uppáhaldsgrænmeti
Kristínar: „Rukkóla vex eins og arfi
og er eitthvað sem Íslendingar gætu
ræktað miklu meira af, það dafnar
svo vel hér og er bráðhollt. Það er
gott í salat og í pestó. Auk þess er
hægt að sá því tvisvar yfir sumarið.
Ég sái þá bara beint út í beð. Svo
er hér spínat. Og hér er mynta. Þótt
þessi smábreiða virðist ekki mikil
þá er þetta nóg í myntute svona
tvisvar til þrisvar í viku allt árið.
Þetta er mjög sterk og góð mynta.
Líka fín til þess að gefa endabragð-
ið í súpur, frískar þær upp.“
Basilíka í pottun
Basilíku er Kristín með í pottum,
bæði inni í sólskála sem og útivið
og er það krydd vinsælt í matargerð
á heimilinu. Úr basilíkunni er gert
pestó – ítalska grænmetismaukið
sem er svo ljúffengt á pasta, brauð
og í ýmsa rétti. Meginuppistaðan
í því er einmitt basilíkan, sérlega
bragðmikil og lystaukandi jurt. Hún
er einnig góð blanda í salatið, en fer
þó sérstaklega vel með tómötum.
Margir kannast við hana þannig
ofaná pítsu, en einnig er hún góð í
tómatasalat með mozzarellaosti í
bland. Basillíka er gömul menning-
arjurt og til um hana sagnir sem ekki
verða raktar hér, en sjálfsagt er að
halda í hana og rækta meira hérlend-
is en gert er enda dafnar hún ágæt-
lega í íslensku veðurfari. Hún er
samt mjög viðkvæm fyrir kulda og
þolir alls ekki frost. Því er hún góð
í pottum sem hægt er að kippa inn
fyrir ef hitastigið lækkar of mikið.
Rauðrófubreiður
Rauðrófur vaxa einnig í breiðum
hjá Kristínu. Af þeim nýtir hún
bæði rófurnar sjálfar, eins og þekkt
er, en einnig laufblöðin. Þau tekur
hún í salat og í pestó og prísar mjög
eiginleika rauðrófna, sem holl-
ustujurt á ýmsan máta og einnig
forvörn gegn krabbameini. Kristín
notar helst engan sykur á heimilinu
og sýður rauðrófur því ekki niður
eins og vanalegra er, heldur steikir
þær í litlum bitum á pönnu í olíu
og setur smá af balsamikediki og
örlítið síróp, nokkur korn af salti.
Svona eru rauðrófurnar snæddar
sem meðlæti með öðrum mat.
Og sólberin
Við Kristín virðum síðan fyrir okkur
runnalengju af sólberjaplöntum
sem vex upp brekkuna í suðurjaðri
garðsins. „Þetta eru plönturnar sem
ég elska mest af öllum – sólberin.
Þessa sólberjalengja virðist kannski
ekki mikil en ég er ekki enn búin
með uppskeruna af henni síðan í
fyrra. Þetta eru ekki mjög marg-
ar plöntur, en gefa svona vel, svo
frysti ég þetta og á allt árið. Ég geri
það síðan þannig að ég bý mér til
morgundrykk með frosnum jarð-
arberjum úr stórmarkaðnum, sól-
berjum hér af runnunum okkar og
sojamjólk. Það er morgunmaturinn
minn.“ Sólberin eru því eitt af
mörgu góðu sem hún býr að í garð-
inum.
Kristín Þóra Kjartansdóttir
sagnfræðingur og garðyrkjunemi
kristinkj@gmx.net
Gróður og garðmenning
Nú er góður tími til að
taka niður uppskrift af pestó
frá Kristínu Aðalsteinsdóttur og
útbúa við tækifæri þegar upp-
skera gefst. Svo er hægt að sá til
klettasalats nú fljótlega og nýta
það svo pestógerðar í haust. En
pestó-uppskriftin er svona:
2 bollar fersk basilíka
2 hvítlauksrif
hálfur bolli ristaðar furuhnetur
(50g)
hálfur bolli parmesanostur
hálfur bolli ólífuolía
salt og pipar
Allt hráefnið er hrært saman í
matvinnsluvél en gott er að setja
ostinn síðast í blönduna. Ég set
salatið, piparinn og ostinn í
þegar ég nota það eða ber fram.
Einnig er prýðilegt að búa til
pestó með klettasalati (rukkóla),
spínati eða rauðrófublöðum en
þá eru notaðir 3 bollar af því í
stað tveggja bolla af basilíku.
Myndarleg rauðrófubreiða í garði Kristínar Aðalsteinsdóttur, lektors við
Háskólann á Akureyri og garðyrkjukonu.
