Morgunblaðið - 19.02.2014, Qupperneq 27

UMRÆÐAN 27
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 2014
Fiskveiðiþjóð ætti að spyrja, hvernig
nást fleiri krónur úr hverjum fiski?
Verðmæti má auka á nokkra vegu. Til
dæmis með því að veiða fiskinn þegar
hann er verðmæt-
astur, bæta vinnslu
og geymslu. Eða
með því að kort-
leggja markaði,
vinna vörumerkj-
um orðspor og
kynna vörurnar
markvisst. Einnig
má nýta afurðirnar
betur, t.d. nota af-
ganga í nýjar og verðmætar afurðir.
Margt hefur áunnist á öllum þessum
sviðum undanfarna áratugi. Til dæmis
fara íslenskir sjómenn mun betur með
fiskinn en norskir sjómenn, við tökum
smærri holl og afhausum ekki. Hér
verður aðallega fjallað um nýtingu
fisksins og hvernig má ná verðmætum
úr afskurði og því sem áður var hent.
Til að auka verðmæti þarf bæði
hugvit og skipuleg vinnubrögð. Upp-
hugsa þarf aðferðir eða nýjungar og
prófa hvort þær séu betri en eldri að-
ferðir. Með öðrum orðum, það þarf að
vinna vísindalega. Í nýlegri skýrslu
Sjávarklasans kemur fram að verð-
mæti sjávarafurða hefur aukist um
marga milljarða með því að fóstra nýj-
ungar og beita nákvæmum vinnu-
brögðum. Sem dæmi má nefna fyr-
irtækin Kerecis sem vinnur græðandi
plástra úr roði, Iceprotein sem vinnur
prótín úr afskurði, og Genís sem þróar
bólgueyðandi lyf úr rækjuskel. Sam-
merkt þessum fyrirtækjum er að þau
vinna vísindalega. Með því að þjálfa
unga vísindamenn bætum við framtíð-
armöguleika þessara og annarra
áþekkra fyrirtækja.
Hérlendis hafa samkeppnissjóðir
alltaf verið veikir og umgjörð vísinda
losaraleg. Í skýrslu Sjávarklasans
segir: „Það er engan veginn ásætt-
anlegt að ætla veikum opinberum
rannsóknasjóðum að útvega bróð-
urpart þess fjár sem þarf til rann-
sókna og þróunar í nýja sjávarútveg-
inum.“ Hér eru forsvarsmenn
sjávarklasans að biðla til annarra
sjávarútvegsfyrirtækja, banka og
stjórnvalda um meira fjármagn. En
undirstrika um leið hve illa er búið að
rannsóknasjóðum hérlendis. Nið-
urskurður ríkisstjórnarinnar á sam-
keppnisjóðum í síðasta fjárlaga-
frumvarpi og fyrirhugaður
niðurskurður grefur undan framtíð-
arvexti í sjávarútvegi. Hann dregur
úr nýliðun vísindamanna sem eru
nauðsynlegir fyrir rannsóknir t.d. í
sjávarlíftækni og matvælafræði. Á
síðustu fjárlögum var Tækniþróun-
arsjóður lækkaður um 22%, Rann-
sóknasjóður um 19% og markáætlun
um 50%. Boðaður áframhaldandi nið-
urskurður mun bæði draga úr þjálf-
un nauðsynlegs mannafla og hægja á
klaki nýrra fyrirtækja.
Íslenskur sjávarútvegur er
stærsta og sterkasta aflið í efnahag
landsins og eðlilegt að hann leggi sitt
af mörkum til að styrkja stoðir at-
vinnulífs. Stærstu fyrirtæki í sjávar-
útvegi þurfa að fjárfesta í hagnýtum
rannsóknum. En þau þurfa líka að
sannfæra stjórnvöld um að styrkja
samkeppnissjóði og grunnrann-
sóknir, því þaðan kemur sérmenntað
og fært starfsfólk. Með því að efla
samkeppnissjóði Vísinda- og tækni-
ráðs stuðlum við að nýsköpun og
auknu verðmæti í sjávarútvegi þjóð-
inni til heilla.
ARNAR PÁLSSON,
erfðafræðingur, dósent við Há-
skóla Íslands.
