Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Blaðsíða 105

sköpun, heldur einnig í frásagnaraðferð hennar
og stíl þar sem Olafur leyfir sér ýmislegt sem
líklega hefði ekki þótt til prýði í skáldsögu fýrir
tæpum tuttugu árum. I þessu efni má sérstak-
lega benda á samtölin sem eru í senn markviss
og orðmörg. Skyldleiki Ólafs við höfund eins
og Dostojevskí verður enn sterkari við það að
þótt vissulega megi greina hvassa gagnrýni á
samfélagið í Tröllakirkju, þá er hann miklu
frekar að rýna í einstaklinginn og taka til með-
ferðar í skáldsöguformi eilíf álitamál um sið-
ferði, fyrirgefningu og guð, af óvenjulegum
metnaði og einurð.
Raunsæissaga eins og Tröllakirkja hlýtur
næstum að standa eða falla með byggingu sinni
og frásagnartækni. Höfundur hefur áttað sig á
mikilvægi þessa og því er hér mjög til þeirra
hluta vandað. Bygging sögunnar er þrauthugs-
uð og hún er vandlega styrkt með fyrirboðum
og vísunum. Sjónarhorn færist milli persóna,
sem og milli nútíðar og fortíðar og jafnframt
nýtir höfundur sér dagbókarfærslur og bréf.
Frásögnin er nokkuð hæg framan af, en rennur
þó vel og smám saman verður straumur hennar
stríðari. Þetta verður þó aldrei á kostnað hins
nákvæma en þó margræða raunsæisstíls sem
höfundur heldur út bókina. Byrjunin er þó
býsna brött, lesandinn lendir strax inni í rifrildi
þeirra feðga um sumarvinnu unglingsins Þórar-
ins, án þess að hafa hugboð um mikilvægi henn-
ar né heldur mannsins sem starir á þá af
Skólavörðuholtinu. Þarna og á stöku stað má
finna að því að frásögnin sé heldur knöpp, en
hafa ber í huga að betra er van- en ofsagt. Hins
vegar skila fyrirboðar og ýmis minni sér mjög
vel og ná að líma söguna saman. Svo aðeins eitt
dæmi sé nefnt hér má benda á hvernig Litla-
Hraun er notað í sögunni. Óhappamaðurinn
Ketill er vistaður þar þann tíma sem hann situr
inni, en framarlega í sögunni hafði vinkona
Vilborgar Sigurbjamardóttur sagt henni hryll-
ingssögu um mann sem bjó á Litla-Hrauni í
gamla daga og át börn!
Trúhneigður vantrúarmaður?
Sigurbjörn Helgason arkitekt er lykilpersóna
sögunnar og úr hans höfði koma ekki bara þær
hugsýnir sem hrinda atburðum sögunnar af stað
heldur fer þar fram að mestu sú siðferðilega
glíma sem mikilvægust er. Hlutlæg frásagnar-
aðferð og persónusköpun höfundar veldur því
að lesandi verður að ráða í persónur eftir orðum
þeirra og gerðum, og ekki síður orðum og hugs-
unum annarra persóna um þær. Hin mikla
áhersla höfundar á sálfræðilega þætti veldur þ ví
að ekki er hægt að líta svo á að einungis óvægn-
ar kringumstæður og tilviljanir hrindi Sigur-
bimi fram af hengifluginu. Til þess er sagan um
of vörðuð fyrirboðum og upplýsingum um að
persóna hans beri í sér ákveðnar veilur sem geti
endað (eða hijóti að enda) með þeim harmleik
sem síðar verður þegar hann hefur kallað sorg
og dauða yfir alla þá sem honum eru kærir og
auðvitað þá sem síst skyldi.
Eftir því sem sögunni vindur fram fáum við
meiri upplýsingar um æsku Sigurbjarnar. Hann
elst upp í borgaralegri og umfram allt kristilegri
fjölskyldu sem „litli bróðir" hins heilaga Jó-
hannesar sem dó ungur og varð öllum harm-
dauði. Svo virðist sem sá atburður valdi
straumhvörfum ílífi Sigurbjarnar. „Það varöllu
lokið fyrir mér þegar hann Jóhannes bróðir dó“,
segir hann seint í sögunni og virðist líta á dauða
bróðurins sem einhvers konar svik við sig. Þeg-
ar hann er síðan sendur í guðfræðinám í fótspor
bróðurins látna opinberast honum trúleysi sitt.
Sú glíma við Guð sem fylgir í kjölfarið virðist
einnig skilja eftir sig sár í huga hans sem ekki
gróa, það sjáum við best á rótleysi hans í Kaup-
mannahöfn. Þar drekkur hann mikið, umgengst
portkonur og fær Sunnevu, síðar eiginkonu sína
til þess að senda frá sér einkason sinn. Danskur
kærasti hennar varar hana við Sigurbimi, segir
hann kallaðan Raspútin og það er til marks um
hversu vandlega sagan er byggð að síðar í sög-
unni kemur sá rússneski loddari upp í umræðum
dóttur Sigurbjarnar og vinkonu hennar á Eyrar-
bakka og þá sem ímynd alls hins hryllilegasta.
Oft er í sögunni minnst á að bros Sigurbjarnar
TMM 1993:2
103