Skólavarðan - 01.02.2002, Blaðsíða 20

Fámennir skólar - f jarkennsla
23
Grein Ken Stevens:
Rafrænt net smárra skóla - óvænt tengsl Íslenska
menntanetsins við Nýja Sjáland og Kanada
Þó að löndin séu mjög fjarri hvort öðru í
landfræðilegum skilningi hefur Ísland alltaf
heillað mig. Þegar ég var fjórtán ára skóla-
strákur í dreifbýlisskóla á Nýja Sjálandi
vann ég ræðukeppni með ræðu sem hét ein-
faldlega Ísland. Ég held að dómurunum
hafi fundist efnið sem ég valdi óvenjulegt
og áhugavekjandi. Það var þó ekki fyrr en
nýlega að ég átti þess kost að heimsækja
landið og hitta Íslendinga í fyrsta skipti.
Tilgangur heimsóknarinnar var að fræðast
um Íslenska menntanetið (Ísmennt) og at-
huga hvort hægt væri að nýta uppbyggingu
þess sem fyrirmynd á Nýja Sjálandi,
Kanada og víðar um heim.
Skortir tilfinnanlega fjármagn
Á síðustu áratugum hafa fámennir dreif-
býlisskólar á Nýja Sjálandi, Kanada og víð-
ar um lönd orðið fyrir miklum erfiðleikum
af efnahagslegum toga. Stjórnendur í
menntakerfinu geta til að mynda ekki rétt-
lætt ráðningu sérhæfðra kennara, til dæmis
eðlis- og efnafræðikennara eða kennara í
erlendum tungumálum, í stöður úti á landi
þar sem nemendur eru mjög fáir. Stundum
eru kannski bara tveir til þrír nemendur
sem þurfa á þessari kennslu að halda. Það
hefur verið venjan á Nýja Sjálandi og víðar
að gera þessum nemendum kleift að ljúka
námi sínu í stærri skólum, venjulega í þétt-
býlinu.
Í fylkinu Canterbury á Suðureyju Nýja
Sjálands eru tíu fámennir skólar sem allir
hafa minnkað verulega á síðustu árum
vegna þess að vaxandi fjöldi nemenda hefur
flust með fjölskyldum sínum til
Christchurch eða annarra borga. Upp úr
1990 stóðu margir af þessum smáu dreif-
býlisskólum í Canterbury frammi fyrir því
að þeim yrði lokað ef ekki væri unnt að
snúa þessari þróun við. Það var um þetta
leyti sem ég las um afrakstur ráðstefnu sem
haldin var í Þrándheimi í Noregi - ráð-
stefnu sem ég tók ekki þátt í. Sérstaka at-
hygli mína vakti grein eftir Íslending um Ís-
lenska menntanetið sem þá var ný tekið til
starfa og virtist vera bjargráð fyrir litla fá-
menna dreifbýlisskóla. (sjá: Lára Stefáns-
dóttir, 1993, The Icelandic Educational
Network - ÍSMENNT. Teleteaching 93.
Elsevier. Amsterdam - http:/www.lara.is/
greinar/index.htm).
Samnýtum sérhæfða kennara
Ég skrifaði íslenska höfundinum, Láru
Stefánsdóttur, og komst þá að því að við
áttum það sameiginlegt að hafa brennandi
áhuga á að reyna að finna og þróa tæknileg-
ar lausnir við að koma menntunartækifær-
um til hinna dreifðu byggða hvort í sínu
landi. Net skóla í dreifðum byggðum á Ís-
landi gegnum Ísmennt var hugmynd sem
hafði þegar í stað áhrif á Nýja Sjálandi og
skömmu seinna var farið að skipuleggja og
þróa dreifbýlisskólanet í Canterbury fylki á
Nýja Sjálandi. Þetta varð síðan að Canta-
tech - the Canterbury Schools Technology
Project. Árangur af þessu verkefni varð
m.a. sá að skólarnir gátu deilt sérhæfðum
kennurum, til dæmis ef sérhæfð kennara-
staða var laus í einum af skólunum tíu var
ætlast til þess að skólarnir hefðu samráð
gegnum netið um það hvort staðan gæti
nýst hinum, væri það raunin var kennari
ráðinn til sérhæfðra verkefna við skólann
þar sem staðan var laus en kenndi raun-
verulega við alla skólana tíu. Fljótlega voru
önnur skólanet þróuð þar sem m.a. þrír
Maoriskólar (frumbyggjar Nýja Sjálands)
tengdust. Meðan á þessum þróunarverkefn-
um stóð var ég í nánu sambandi við starfs-
bræður mína á Íslandi gegnum tölvupóst.
Mér fannst að ég væri farinn að þekkja Ís-
land býsna vel og var þess vel meðvitaður
að kennarar í dreifðum byggðum beggja
landanna áttu við mörg sameiginleg vanda-
mál að stríða.
Vegna óvæntra aðstæðna árið 1996 þáði
ég rannsóknarstöðu á Nýfundnalandi,
austasta fylki Kanada, þar sem tveir þriðju
af skólum eru fámennir dreifbýlisskólar.
Dreifbýliskennsla á Nýfundnalandi er jafn-
vel enn líkari því sem er á Íslandi en á Nýja
Sjálandi vegna þess að flestar byggðirnar
eru meðfram ströndinni, ólíkt því sem er á
Nýja Sjálandi, og tilvera fólks byggist á
fiskveiðum og úrvinnslu sjávarafurða. Ég
hafði aldrei áður verið svo nærri Íslandi og
fáum mánuðum eftir að ég hafði tekið við
þessari kanadísku stöðu fór ég til Íslands.
Þar hitti ég höfund greinarinnar frá Þránd-
heimi, Láru Stefánsdóttur, en við höfðum
þá þegar átt samskipti gegnum tölvur í
nokkur ár. Eftir þessa för til Íslands
snemma árs 1997 hafa verið mikil fagleg
Ken Stevens hefur alltaf haft áhuga á Íslandi:
„Þegar ég var fjórtán ára skólastrákur í dreifbýl-
isskóla á Nýja Sjálandi vann ég ræðukeppni
með ræðu sem hét einfaldlega Ísland. Ég held
að dómurunum hafi fundist efnið sem ég valdi
óvenjulegt og áhugavekjandi. Það var þó ekki
fyrr en nýlega að ég átti þess kost að heim-
sækja landið og hitta Íslendinga í fyrsta skipti,“
segir Ken.
Ísland og Nýja Sjáland eru bæði eld-
fjallaeyjar hvort á sínum enda verald-
arinnar. Efnahagur þeirra byggist
mest á nýtingu náttúrulegra auðlinda
- fiskveiðum, trjávöruiðnaði og land-
búnaði. Bæði löndin voru numin á 10.
öld og eiga sína sérstöku menningu.
Bæði á Íslandi og á Nýja Sjálandi býr
þó nokkur hluti íbúanna í dreifbýli
þannig að dreifbýlismenntun er báð-
um löndum mikilvæg. Bæði Íslend-
ingar og Nýsjálendingar hafa þróað
nýjungar til að koma menntun til
nemenda í hinum dreifðu byggðum.
Net skóla í dreifðum
byggðum á Íslandi gegn-
um Ísmennt var hug-
mynd sem hafði þegar í
stað áhrif á Nýja Sjá-
landi og skömmu seinna
var farið að skipuleggja
og þróa dreifbýlisskóla-
net í Canterbury fylki á
Nýja Sjálandi.
Uppeldisfræði fjar-
kennslu er vaxandi
fræðigrein sem hefur
skírskotun til allra
skóla, ekki eingöngu
þeirra smáu í einangr-
uðum byggðum.