Virðisauki
með vísindum
Frá Arnari Pálssyni
Arnar Pálsson
Bréf til blaðsins
Kirkjuráð, sem virð-
ist hafa náð öllum völd-
um innan þjóðkirkj-
unnar, hefur ákveðið að
leigja veitinga- og gisti-
þjónustu í Skálholti
undir hótelrekstur.
Áformum um að slá
líka vígslubiskup af
virðist þó hafa verið
frestað.
Hvað gengur mönn-
um til? Sagt er að rétta þurfi fjárhag
staðarins við. Núverandi vígslubiskup
er þegar búinn að því. Hann tók að
vísu við allmiklum skuldum en þær
verða seint greiddar af staðnum ein-
um. Vissulega hefur fjárhagur þjóð-
kirkjunnar versnað eftir hrun og taka
þarf á því máli. Í þeim efnum er
margt sem grípa má til sem veldur
ekki þjóðarskaða eins og niðurrif í
Skálholti.
Benda má að enn tíðkast það að
prestar hirði arð af kirkjujörðum.
Ekki þeir sem mestan hafa starfann
og ættu e.t.v. launauppbót skilda. Nei,
það eru einkum prestar í fámennum
prestaköllum sem hafa ómældan arð
af laxveiðileyfum, æðarvarpi eða
leigutekjum svo að dæmi séu tekin.
Þetta er arfleifð frá 19. öld, nokkuð
sem löngu er búið að leggja af hjá
embættismönnum ríkisins, en kirkjan
er hér fórnarlamb harðrar hags-
munagæslu. Þá er engin goðgá að
sameina minnstu prestaköllin. Nú er
það svo að „sálusorgunarmisvægi‘“ er
1:20 þar sem tala sóknarbarna hvers
prests er á bilinu frá 300 til 6000.
Margir telja nauðsynlegt að jafna at-
kvæðisrétt til þingkosninga eftir bú-
setu en þar er þó misvægið aðeins 1:2.
Leigutekjur af Skálholti yrðu vart
meiri en það sem sparast gæti við
samruna tveggja prestakalla.
Skálholt er ekki bara einhver
kirkjustaður. Skálholt var og er mið-
stöð mennta, menningar
og sögu og ekki aðeins
fyrir þjóðkirkjufólk
heldur þjóðina alla. Rík-
isvaldið hefur sýnt það í
verki með því að færa
þjóðkirkjunni Skálholts-
stað og kosta byggingu
skólans að verulegu leyti
og rekstur hans um hríð.
Ráðherra sagði við af-
hendingu staðarins að
þar ætti að starfrækja
það sem „sæmdi staðn-
um“. Og enn eru í gildi
lög um Skálholtsskóla. Hefur kirkjan
lagalegan rétt til að leigja staðinn,
þjóðargjöfina, einkaaðilum? Alla vega
ekki siðferðilegan.
Sumir kunna að segja að varla
skaði það kirkju- og menningarstarf á
Skálholtsstað að þar sé rekin hót-
elstarfsemi. Það fer allt eftir því
hvernig og hvar á staðnum. Vissulega
gæti það orðið staðnum upplyfting að
meira líf verði í næsta nágrenni, jafn-
vel hótel. En ekki á hlaðinu við kirkj-
una. Skólinn og kirkjan heyra saman
og gera hið andlega starf mögulegt.
Vart myndi söfnuður leigja burt safn-
aðarheimili sitt undir fjarskylda starf-
semi. Skálholtsskóli er safnaðarheim-
ili við þjóðarkirkju.
Eitt af því sem vel hefur heppnast
og haldið nafni Skálholts á lofti eru
Sumartónleikar í Skálholtskirkju sem
munu fagna fertugasta sumri sínu í ár
með glæsilegri dagskrá, og það þrátt
fyrir að þjóðkirkjan – að undirlagi
kirkjuráðs – sé steinhætt að styrkja
starfsemina. Í þetta sinn hefur fengist
fé úr norrænum sjóðum til að hafa
veglegt norrænt ívaf, enda eru Sum-
artónleikarnir elsta starfandi bar-
okkhátíð á Norðurlöndum. En að
loknu komandi sumri er allt eins víst
að hátíðinni verði beint eða óbeint út-
hýst, hvort sem er af kirkjuráði eða
hótelhaldara.