Rauðrófur, basilíka og sólber
– Litið inn í garð Kristínar Aðalsteinsdóttur í Innbænum á Akureyri
Um leið og eitt verkefni klárast tekur
það næsta við og heldur okkur sífellt
vakandi. Þetta á svo sannarlega við
um starfsemi Endurmenntunar við
Landbúnaðarháskóla Íslands. Við
fögnum kærri komu sumarsins,
setjum niður endapunktinn við
vinnu vorannar og fullan kraft í
þróun námskeiða fyrir næsta vetur.
Það má með sanni segja að vet-
urinn sem nú er liðinn hafi verið
afar frjór hvað varðar starfsemi
Endurmenntunar LbhÍ. Frá áramót-
um hefur verið boðið upp á hátt í
80 námskeið með um 800 nemend-
um. Þetta er mikil aukning frá fyrra
ári og því nokkurt fagnaðarefni að
okkar mati.
Þriðjungur námskeiða er haldinn
utan starfsstöðva skólans og skipt-
ist nokkuð jafnt á landshluta. Flest
námskeiðin, eða tveir þriðju hlutar,
eru þó haldin á Vesturlandi og á
Suðurlandi, en þar eru aðalstöðvar
skólans staðsettar.
Kennarar koma einnig víða að og
sækjum við m.a. tvo þriðju af okkar
kennslukröftum til hinna ýmsu
stofnana og fyrirtækja, innlendra
sem erlendra, er tengjast fagsviðum
skólans á einn eða annan máta.
Í vetur höfum við skipt nám-
skeiðum okkar upp í eina sjö fag-
hópa. Sá áttundi er lengri náms-
brautin Grænni skógar. Hver
faghópur endurspeglar þau fagsvið
sem skólinn leggur áherslu á með
sínu námsframboði. Fjöldi nám-
skeiða og drifkraftur í hverjum
hóp er nokkuð misjafn enda oft og
tíðum um mjög misstóra markhópa
að ræða. Ekki er þó hallað á neinn
þegar tveir hópar eru dregnir fram
sem hástökkvarar vetrarins. Sá
fyrri eru þátttakendur í námskeið-
um sem snúa að hestamennsku. Þar
hefur orðið mikil vitundarvakning
á öllu því sem snýr að endurmennt-
un hestamanna á víðu sviði. Einkar
áhugavert hefur verið að fylgjast
með fólki koma, oft langar leiðir,
til að sækja sér aukna menntun og
þekkingu til að efla sig sem reið-
menn og þjálfa jafnvel upp sýning-
arhross. Nú, eða að sjá allan þann
fjölda sem mætti á námskeið þar
sem fjallað var um öryggi hesta-
manna og kennt hvernig heppileg-
ast væri að detta af baki.
Hinn hópurinn er síðan örlítið
grænni en það er sá hópur fólks
sem mætt hefur á hin ýmsu garð-
yrkjutengdu námskeið sem í boði
hafa verið. Í vetur hefur m.a. verið
hugað að rótum vandans, fjallað
um mismunandi trjátegundir, gerð
tilraun til að breyta örfoka landi í
skóg og þannig mætti lengi telja.
Landbúnaðarháskóli Íslands
hefur í vetur unnið hörðum höndum
að gerð stefnumótunar fyrir skól-
ann. Skólinn hefur sett fram gildi
fyrir skólann sem eru Gróska –
Virðing – Viska. Þessi gildi viljum
við hjá Endurmenntun LbhÍ að end-
urspeglist jafnframt í okkar vinnu.
Við höfum því unnið verkferla fyrir
alla starfsemi Endurmenntunar
LbhÍ. Er það von okkar að þessi til-
raun til að ná utan um starfsemina
megi verða til þess að gæði nám-
skeiða muni aukast enn frekar.
Hvað gerir síðan gott námskeið
betra? Það er staðföst trú mín að
aukin samvinna við neytendur vegi
þar hvað þyngst, því án neytenda
er Endurmenntun LbhÍ sem væng-
brotinn fugl. Rík áhersla hefur því
verið lögð á að koma á formlegu
samstarfi við mismunandi félaga-
samtök og stofnanir núna síðasta
ár. Val á námskeiðaefni hefur því
á allan hátt færst nær neytendum
og um leið í markvissari farveg
sem mun án efa eflast enn frekar á
næstu misserum. Hefur þetta mælst
sérstaklega vel fyrir og án vafa
aukið gæði námskeiða.
