Morgunblaðið - 29.06.2012, Síða 39

MENNING 39
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. JÚNÍ 2012
Á19. öld fór það að tíðkastað listmálarar stunduðuiðju sína undir beru lofti;veltu fyrir sér eigin skyn-
reynslu af síkvikri náttúrunni – og
þýddu þessa reynslu yfr á mynd-
rænt táknkerfi. Landslagsmálun
blómstraði í Frakklandi þar sem
listamenn á borð við Claude Monet
beindu sjónum að breytilegri ásýnd
fyrirbæra í umhverfinu og að eigin
hughrifum en Monet málaði m.a.
fræga myndröð af kornstökkum á
mismunandi tímum dags og árs.
Paul Cézanne leitaðist við að tengja
innri og ytri veruleika í myndum
sem sýna fjallið Mont Sainte-
Victoire, og er framlag hans talið
veigamikið í þróun nútímalist-
arinnar.
Jóhannes S. Kjarval sökkti sér
með slíkum hætti niður í náttúruna,
í eigin skynjun – og jafnframt veru-
leika málverksins og athafnarinnar
að mála mynd. Á sýningunni
„Gálgaklettur og órar sjónskynsins“
á Kjarvalsstöðum má sjá hvernig
klettur nokkur í Garðahrauni (sem
hann kallaði Gálgaklett) varð hans
„kornstakkur“ eða hans Mont
Sainte-Victoire í fjölda málverka. Á
sýningunni er einnig efnt til sam-
ræðu milli þessara mynda og verka
eftir 20 aðra íslenska listamenn.
Verk Kjarvals lýsa innlifun í náttúr-
una sem leitt hefur til vissrar um-
breytingar: í myndum hans tekur
kletturinn og hraunið á sig ýmsar
kynjamyndir. Þessa fantasíukenndu
þætti, eða „óra sjónskynsins“ tengir
sýningarstjórinn, Ólafur Gíslason,
við kenningar franska heimspek-
ingsins Maurice Merleau-Ponty um
fyrirbærafræði sjónskynjunar en
hann vísaði m.a. til verka Cézanne í
skrifum sínum um málaralistina.
„Er ég þá líka Grímsnes á meðan
ég er hér?“ spyr skáldið Jónas Þor-
bjarnarson í ljóðinu Staður. Í mál-
verkum Kjarvals býr sterk tilfinn-
ing fyrir skynjun hans og veru í
náttúrunni. Raunar svo sterk að
margir eiga erfitt með að horfa á
hraun (ekki síst á Þingvöllum) án
þess að ómur af hinni „kjarvölsku
sýn“ komi við sögu. Cézanne sóttist
eftir því að losa sig undan eldri
landslagsímyndum og sjá með aug-
um nýfædds barns. Vissulega má
segja að verk Kjarvals hafi í ein-
hverjum skilningi greypst sem
ímyndir í þjóðarvitundina – en á
móti kemur að ferskleikinn í sýn
hans hefur virkjað ímyndunarafl
þjóðarinnar og opnað skynjun
margra gagnvart náttúrunni.
Á sýningunni getur að líta mál-
verk eftir Svavar Guðnason og
Georg Guðna Hauksson – og reynd-
ar einnig Heyþurrk eftir Heklugos
Kjarvals – sem fela í sér áhrifaríka
myndgervingu á náttúruskynjun
sem er á skörunarsvæði hins hug-
læga og hlutlæga. Kristján Guð-
mundsson undirstrikar (sjón)
himnuna milli manns og umhverfis í
glerverkinu Baby Blue View. Aug-
un birtast sem djúp vatnsfyllt ker-
öld í Súbjekt, granítverki Erlu Þór-
arinsdóttur þar sem umhverfið
speglast í vatnsyfirborðinu – en þar
undir býr „óradýpt“ skynjunarinnar
– sem á uppruna sinn í taugum, æð-
um og öðrum innviðum mannsins
eins og stórt rauðleitt myndverk
Bjarna Sigurbjörnssonar gefur til
kynna. Verkið leiðir hugann að ólg-
andi hraunkviku. Vídeó- og hljóð-
verk Steinu, Orbit Gálgahraun, end-
urómar hina brotakenndu og
flöktandi skynjun augnanna og ann-
arra skilningarvita. Í hringlaga
verki Heklu Daggar Jónsdóttur, Þú
ert hér, smækkar sýningargest-
urinn í spegilmynd, og hann sér sig
horfa/skynja sem hluta af „heim-
inum“. Verkið Vatnslitamynd eftir
Ívar Valgarðsson er eins og hnött-
ur, hraunklettur, eða pappírblað
sem kreist hefur verið saman í
hnefa, allt eftir því hvernig yfirborð
þessarar bláu kúlu er skynjað.
