Skólavarðan - 01.02.2002, Blaðsíða 17

Ein af niðurstöðum ritgerðarinnar var að
86% þeirra skólastjórnenda, sem tóku þátt
í könnun vegna hennar, töldu ekki æskilegt
að kennari gerði nemendum sínum grein
fyrir því að hann væri samkynhneigður.
Staðfestir þessi niðurstaða hve viðkvæmt
mál veruleiki samkynhneigðra virðist vera
innan skólakerfisins. Með þessar niður-
stöður og aðrar taldi Sara Dögg því að-
kallandi að varpa ljósi á líðan samkyn-
hneigðra kennara í starfi og var það mark-
miðið með rannsókninni. Tekið var mið af
því hvernig þeir upplifa sig í starfi sem
samkynhneigðir einstaklingar og hvort og
þá hvaða áhrif það hefur á hvers konar um-
ræðu um samkynhneigð, hvort heldur er
meðal kennara eða nemenda. Einnig var
leitað eftir viðhorfum viðmælenda til sýni-
leika, það er að segja hvort mikilvægt sé að
samkynhneigð kennara sé sýnileg í starfs-
umhverfi hans og hvaða þýðingu það hafi
að vera sýnilegur eða ekki sem samkyn-
hneigður kennari.
Sara Dögg þekkir það af eigin reynslu að
vera samkynhneigður kennari. Sjálf hafði
hún velt fyrir sér hver staða hennar sem
kennari yrði að námi loknu. Hún starfar nú
sem kennari í Háteigsskóla og hefur um-
sjón með tólf ára gömlum börnum ásamt
því að starfa sem fræðslufulltrúi Samtak-
anna ´78.
Sýnileiki samkynhneigðra kennara
Sara Dögg segir að ekki hafi gengið
þrautalaust að fá viðmælendur í rannsókn-
ina og það eitt segi heilmikið um sýnileika
samkynhneigðra kennara. „Ég auglýsti eftir
viðmælendum í fréttablaði samkynhneigðra
og á heimasíðu Samtakanna ´78. Engin við-
brögð fengust við þessum auglýsingum og
því var gripið til þess að leita eftir ábend-
ingum frá félagsmönnum samtakanna.
Reyndin var sú að fáir þekktu samkyn-
hneigða kennara en það var skilyrði fyrir
þátttöku að viðkomandi starfaði sem kenn-
ari,“ segir Sara Dögg.
Rannsóknin var í formi viðtala og kom
hver viðmælandi einu sinni í viðtal sem tók
eina og hálfa klukkustund. Það var tekið
upp á segulband, síðan skrifað orðrétt upp
og niðurstöður flokkaðar í nokkra megin-
þætti. Niðurstöðurnar komu ekki á óvart,
allir kennararnir höfðu áhyggjur af því hver
viðbrögð foreldra yrðu og allir höfðu þeir
gengið í gengum erfiða reynslu með nem-
endum sínum, hvort sem það voru spurn-
ingar eða að nemendur gerðu lítið úr kyn-
hneigð þeirra.
„Þegar þetta kom upp í mínum bekk,“
segir Sara Dögg, „hugsaði ég með mér að
nú væri komið að mér og hvað ætlaði ég að
gera? Ég ræddi þessi mál við krakkana í
bekknum. Ég virði sjálfa mig, það er að
segja hver ég er og fyrir hvað ég stend, það
mikils að ég sé enga ástæðu til að leyna
samkynhneigð minni fyrir neinum, hvorki
foreldrum né nemendum. Enda er ég bara
ósköp venjuleg manneskja, að ég best veit.
Þetta byrjaði með spurningum eins og: Ert
þú gift? Varstu gift konu? Það hafði aug-
ljóslega kvisast að ég væri lesbísk svo að ég
ákvað að segja þeim frá þessu.“
Á augabragði snerist heil kennslustund
upp í líf Söru Daggar, frá 18 til 28 ára, afar
skemmtilegt og áhugavert af viðbrögðum
nemenda að dæma. „Við tókum einn tíma í
þetta og þau spurðu allskonar spurninga,
allt frá því hvort ég hefði kysst kærustuna
mína til þess hvers vegna samkynhneigðir
megi ekki ættleiða börn. Eftir stend ég
með nemendur sem gæta að sér og minna
hver annan á, þegar einhver ætlar að fara
að nota „helvítis homminn þinn“ sem
blótsyrði, að „svona tölum við ekki í þess-
um bekk“! Og samkynhneigð er ekkert
tabú í kennslustofunni. Þegar tíminn var
búinn fór ég niður á kennarastofu og sagði
þeim frá því sem fram hefði farið og ég á
fullan stuðning skólastjórnenda,“ segir Sara
Dögg.
