Morgunblaðið - 19.02.2014, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 2014
Á göngu Þessir tveir kumpánar nutu þess að viðra sig í sólríku en köldu veðri á Seltjarnarnesi á dögunum.
Ómar
„Héraðsdómur sogar til
sín alla orku og gefur ekkert
jákvætt eða gleðilegt frá
sér.“ Sá sem mælti þessi orð
er Dagur B. Eggertsson,
formaður borgarráðs. Sum-
ir geta leyft sér að tala til
annarra af lítilsvirðingu. Við
Héraðsdóm Reykjavíkur
starfar vandað og vel
menntað fólk sem gegnir
störfum sínum af sam-
viskusemi og kostgæfni. Að-
allega eru það lögfræðingar
sem eru dómarar og aðstoð-
armenn dómara en einnig
íslenskufólk; prófarkales-
arar og málfarsráðunautar.
Ekki má gleyma því að þar
vinna einnig lögmenn
löngum stundum þó að þeir
séu með skrifstofur annars
staðar. Þá koma sérfræð-
ingar af ýmsum sviðum að rekstri dómsmála sem sér-
fróðir meðdómendur og dómkvaddir matsmenn. Það
geta til dæmis verið verkfræðingar, byggingafræð-
ingar, sálfræðingar, endurskoðendur, hagfræðingar og
læknar. Lítið þó af stjórnmálalæknum. Allt þetta fólk á
daglega í jákvæðum samskiptum um vinnu sína þó að
tekist sé á um efni dómsmálanna. Á fáum stöðum er
gætt jafn vel að jákvæðum atriðum eins og stundvísi,
vönduðu íslensku máli, jafnræði og kurteisi í fram-
komu. Í Héraðsdómi Reykjavíkur er mikið líf og stöð-
ugt streymi lögmanna og umbjóðenda þeirra inn og út
úr byggingunni sem hittast, heilsast og taka hver ann-
an tali. Fáir slíkir vinnustaðir eru orðnir eftir í mið-
borginni.
Við Héraðsdóm Reykjavíkur er tekist á um sakamál
og einkamál. Það er gert á vandaðan, skipulegan og
lögformlegan hátt. Þar verður endir margrar þrætu,
annar tapar en hinn gengur glaður út á torg. Gjarnan
nást sættir svo báðir mega sæmilega við una. Það hlut-
verk dómarans er afar gleðilegt.
Með sama hroka og formaður borgarráðs leyfir sér
ætti væntanlega að losa sig við Landspítalann því þar
eru allir veikir eða farlama. Og líklega ætti að flytja
kirkjugarðinn á Suðurgötu burt því þar er ekkert líf.
Héraðsdómur Reykjavíkur á heima í hjarta borg-
arinnar eins og aðrar mikilvægar stjórnarstofnanir.
Stjórnendur borgarinnar eiga ekki að tala niður til
slíkrar stofnunar.
Eftir Magnús Óskarsson
Höfundur er lögmaður hjá Lögmáli ehf.
Héraðsdóm-
ur í hjarta
borgarinnar
» Við Hér-
aðsdóm
Reykjavíkur
er tekist á um
sakamál og
einkamál.
Magnús Óskarsson
Alþingi kemst ekki
hjá því að gera róttæk-
ar breytingar á lögum
um Seðlabanka Ís-
lands. Reynslan síð-
ustu ár er með þeim
hætti að við óbreytt
ástand verður ekki un-
að, ekki ef ætlunin er
að ná árangri í upp-
byggingu efnahagslífs-
ins. Þó að ekki væri
nema af þessum ástæðum er það rétt
og lögum samkvæmt að auglýsa
stöðu seðlabankastjóra, en fimm ára
skipunartími Más Guðmundssonar
rennur út 20. ágúst næstkomandi.
Allt frá því að lögum um Seðla-
bankann var breytt í febrúar 2009
hefur bankinn sætt gagnrýni, ekki
aðeins frá stjórnmálamönnum heldur
ekki síður frá sérfræðingum og fjöl-
miðlum. Upplýsingaöflun bankans
hefur verið sögð brothætt og gölluð.
Sala eigna hefur vakið upp alvarlegar
spurningar, framkvæmd hafta falið í
sér óþolandi mismunun og hávaxta-
stefnan hefur verið harðlega gagn-
rýnd. Þáttur Seðlabankans í Icesave-
deilunni er svo sérstakur kafli.
Höft og sala eigna
Í ársbyrjun 2011 seldi Seðlabank-
inn meirihluta í Sjóvá en
Eignasafn Seðlabanka
Íslands ehf. (ESÍ) hélt
um 73% hlut í trygg-
ingafélaginu. ESÍ eign-
aðist hlutabréfin eftir
nokkrar fjármálalegar
fléttur en trygginga-
félagið sigldi í strand.
Bæði fyrir og eftir söl-
una kom fram hörð
gagnrýni á vinnubrögð
Seðlabankans við söl-
una. Þá greip bankinn til
talnaleikja þar sem gefið
var í skyn að tap bankans væri minna
en það var í raun.
