Morgunblaðið - 19.02.2014, Side 25

UMRÆÐAN 25
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 2014
Rauðagerði 25 · 108 Reykjavík · Sími 440 1800 · www.kaelitaekni.is
Okkar þekking nýtist þér
• Mylur alla ávexti, grænmeti
klaka og nánast hvað sem er
• Hnoðar deig
• Býr til heita súpu og ís
• Uppskriftarbók og
DVD diskur
fylgja með
Lífstíðareign!
Tilboðsverð kr. 106.900
Með fylgir Vitamix sleif
drykkjarmál og svunta
Fullt verð kr. 125.765
Meira en bara
blandari!Baráttan gegnkrabbameini er lang-
tímaverkefni. Í ár
benda Alþjóðasamtök
krabbameinsfélaga á að
umræðan um krabba-
mein er oft á villigötum,
og hvernig sú staða get-
ur dregið úr áhrifum
krabbameinsvarna. Nú
í ár eru fjórar bábiljur
sérstaklega til skoðunar víða um
lönd, þ.e. að óþarft sé að ræða um
krabbamein, að krabbamein séu allt-
af einkennalaus, að krabbamein séu
ólæknandi og að við eigum ekki rétt á
meðferð við krabbameinum (sjá
http://www.worldcancerday.org/.)
Hér á eftir er varpað ljósi á hvernig
þessar staðhæfingar standast ekki,
og eru tekin dæmi af ristilkrabba-
meinum til skýringar við hverja bá-
bilju.
Óþarft er að ræða
um krabbamein
Eitt af vandamálunum tengd rist-
ilkrabbameini er að mörgum finnst
óþægilegt að ræða það. Á það bæði
við um einstaklinga sem hafa ein-
kenni frá neðri hluta meltingarvegar
og allan almenning. Opinská, opinber
umræða er því vel til þess fallin að
auka árangur í baráttunni gegn rist-
ilkrabbameini. Krabbameinsfélagið
hyggst leggja mikla áherslu á þennan
þátt á árinu.
Ristilkrabbamein geta verið ein-
kennalaus eða lítil framan af sjúk-
dómsferlinu, en fyrstu einkenni geta
verið almennur slappleiki, breyttar
hægðavenjur, tilfinning um að ristill-
inn sé ekki tæmdur og/eða blóð í
hægðum. Mjög mikilvægt er að vera
á varðbergi fyrir þessum einkennum
og leita þá strax læknis. Finna má
vísbendingar um krabbamenið, t.d.
með hægðaprufum, en best er að
finna breytingar með ristilspeglun
áður en þær verða að krabbameinum.
Krabbameinsfélagið berst fyrir því að
skipulögð hópleit að ristilkrabba-
meini verði hafin á Íslandi auk þess
sem fræðsla og árvekni verði aukin.
Hópleit má gera með því að skima
fyrir leyndu blóði í hægðum eða með
ristilspeglun. Best er að finna og
meðhöndla forstigs æxlisbreytingar,
svokallaða sepa, með ristilspeglun áð-
ur en þær verða hugsanlega að
krabbameini.
Þriðja bábiljan er að krabbamein
séu ólæknandi. Tölur frá Krabba-
meinsskránni sýna batnandi lífslíkur í
mörgum krabbameinum; krabba-
mein eru sjúkdómar en ekki dauða-
dómur. Um 130 ristilkrabbamein
greinast ár hvert að meðaltali hér á
landi, en um 60% af þeim læknast.
Unnt er að gera mun betur, með hóp-
leit, fræðslu og fleiru. Greina má vefj-
abreytingar, áður en þær þróast yfir í
krabbamein. Það er því nokkur sér-
staða ristilkrabbameins, að koma má
í veg fyrir sjúkdóminn, greinist hann
á þessu forstigi. Það má því vænt-
anlega bæta stöðuna varðandi þetta
krabbamein meira en flest ef ekki öll
önnur nú um stundir. Krabbameins-
félag Íslands hefur boðið stjórnvöld-
um að leggja sitt af mörkum til að ná
betri árangri í þessu efni.
Fjórða bábiljan fjallar um rétt okk-
ar til meðferðar. Við eigum öll rétt á
meðferð við krabbameinum, og það
gildir líka um krabbamein í ristli. Ár-
angur meðferðar ræðst mjög af því á
hvaða stigi meinið greinist. Meðferð
miðast við útbreiðslu meinsins og
verður erfiðari eftir því sem út-
breiðslustig þess er hærra. Við eigum
því rétt á meðferð um leið og meinið
greinist. Krabbameinsfélag Íslands
berst fyrir réttindum sjúklinga og
hagsmunum þeirra, en Ristilfélagið
og Stómasamtök Íslands eru stuðn-
ingshópar innan Krabbameinsfélags-
ins sem láta sig þau mál sérstaklega
varða.
Á þessu ári leggur Krabbameins-
félag Íslands sérstaka áherslu á rist-
ilkrabbamein og kallar eftir samstarfi
við alla þá sem eitthvað geta lagt af
mörkum við að kveða niður bábiljur
um þennan sjúkdóm, bábiljur, sem
geta valdið miklum skaða.
