Skólavarðan - 01.02.2002, Blaðsíða 21

Fámennir skólar - f jarkennsla
24
samskipti milli „The Centre for TeleL-
earning and Rural Education“ við Memori-
al University of Newfoundland, þar sem ég
starfa, og margra íslenskra fræðimanna á
menntasviðinu. Núna er til dæmis Karl
Erlendsson frá Þelamerkurskóla í Eyjafirði
með rannsóknaraðstöðu við „The Centre
for TeleLearning and Rural Education“.
Ekki bara nýbreytnistarf heldur lífs-
nauðsyn
Kennarar í fámennum skólum á Íslandi,
Kanada og Nýja Sjálandi deila sömu
vandamálum og áhugamálum á mörgum
sviðum.
Fyrir það fyrsta er sameiginlegur áhugi á
að bjóða ungu fólki sem býr utan stóru
borganna, Reykjavíkur, St John´s og Well-
ington, upp á sömu tækifæri til menntunar
og félagar þeirra í borgarskólunum telja
sjálfgefin.
Í öðru lagi er staðfastur ásetningur að
nota nýjustu tækni til að auka menntun.
Það eru ekki ýkjur að fullyrða að kennarar í
dreifbýli á Nýja Sjálandi og í Atlantshafs-
fylkjum Kanada hafi verið brautryðjendur í
notkun nýjustu tækni við að þróa nýjar leið-
ir í menntamálum. Ég er ekki heldur í
nokkrum vafa um að kennarar í dreifbýlis-
skólum á Íslandi gegna afar mikilvægu
hlutverki við að nýta nýjustu tækni við fjar-
kennslu.
Í þriðja lagi er þörf fyrir að skilgreina
upp á nýtt þá hugsun sem felst í menntun
þegar skólar eru tengdir háhraðaneti Inter-
netsins. Uppeldisfræði fjarkennslu er vax-
andi fræðigrein sem hefur skírskotun til
allra skóla, ekki eingöngu þeirra smáu í ein-
angruðum byggðum. Munurinn er bara sá
að í dreifbýlisskólum á Íslandi, Nýja Sjá-
landi og í Kanada er nettengd menntun
ekki bara nýbreytnistarf heldur lífsnauðsyn
ef smáir skólar eiga að lifa af í nútíma
þjóðfélögum.
Í fjórða lagi geta kennarar fámennra
skóla í dreifbýli á Íslandi, Nýja Sjálandi og
Kanada haft áhrif á stefnu stjórnvalda í
menntamálum þjóðanna með því að nota
nýjustu upplýsingatækni við kennslu. Það
er til dæmis hægt að nýta sérfræðiþekkingu
(s.s. eðlisfræðikennara) á mörgum stöðum í
einu með rafrænum hætti rétt eins og hægt
er að flytja prentað efni á internetinu. Með
þróun tæknikerfa eins og Ísmennt, Canta-
tech og margra rafrænna skólaneta á Ný-
fundnalandi er hægt að ætlast til að stjórn-
völd endurskoði allar hugmyndir um að
ekki sé hægt að bjóða öllum skólum upp á
lausnir sem henta þeim, óháð staðsetningu.
Að lokum er að koma fram ný grein
innan kennarastarfsins, í Kanada eru þessir
kennarar kallaðir „E-teachers“(electronic
teachers),„M-teachers“(mediating teachers)
sem aðstoða við samskipti
milli fjarkennslunema og
e-kennara og „Internet
Facilitators“, kerfisstjórar. Á þeim svæðum
í heiminum þar sem kennarar taka að sér
verkefnamiðaða kennslu og eiga gagnvirk
samskipti við nemendur með nýjustu upp-
lýsingatækni gegnum háhraða skólanet er
þörf á að viðurkenna tilkomu nýrrar fag-
greinar innan kennarastéttarinnar.
