Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Blaðsíða 31

hyggjunnar fyrirfinnst ekkert til að taka við
einstaklingnum sem ekki deyðir með faðm-
laginu annað en skyldan og nauðsynin.
Maðurog hafVé steins Lúðvíkssonar grein-
ir frá vegferð til hafs en ekki lengri en sem
því nemur. í óskadraumi sínum dvelur Is-
björg saklaus við óskilgreinda strönd í sögu
Vigdísar Grímsdóttur. Skógur er tákn yfir
þetta óræði í Himinbjargarsögu Þorsteins
frá Hamri. í Síngan Rí Steinars vegast á
þvældar samræður slöttólfanna sem honum
verður aftur og aftur leitað til við sögugerð
sína, um menningarrök og hins vegar
myndmál yfir þær fjarlægðir handan manns
og menningar sem þráin beinist að en mað-
ur fær ekki lifað við fremur en í djúpum
hafsins. Það sem gerir að sagan gengur upp
þrátt fyrir allt er, eftir því sem mér sýnist
helst, að þroskinn hafði fært Steinari hæfi-
leikann til að una við takmörk sín þegar
hann samdi hana.
Steinari tekst enn betur að afhjúpa efni
sitt með einu tákni í Kjallaranum (1992).
Þegar í fyrsta þætti þeirrar sögu er lýst inn
í þá sálardýflissu sem kjallarinn í sögunni
táknar. Ennfremur tekst honum í þessari
síðustu útgefnu sögu sinni að flétta saman
líkingamálið og ytri atburði svo að hvort
varpar ljósi á annað. Þar með að bera fram
boðskap sem honum er hugleikinn, þann að
nútímamaðurinn múraði með kvörðum sín-
um og hreinlæti mikilvæga mannlífsþætti
inni í kjöllurum sálarlífsins og hlýtur fyrir
ásóknir sem skæla hann og æra. Steinar
vann með þessari bók ennfrekar úr efni sem
hann hafði sett í klórurnar með bók sinni Þú
(1975). Ég giska á að hann hafi verið búinn
að gera eilífðarmálin upp við sig þegar hann
ritaði Kjallarann, hættur að útmála ósam-
ræmi óskar og veruleika. Hann var þegar
hér var komið reynslunni ríkari, hafði lærst
að sú aðferð hans að hnitmiða sögu með
einu tákni hæfði einkum veraldlegum við-
fangsefnum. í stað djúps sem engin leið var
að gæða merkingu kom kjallari sem full
festa var í þrátt fyrir yfirfærða merkingu
sína í sögu.
Þér þykir kannski skjóta skökku við að
telja að sá maður hafi verið óveraldlegur
sem velti sér upp úr óþverranum í sögum
sínum, en Steinar er afar tilvistarlegur höf-
undur lengst af á ferli sínum; hefur undir
eilífðarspumingar og brýst um hart í fjötri
holdsins. Og því hatrammar sem tíð hans
sjálfs einkennir viðleitni til að sættast á
þann fjötur. Undir það síðasta var hann aftur
á móti í takt við þau umskipti sem orðið
hafa frá því kynslóð hans var fyrirferðar-
mest og þar til nú að fjölbreyttari lífshrær-
ingar en safnarans em uppi. Þessi viðleitni
að finna sig á ný í sögulegu samhengi. Gæta
hófs gagnvart náttúrufyrirbrigðum og þá
manneskjunni meðal annarra slíkra fyrir-
brigða. Heimfæra félagsgerðir til tákn-
heimsins en takmarka ekki slíka beitingu
máls við hið víðara svið tilvistarinnar.
Hætta að reyna að gleypa sólina en njóta í
staðinn að gh'ma við mannlegar stærðir.
Leita þó andlegra verðmæta. Hann beinir
að vísu máli sínu til kynslóðar sinnar með
sögunni Kjallaranum en ekki svo hat-
rammlega sem umbrotin voru er hann tókst
á við geðklofaástand kynslóðar sem hafnar
fortíð sinni.
Einkennilegt er þetta. Steinar var mjög
hreinlátur, en velti sér upp úr soranum í
sögum sínum. Hann skrifaði mikið um
sóðaleg sjávarpláss til orðs og æðis, og að
því er helst er útlit fyrir, vegna ógeðs sem
slíkt mannlíf vakti með honum. Ég held að
alltaf hafi háð honum hve persónulega hann
TMM 1993:2
29