Hreinn Friðfinnsson er á slóðum
Cézanne þar sem hann hefur ein-
faldlega tekið „þrykk“ af yfirborði
sigurfjallsins helga í verkinu Mont
St. Victoire og Kristján Stein-
grímur Jónsson færir Gálgaklett
(Kjarvals) inn í sýningarsalinn í
formi myndar sem gerð hefur verið
með hraundufti úr klettinum. Hall-
dór Ásgeirsson hefur einnig náð í
hraun úr Garðahrauni og umbreytt
því í bókstaflegri merkingu – og í
afar áhugaverðri samræðu við Kjar-
val. Vel heppnuð innsetning Hall-
dórs umbreytir jafnframt rými
Kjarvalsstaða og tengir við borg-
arlandslagið úti fyrir.
Sýningin „Gálgaklettur og órar
sjónskynsins“ byggist á góðu vali
verka sem fá öll að njóta sín í vand-
aðri uppsetningu; úr verður samtal
sem örvar skilningarvitin og hvetur
til íhugunar.
Eftir Kjarval
Gálgaklettur og órar sjónskynsins
bbbbn
Jóhannes S. Kjarval, Finnur Jónsson,
Svavar Guðnason, Jóhann Eyfells, Erró,
Vilhjálmur Bergsson, Steina Vasulka,
Kristján Guðmundsson, Hreinn Frið-
finnsson, Jóhanna Kristín Yngvadóttir,
Helgi Þorgils Friðjónsson, Ívar Valgarðs-
son, Erla Þórarinsdóttir, Halldór Ás-
geirsson, Kristján Steingrímur Jónsson,
Georg Guðni, Bjarni Sigurbjörnsson,
Margrét Blöndal, Egill Sæbjörnsson,
Heimir Björgúlfsson og Sigurður Guð-
jónsson. Sýningarstjóri: Ólafur Gísla-
son. Listasafn Reykjavíkur – Kjarvals-
staðir. Sýningunni lýkur 26. ágúst 2012.
ANNA JÓA
MYNDLIST
Ljósmynd/Atli Mar Hafsteinsson
Staðurinn „Sýningin Gálgaklettur og órar sjónskynsins byggist á góðu vali verka sem fá öll að njóta sín í vandaðri uppsetningu; úr verður samtal sem örv-
ar skilningarvitin og hvetur til íhugunar“ segir m.a. í gagnrýni um sýninguna á Kjarvalsstöðum. Hér sést verk Kjarvals, Úr gálgahrauni, frá árinu 1960
Hjörleifur Örn Jónsson, skólastjóri
Tónlistarskólans á Akureyri, leikur
fjölbreytta tónlist á slagverk á
fyrstu Sumartónleikum Akureyrar-
kirkju í ár sem fram fara nk. sunnu-
dag kl. 17. Þetta er í 26. sinn sem
tónleikaröðin er haldin.
Hjörleifur hóf tónlistarnám sitt
við skólahljómsveit Mosfellssveitar
en stundaði síðar nám við Djass-
deild tónlistarskóla FÍH, Conserva-
toriumið í Amsterdam og við Hanns
Eisler Hochschule für Musik í
Berlín. Hann hefur leikið með
Kammersveit Reykjavíkur, Sinfón-
íuhljómsveit Íslands og mörgum af
þekktustu popp- og djasstónlist-
armönnum landsins. Hann vann
sem einleikari með hljómsveitum
og kammerhópum í Þýskalandi og
má þar helst nefna SWR útvarps-
hljómsveitina, Percusemble Berlin,
Ensemble Junge Musik, Ensemble
Echo, Mehrklangorchester Berlin.
Hjörleifur var skólastjóri Neue
Musikschule Berlin á árunum 2006-
2008 og framkvæmdastjóri Hypno
leikhússins þar í borg sem sérhæfir
sig í tónlistar- og leiksýningum fyr-
ir börn og unglinga. Tónleikarnir
eru klukkustundar langir. Aðgang-
ur er ókeypis og allir velkomnir.
Slagverk Hjörleifur leikur fjölbreytta tónlist á slagverk nk. sunnudag.
Sumartónleikar Akureyrarkirkju hefjast
ÚTSALA
60%
afsláttur
af öllum útsöluskóm
Kringlunni - Smáralind
ntc.is - erum á
s. 512 1760 - s. 512 7700