Framkvæmd fjármagnshafta hef-
ur verið harðlega gagnrýnd. Inn-
lendir fjárfestar sitja ekki við sama
borð og erlendir eða íslenskir fjár-
festar sem eiga erlent fé. Þeir síð-
arnefndu fá 20% forskot. Eftirlit með
höftunum hefur vakið upp efasemdir
um að jafnræðis sé gætt og kærum
Seðlabankans vegna meintra brota
hefur verið vísað frá. En ein-
staklingar og fyrirtæki eru varn-
arlaus og eiga erfitt með að standa á
rétti sínum og fá upplýsingar um
hvað þeim er gefið að sök.
Peningastefna Seðlabankans sætir
einnig stöðugt meiri gagnrýni enda
eiga margir erfitt með að skilja há-
vaxtastefnu bankans með krónu í
höftum og litla fjárfestingu.
Alvarlegar skekkjur
En hörðust hefur gagnrýnin á
Seðlabankann verið vegna þess hlut-
verks sem forráðamenn bankans
ákváðu að leika í Icesave-deilunni. Þá
fór hnífurinn vart á milli bankans og
vinstriríkisstjórnarinnar í viðleitninni
við að koma Icesave-skuldum Lands-
bankans yfir að herðar íslensks al-
mennings.
Alvarlegar skekkjur í mati Seðla-
bankans á erlendri stöðu þjóðarbús-
ins nýttust til að færa rök fyrir því að
ríkissjóður réði ágætlega við að
greiða Icesave-kröfuna án þess að
fjármálalegum stöðugleika væri
stefnt í hættu. Sérfræðingar utan
bankans vöruðu við og bentu á að
vandinn væri stórlega vanmetinn.
Í áróðursstríðinu fyrir því að sam-
þykkja ólögvarða kröfu var Seðla-
bankinn í fararbroddi. Í álitsgerð sem
bankinn sendi frá sér rúmlega mán-
uði eftir að Svavars-samningurinn
var undirritaður sagði meðal annars:
„Ef áhersla verður lögð á hagvöxt
þurfa efnahagsleg áföll að dynja yfir
til að Icesave-skuldbindingar einar og
sér leiði til þess að ríkissjóður geti
ekki staðið við erlendar skuldbind-
ingar sínar.“ Samkvæmt mati Seðla-
bankans var ríkissjóður að taka á sig
340 milljarða króna skuldbindingu
vegna Svavars-samningsins.
Sem betur fer
Seðlabankastjóri hélt áfram að
berjast fyrir Icesave og á ársfundi
bankans í apríl 2011 sagði Már Guð-
mundsson:
„Verði niðurstaðan já munu haftaaf-
nám og lántökur ríkissjóðs ganga
fram eins og áformað er. Ef Icesave-
samningunum verður hafnað eru hins
vegar vísbendingar um að stóru
bandarísku matsfyrirtækin tvö ákveði
að setja lánshæfismat ríkissjóðs niður
í spákaupmennskuflokk. Þá verður
þyngra fyrir fæti varðandi erlenda
lántöku ríkissjóðs og framgangur
áætlunar um afnám gjaldeyrishafta
myndi af þeim sökum ganga hægar.
Óvissa er hins vegar um hversu sterk
og langvinn þessi áhrif yrðu.“
Almenningur féll ekki fyrir rök-
semdunum ríkisstjórnarinnar eða
Seðlabankans og neitaði í tvígang að
axla skuldir einkafyrirtækis. Sem
betur fer og 28. janúar á liðnu ári
hafnaði EFTA-dómstóllinn öllum
kröfum í Icesave-málinu. Í lok apríl
gaf Seðlabankinn síðan út skýrslu um
fjármálastöðugleika en í formáls-
orðum sagði Már Guðmundsson:
„Í sem stystu máli felst vandinn í
því að miðað við óbreytt gengi nægir
fyrirsjáanlegur undirliggjandi við-
skiptaafgangur næstu ára ekki til að
fjármagna samningsbundnar afborg-
anir erlendra lána. Því mun íslenska
þjóðarbúið ekki skapa nægan gjald-
eyri að óbreyttu gengi krónunnar til
að losa út krónueignir búa gömlu
bankanna til erlendra kröfuhafa og
það jafnvel þótt þær yrðu verðlagðar
mjög lágt í erlendum gjaldmiðlum.“
Sem sagt:
Í nær fjögur ár hafði Seðlabankinn
haldið því fram að fjármálalegum stöð-
ugleika Íslands væri ekki stefnt í
hættu með Icesave-samningunum,
ríkissjóður réði við byrðarnar en eftir
dóminn kom bankinn fram og varaði
við því að íslenskt þjóðarbú geti ekki
að óbreyttu staðið undir skuldbind-
ingum sínum!
Þegar sagan allt frá 2009 er höfð í
huga er vandséð hvernig stjórnvöld
komast hjá því að auglýsa stöðu
seðlabankastjóra og stokka síðan upp
spilin með nýjum lögum, þar sem
m.a. er litið til sameiningar Seðla-
bankans og Fjármálaeftirlitsins.
Eftir Óla Björn
Kárason »En hörðust hefur
gagnrýnin á Seðla-
bankann verið vegna
þess hlutverks sem for-
ráðamenn bankans
ákváðu að leika í Ice-
save-deilunni.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður Sjálf-
stæðisflokksins.
Uppstokkun í Seðlabankanum er nauðsynleg