Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Blaðsíða 9

Þórarinn Eldjárn
Þurfa nútímaskáld bragfræði?
Hér kemur fram sú skoðun að hinn háttbundni bragur eigi eftir að fá sinn
„renessans“ aftur og aftur á komandi áratugum og öldum, „og eigi eftir að lifa
blóma- og hnignunarskeið innan um og saman við“ annan kveðskap. Höfundur
telur að það sem oftast skilji milli feigs og ófeigs í frjálskveðnum nútímaljóðum
sé hvort skáldið hefur tilfinningu fyrir hrynjandi eða ekki.
Nú þegar útgáfa á nýrri ítarlegri íslenskri
bragfræði er í sjónmáli er ekki úr vegi að
varpa fram spumingunni sem ég hef gert að
yfirskrift þessara lausbeisluðu hugleiðinga.
Augljóslega mun væntanleg bók gagnast
vel fræðimönnum og rýnendum og öllum
þeim sem af einhverjum ástæðum hafa
áhuga á kveðskap fomum og nýjum, en
þurfa nútímaskáld bragfræði? Er einhver
ástæða til að ætla að slík bók geti orðið þörf
og kærkomin handbók handa skáldunum
sjálfum, þeim sem nú á líðandi stundu em
að skapa þá ljóðlist sem vona verður að auk
eigin verðleika sé í senn arftaki þess sem
áður var ort og inngangur að því sem koma
skal?
Ég held að flestir muni umsvifalaust svara
þessari spumingu neitandi og vísa þá til
þess að nú séu liðin hátt í fimmtíu ár síðan
hin svokallaða formbylting varð í íslensk-
um kveðskap. Á þeim tíma hafi formleysan
náð yfirhöndinni svo fullkomlega að nú
megi hún heita regla. Og þetta virðist alveg
rétt viðhorf. Það er staðreynd að í vitund
yngra menntafólks em Ijóð texti þar sem
hvorki gætir stuðla, ríms né reglubundinnar
hrynjandi. Og þannig finnst líka hinni svo-
kölluðu bókmenntastofnun að þau eigi að
vera. Sauðsvartur almúginn kann svo að
vera á annarri skoðun.
Auðvitað er það ljóst að enn em fjölmörg
milliform iðkuð þar sem einkum stuðlum,
en líka stundum rími bregður fyrir án fastrar
reglu. En eiginleg háttbundin ljóð með
fastri hrynjandi, rími, stuðlum og höfuð-
stöfum, bragarháttum sem hægt er að kynna
sér í bragfræði yrkja nú ekki lengur aðrir en
andlegir ungmennafélagsmenn, sérvitring-
ar og húmoristar. Og það sem slíkir menn
em að yrkja er af helstu gagnrýnendum
varla talið verðskulda það að kallast ljóð.
Vísur ef til vill, söngtextar eða í besta falli
kvæði. Þá örsjaldan það gerist nú orðið að
TMM 1993:2
7