Nýtt form menntunar verður til
Mikið vatn hefur runnið til sjávar með
tilliti til dreifingar menntunar gegnum net-
ið síðan ég kynntist fyrst Íslenska mennta-
netinu fyrir nær áratug á heimili mínu á
Nýja Sjálandi. Á Íslandi, Nýja Sjálandi og
Kanada hefur nemendum smárra skóla ver-
ið boðið upp á aukin menntunartækifæri
með nýjustu upplýsinga- og samskipta-
tækni. Næsta spurning er hvort mögulegt
sé að færa það sem gert hefur verið í skóla-
stofum fámennu skólanna yfir á stóru skól-
ana í þéttbýlinu til að gera starfið í þeim
ennþá árangursríkara. Eitt af því sem stend-
ur upp úr í þróun menntunar í dreifbýli
landanna þriggja er að framfarirnar hafa
orðið með samvinnu margra aðila og þó
sérstaklega með samvinnunámi. Skólar í
löndunum þremur hafa haft bæði fræðileg-
an og stofnanalegan snertiflöt gegnum net-
ið og með því myndað nýtt form menntun-
ar. Kennarar hafa lært að kenna ekki ein-
ungis í einum skóla heldur milli skóla. Þetta
er ný verkkunnátta sem ég held að sé ekki
enn vel viðurkennd af
fræðimönnum í mennta-
kerfinu þó að næsta líklegt
sé að þetta svið verði mun
stærri þáttur í kennara-
menntun framtíðarinnar.
Íslenska mennatnetið
hefur gegnt mikilvægu
hlutverki í þróun skólanet-
kerfa. Ísmennt hafði mikil áhrif á mig þegar
ég var að hugsa um hvernig mætti koma
upplýsingum milli skóla, deila skólaverk-
efnum og fjölga menntunartækifærum, fyrst
á Nýja Sjálandi og síðar í Kanada. Kennarar
í dreifbýli í Kanada, Nýja Sjálandi og á Ís-
landi eiga margt sameiginlegt. Ef til vill er
mögulegt að þróa tengsl milli skóla í þess-
um þrem löndum til að miðla upplýsingum
og hvetja til nýjunga í kennslu, ekki bara í
fámennum skólum heldur einnig milli
skólastofa af mismunandi gerðum. Fyrir
mér er Íslenska menntanetið mikilvægur
hlekkur í alheimsneti skóla. Ég bý nú mest-
an hluta ársins á eyju (Nýfundnalandi) sem
er um margt mjög lík Íslandi og hinn hluta
ársins á Nýja Sjálandi - sem samanstendur
af þremur eyjum. Ég er viss um að nýtt
form samvinnu getur þróast milli skóla í
þessum þrem löndum. Kennarar í dreifbýli
á Íslandi, Nýja Sjálandi og Nýfundnalandi
hafa verið frumkvöðlar í notkun nýjustu
tækni við kennslu. Ég er viss um að það
yrði mikils virði að koma á fót formlegu
neti þar sem fagmenn á þessu sviði geta
skipst á skoðunum og upplýsingum. Hvað
sem öðru líður eru kannski mestu áhrif
þessarar nýju tækni þau að hún hefur
stuðlað að varðveislu hinnar sérstöku
menningar í dreifðum byggðum í hverju
landi fyrir sig.
Ken Stevens er Nýsjálendingur og
prófessor við kennaradeild Memorial
University of Newfoundland í Kanada.
Þar gegnir hann stöðu forstjóra Centre
for TeleLearning and Rural Education
sem er kostuð af Industry Canada.
Samhliða er hann gestaprófessor í fjar-
kennslu og rannsóknum við University of
Aberdeen og er rannsóknarmaður
við Western Institute of Technology á
Nýja Sjálandi. Áhugasvið hans í rann-
sóknum er notkun nýjustu upplýsinga-
tækni við nám og kennslu og þróun
smárra skóla í dreifbýli.
Karl Erlendsson er skólastjóri Þelamerk-
urskóla í Eyjafirði. Hann stundar
nú framhaldsnám við Memorial
University of Newfoundland og hefur
aðstöðu við Centre for TeleLearning and
Rural Education.
Kennarar hafa lært að
kenna ekki einungis í
einum skóla heldur milli
skóla. Þetta er ný verk-
kunnátta sem ég held að
sé ekki enn vel viður-
kennd af fræðimönnum
í menntakerfinu þó að
næsta líklegt sé að þetta
svið verði mun stærri
þáttur í kennaramennt-
un framtíðarinnar.