Vinna við þróun námskeiða fyrir
næsta vetur er vel á veg komin,
þökk sé öllum þeim samstarfsaðil-
um sem við höfum. Margar nýj-
ungar eru væntanlegar í bland við
gamalreynd námskeið. Von er á
erlendum fyrirlesurum sem munu
fjalla um hin ýmsu málefni er snúa
að garðyrkju, þá verður fjallað um
landnámshænuna í upphafi vetr-
ar og blómaskreytingarnámskeið
munu færa sig nær neytendum svo
fátt eitt sé nefnt. Ný, lengri náms-
braut mun hefja göngu sína í haust
en það er tveggja ára nám sem
fengið hefur nafnið Reiðmaðurinn.
Námið er ætlað hinum almenna
hestamanni sem vill á markvissan
og skipulegan hátt auka færni sína
á flestum þeim sviðum sem varða
íslenska reiðhestinn.
Við Endurmenntun LbhÍ starfa
fjórir verkefnastjórar. Ásdís
Helga Bjarnadóttir hefur aðset-
ur á Hvanneyri og heldur utan
um bútengd námskeið. Hún hefur
síðan, ásamt Reyni Aðalsteinssyni,
umsjón með námskeiðum tengdum
hestamennsku og þar með talinni
nýju brautinni, Reiðmanninum.
Björgvin Örn Eggertsson hefur
aðsetur á Reykjum í Ölfusi og hefur
umsjón með lengri námsbrautinni
Grænni skógum, sem og styttri
námskeiðum er snúa að görðum og
gróðri. Undirrituð hefur svo vinnu-
aðstöðu á Keldnaholtinu og held-
ur utan um námskeið sem snúa að
umhverfi og skipulagi, bókhaldi og
rekstri, blómaskreytingum og nám-
skeiðsflokknum Hugur og hönd.
Guðrún Lárusdóttir
endurmenntunarstjóri LbhÍ
Í upphafi sumars
Dagana 24.-25. júní sl. var
haldið málþing í Bergen í
Noregi um varðveislu erfða-
auðlinda með tilliti til búfjár
á Norðurlöndum. Frá og með
byrjun þessa árs fer ný stofnun,
NordGen, með umsjá þessara
mála, bæði hvað varðar erfða-
efni búfjár og plantna, þar með
trjáa, og flutti forstjóri hennar,
Jessica Kathle, erindi um starf-
semina.
Miklar umræður urðu um
starfið í framtíðinni, m.a. með
hliðsjón af þeim miklu breyting-
um sem eru að verða í landbún-
aði, og dró Erling Fimland, fyrr-
um forstöðumaður Norræna gen-
bankans fyrir búfé, saman yfirlit
um það helsta sem þarf að takast
á við í verndunarmálum næstu
árin. Skyldleikarækt er töluvert
vandamál í litlum stofnum, helstu
framleiðslukynjunum hefur fækk-
að mikið og stöðugt er hætta á að
verðmætir erfðaeiginleikar tapist
fyrir fullt og allt.
Á meðal athyglisverðra erinda
var umfjöllun Ninu H. Sæther um
samanburð á milli NRF mjólk-
urkúa og gamla STN kynsins sem
er talið einna mest skylt íslenska
mjólkurkúakyninu af norrænu
kynjunum. NRF kýrnar skiluðu
töluvert hærri nyt sem skýrðist að
hluta af því að þær eru um 100 kg
þyngri, en aftur á móti voru STN
kýrnar hærri í nettó orkunýtingu
svo og fitu- og prótein prósent-
um.
Í umræðum kom fram að
gömlu kynin væru ef til vill kyn
framtíðarinnar, með góða gróffóð-
urnýtingu og því vænlegir fram-
leiðslugripir á tímum hækkandi
orku- og kornverðs. Þess má geta
að Jón Hallsteinn Hallsson flutti
erindi fyrir hönd Erfðanefndar
landbúnaðarins sem vakti ágætar
umræður.
Í lokin var fundað í búfjárhóp-
um NordGen og þá skiptum við
íslensku þátttakendurnir okkur
niður á þrjá hópa, Jón Hallsteinn
fór í nautgripahóp, Jóhanna G.
Harðardóttir í alifuglahóp og sá
sem þetta skrifar í sauðfjár- og
geitfjárhóp. Reiknað er með að
fundað verði í flestum eða öllum
búfjárhópunum aftur síðar á árinu
en auk framangreindra hópa
getum við einnig sent fulltrúa í
hrossahópinn.
Ólafur R. Dýrmundsson
Fundað um verndun erfðaefnis búfjár
Eru gömlu kúakynin með góða gróffóðurnýtingu framtíðarkúakyn á
tímum hækkandi kornverðs?