Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Side 107

SJÖ LYKLAR AÐ EINNl SKRÁ
Hann er fangelsi lesanda sem þráði svo röð og reglu að hann lokaði sjálfan sig
að endingu inni til að sanna að einhversstaðar væri allt með felldu.
II
Verkið heldur mér en það gerist ekki alltaf á sama hátt. Sumir textar heilla
vegna sinna yfirskyggðu staða en aðrir vinna mig með áhlaupi, líkt og væri ég
umsetin borg. Stundum les ég textann eins og dulhyggjumaður, stundum
eins og herstjórnandi. Fyrrnefndi lesandinn í mér vill að verkið ljósti sig eins
og elding. Sá síðarnefndi vill leggja textann á höggstokkinn. Dulhyggjumað-
urinn í mér les bók á bók ofan í von um að verkið framkvæmi það ómögulega
og umbreyti sér sjálfu í hönd, leiftur eða blæðandi und sem ýmist slær mig,
lýstur eða baðar með græðandi vessum uns ég er skilinn eftir með óvefengj-
anleg tákn á búknum um að sá sem „heldur svo vel“ hafí heimsótt mig og tek-
ið í lurginn á mér. Hinn náunginn vill ráðast á verkið og „salla það niður“,
berja á því en ekki vera barinn sjálfur. Nietzsche þekkti þessa tvo menn en leit
ekki á þá sem lesendur heldur sem höfunda. Sá seinni líkamnaðist í Machia-
velli, kanslaranum í Flórens sem beitti setningum fyrir sig eins og sverði, en
um hinn var heimspekingurinn fáorðari. Hann gat ekki einu sinni nafn-
greint hann en hitti þó á gagnlega líkingu þegar hann líkti texta þessa óskírða
manns við dumbt hljóðið þegar dropar falla niður úr þakinu í rökum helli.
Við getum kallað hann Frans frá Assísí. Hátt uppi í Appenínafjöllum á Ítalíu,
þar sem Toskanahérað og Le Marche liggja saman, er staður sem nefndur er
La Verna. Þangað kom Frans til að búa einn með Drottni sínum, til að nema
hljóð vindsins og fuglanna en síðast en ekki síst til að fasta, til að liggja um
nætur á klöpp innst inni í litlum og rökum helli þar sem lítil buna vellur fram
úr berginu og þar inni í skútanum lá hann á grúfu og hugleiddi steina á
fastandi maga. Það fór ekki vel um hann þarna á grjótinu. En þegar hann
hafði legið þar nógu lengi og beðið nógu heitt var sem hann yrði sjálfur að
steini; þó ekki hörðum steini heldur lifandi bergi sem nam mál dýra og skildi
söng fugla og gat fundið í hverri taug hvernig trén í Toskana uxu og hvernig
grasið bylgjaðist í snörpum austanvindinum. Þannig lá hann uns þar kom að
kvöldi annars dags að undarlegan ljóma lagði framundan fjallsenninu og
yfir hann hvelfdist sársauki öðrum sárari: áður en varði höfðu sár frelsarans
orðið hans; á höndum, fótum og á síðu blöstu við blóðugar undir, - hann
skildi að honum hafði orðið að ósk sinni: Það sem ritað var í Palestínu 1200
árum fýrr var nú orðið að benjum hans. Sjaldan hefur texti haldið nokkrum
manni af jafn mikilli ákefð. Sjaldan hefur nokkur lestur „gripið“ lesandann
jafn föstum tökum. Enginn herstjórnandi megnar að kúga textann til svip-
aðrar hlýðni. Engin sverðalög rista svo djúpt.
TMM 1998:3
www.mm.is
105