Hvað með virðingu fyrir þeim sem
hafa lagt sig fram um heill Skálholts:
Sigurbjörn Einarsson biskup, Hörð
Bjarnason húsameistara, Bjarna
Benediktsson þáverandi kirkju-
málaráðherra, Þórarin Þórarinsson
lýðháskólafrömuð, Heimi Steinsson
fyrsta rektor Skálholtsskóla, Harald
Hope prest í Noregi auk fjölda ann-
arra gefenda á Norðurlöndum; eða
þá tónlistarmenn sem hafa tekið ást-
fóstri við Skálholt og kirkjuna með
sínum fagra hljómburði? Nefna má
Róbert Abraham Ottósson sem stóð
fyrir tónmennt í Skálholti í áratugi,
Helgu Ingólfsdóttur semballeikara
sem stofnaði Sumartónleikana og
varði starfsævi sinni í þeirra þágu
eða Manúelu Wiesler flautuleikara
sem fyllti kirkjuna töfratónum sum-
ar eftir sumar. Allt þetta fólk er látið
en einum núlifandi skal bætt í þessa
upptalningu: Jaap Schröder heims-
frægum fiðluleikara sem hefur í tvo
áratugi leikið og stjórnað á Sum-
artónleikunum og síðan gefið staðn-
um umfangsmikið og verðmætt
nótnabókasafn sitt.
Hver ber ábyrgð á því skemmd-
arverki sem nú vofir yfir Skálholti?
Er ekki biskup Íslands forseti
kirkjuráðs? Er hún sammála? Varla.
Er biskup undir ægivaldi sjálfskip-
aðra æðstupresta? Hverjir eru þess-
ir vandræðamenn? Nýta þeir sér að
biskup er nú kona sem vill öllum vel?
Hvernig væri þá að kvenprestar,
sem brátt komast í meirihluta, styðji
stöllu sína og standi gegn karlremb-
unum?
Það er þungbært að tala um
skemmdarverk, en í ljósi þess sem ég
hef orðið áskynja er það því miður
lýsing á því sem er að gerast í Skál-
holti. Og þó hef ég í þessari grein
ekki fjallað um annað hneyksli, yf-
irbyggingu yfir svokallaða Þorláks-
búð sem verður tafarlaust að fjar-
lægja.
Skálholt á sinn stað í hjarta þjóð-
arinnar, rétt eins og Þingvellir. Það
má aldrei líðast að fámenn klíka inn-
an kirkjunnar stofni framtíð þessa
helgistaðar í voða.
Skemmdarverk á Skálholti
Eftir Þorkel
Helgason » Það má aldrei líðast
að fámenn klíka inn-
an kirkjunnar stofni
framtíð þessa helgistað-
ar í voða.
Þorkell Helgason
Höfundur er velunnari Skálholts.
• Konica Minolta fjölnotatækin (MFP)
eru margverðlaunuð fyrir hönnun,
myndgæði, notagildi, umhverfisvernd
og áreiðanleika.
• Bjóðum þjónustusamninga,
rekstrarleigusamninga og alhliða
prentumsjón.
• Viðskiptavinir Kjaran eru lítil og stór
fyrirtæki, stofnanir og prentsmiðjur
sem eiga það sameiginlegt að gera
kröfur um gæði og góða þjónustu.
• Kjaran er viðurkenndur söluaðili á
prentlausnum af Ríkiskaupum.
Síðumúla 12 - 510 5520 - kjaran.is
• BLI A3 MFP Line of the Year 2013
• BLI A3 MFP Line of the Year 2012
• BLI A3 MFP Line of the Year 2011
bizhub margverðlaunuð fjölnotatæki
Verið velkomin!
Bíldshöfða 18 - 110 Reykjavík - sími: 557 9510 - www.patti.is
Opið virka daga kl. 10-18
laugard. 11-16
Basel
Torino
SÓFAR
Í MIKLU ÚRVALI
20% afsláttur
af öllum sófum / sófasettum
í völdum áklæðum
Sófinn þinn útfærður eftir þínum óskum