Allir þátttakendur í rannsókninni voru á
sama máli og Sara Dögg um mikilvægi þess
að skólastjórnendur sýndu samkynhneigð-
um kennurum stuðning og tímabært væri
að samfélagið viðurkenndi samkynhneigð
sem eðlilegan hluta mannlífsins. Allir töldu
þeir sýnileika mikilvægan en óttuðust jafn-
framt afleiðingarnar og það er ástæðan fyr-
ir því hve samkynhneigðir kennarar hafa
hljótt um kynhneigð sína.
„Það er mjög mikilvægt að að kennarinn
sé fyrirmynd í augum nemenda sinna og
það á jafnt við um samkynhneigða kennara
og aðra. Samkynhneigðir kennarar ættu að
sýna enn eina hlið á fjölbreytileika mann-
lífsins, ekki síst til að koma í veg fyrir for-
dóma gagnvart samkynhneigðum, og þess
vegna er sýnileikinn mjög mikilvægur. Að
nemendur fái að kynnast sem fjölbreytileg-
ustu mannlífi innan skóla, mannlífi sem er
heilbrigt og til fyrirmyndar og gefur já-
kvæða mynd af ólíkum einstaklingum.
Sýnileikinn er líka afar mikilvægur fyrir þá
nemendur sem eru að velta kynhneigð
sinni fyrir sér og það gerist yfirleitt strax í
grunnskóla,“ segir Sara Dögg.
Samkvæmt rannsókn Söru Daggar er
mikilvægt að skólastjórnendur séu tilbúnir
að taka af skarið og hefja máls á mikilvægi
þess að fjallað sé um samkynhneigð við
nemendur og sýni þannig að samkyn-
hneigðir séu viðurkenndir innan skólasam-
félagsins. Er það ekki síst vegna þeirra fjöl-
mörgu barna sem eiga samkynhneigða for-
eldra eða einhvern annan nákominn.
„Þögnin sem samkynhneigðir kennarar
upplifa í starfi sínu felur meðal annars í sér
að nemendum er ekki gerð grein fyrir hvað
það þýðir þegar þeir uppnefna einhvern
„helvítis homma“, segir Sara Dögg, en sú
vísbending kom meðal annars fram í könn-
Viðta l
20
Árið 2001 fékk Sara Dögg Jónsdóttir
styrk úr Nýsköpunarsjóði til rann-
sóknar á líðan samkynhneigðra kenn-
ara. Rannsóknin var gerð í kjölfar
lokaritgerðar Söru Daggar við Kenn-
araháskóla Íslands. Ritgerðin sem ber
nafnið Samkynhneigð og grunnskól-
inn, viðhorf skólastjórnenda til um-
fjöllunar um samkynhneigð í grunn-
skólum og samkynhneigðra kennara
vakti mikla athygli.
Líðan samkynhneigðra kennara
- Rannsókn gerð af Söru Dögg Jónsdóttur grunnskólakennara og fræðslufulltrúa Samtakanna ´78
86% skólastjórnenda
sem tóku þátt í könnun
Söru Daggar Jónsdóttur
vegna lokaritgerðar
hennar við KHÍ töldu
ekki æskilegt að kennari
gerði nemendum sínum
grein fyrir því að hann
væri samkynhneigður.
Börn samkynhneigðra
foreldra: „Þennan hóp
nemenda tel ég vera afar
falinn innan grunnskól-
anna - ógnvægleg þögn
ríkir um stöðu þessara
barna. Það er á ábyrgð
kennara að fjalla um
fjölskyldugerð þeirra
eins og annarra en ekki
barnanna sjálfra.“