Bábiljur um krabbamein
Eftir Ragnheiði
Haraldsdóttur
og Sigríði
Snæbjörnsdóttur
» Opinská, opinber
umræða er því vel til
þess fallin að auka ár-
angur í baráttunni gegn
ristilkrabbameini.
Ragnheiður
Haraldsdóttir
Ragnheiður er forstjóri Krabba-
meinsfélags Íslands og Sigríður er
verkefnastjóri Krabbameinsfélags
Íslands.
Sigríður
Snæbjörnsdóttir
„Kontóristi, – gemen
kontóristi“ á Jónas frá
Hriflu að hafa tautað
þegar hann las blaða-
grein eftir flokksbróður
sinn og þáverandi ráð-
herra. Jónas þessi var
umdeildur stjórn-
málamaður á sínum
tíma og er jafnvel enn,
en hann áttaði sig á því
að hann var stjórn-
málamaður og sem slík-
ur þá var honum nokkurn veginn
sama hvort kontóristinn í fjár-
málaráðuneytinu ætti náðuga daga
við afstemmingarnar sínar eða ekki.
Enn og aftur skýtur upp kollinum
gamalkunnug umræða um „eyrna-
merkta“ tekjustofna og að þessu sinni
frá fjárlaganefnd í líki frumvarps til
laga. Fyrir þá sem í dagsins önn hafa
ekki náð að kynna sér hvað „eyrna-
merktur“ tekjustofn er, þá er það
tekjustofn sem er hugsaður og ætl-
aður til þess að fjármagna ákveðna
þjónustu eða tiltekið verk. Þessi gjöld
eru stundum líka nefnd þjón-
ustugjöld – þ.e. gjöld fyrir veitta
þjónustu. Þessi tilhögun hefur lengi
verið þyrnir í augum kontórista í fjár-
málaráðuneytinu og þeirra stjórn-
málamanna sem hafa valið auðveldu
leiðina í stjórnsýslu og skilja einfald-
lega ekki hlutverk sitt sem stjórn-
málamanna.
Ef öll umsýsla ríkisins er á einni
hendi og öll viðfangsefni ríkisins eru
sett undir fjárlög, þá er nefnilega svo
auðvelt að stjórna. Þeim sem eiga að
bera ábyrgð á viðkomandi málaflokk-
um ríkisins er tilkynnt eftir á að fjár-
veitingar hafi verið skornar niður og
það sé orðinn hlutur, ákvörðun sem
verði ekki breytt – lög eru lög, sér-
staklega fjárlög. Eftir því sem meira
fjármagn fer sjálfkrafa um hendur
stjórnmálamanna fer meira fjármagn
til spillis, – það er staðreynd sem er
ekki líkleg til að breytast. Gjöldin,
þjónustugjöldin, verða bara skattar
og það er algerlega óvíst þegar þú,
lesandi góður, greiðir fyrir afnot af
þjóðvegunum – næst þegar þú stað-
greiðir bensínið þitt –
að það fé renni óskipt til
samgöngumála eins og
til er ætlast.
Nú er það svo að
mörg viðfangsefni
stofnana ríkisins ná yfir
lengri tíma – jafnvel
mörg ár, til dæmis ýmis
vöktunar- og þróun-
arverkefni. Þetta er
hægt, vegna þess að
viðkomandi stofnun veit
nokkurn veginn hvað
hún hefur í tekjur
næstu árin. Ef hún er undir fjár-
lögum getur það vel gerst og hefur
ítrekað gerst, að byrjað er á ein-
hverju sem er svo ekki hægt að klára
vegna þess að fjárveiting var einfald-
lega afnumin til þess að loka ein-
hverju fjárlagagatinu í óræðri fram-
tíð Íslands.
Ef þetta frumvarp nær fram að
ganga þá eykst miðstýring og íslensk
stjórnmál færast einu skrefinu nær
gamla sovétinu. Dreifing valds
minnkar og ábyrgð stjórnenda stofn-
ana ríkisins minnkar líka – hin gam-
alkunnu viðkvæði „það er ekki á áætl-
un“ eða þá „þú verður að ræða við
þingmenn um það…“ munu heyrast
oftar. Lýðræði mun þvert ofan í góð-
an ásetning fjárlaganefndar einfald-
lega minnka, – miðstýring aukast.
Svo vitnað sé í greinargerð með
frumvarpinu þá segir: Frumvarpinu
er ekki ætlað að skerða framlög til
stofnananna sem við eiga. Þær fái
beint framlag úr ríkissjóði jafnhátt
áætluðum tekjum. Tilv. lýkur. Hvaða
dauðans einfeldningur ætti að trúa
því?
Eyrnamerktir
tekjustofnar
– þjónustugjöld
Eftir Dag Jónsson
»Ef öll umsýsla rík-
isins er á einni hendi
og öll viðfangsefni rík-
isins eru sett undir fjár-
lög, þá er nefnilega svo
auðvelt að stjórna …
Dagur Jónsson
Höfundur er skógarbóndi
í Ísafjarðardjúpi.