Skólavarðan - 01.12.2002, Blaðsíða 17

Vallarsel var opnað árið 1979. Þar eru í
vetur 104 börn á þremur deildum. Starfs-
menn eru 24, þar af 11 leikskóla-kennarar.
Verkefnisstjórn í tónlistaruppeldinu og
fagleg ábyrgð er í höndum þeirrar sem
þetta ritar.
Upphafið
Sumarið 1998 hafði Lilja Guðlaugsdóttir
samband við mig til að kanna hvort ég
hefði áhuga á að sjá um tónlistarstarf á
Leikskólanum Vallarseli. Hún var þá að
taka við sem leikskólastjóri og hafði mikinn
áhuga á að hafa tónlist og frjálsan leik sem
meginviðfangsefni í leikskólanum. Sem
tónlistarkennari og foreldri hef ég alltaf
haft brennandi áhuga á tónlistaruppeldi og
því var þetta kjörið tækifæri.
Gegnum árin hefur víða
í leikskólum verið unnið
með tónlistaruppeldi og
því byrjuðum við á að
kanna hvernig staðið hefði
verið að slíku starfi annars
staðar. Við töluðum við
marga til að afla upplýs-
inga og fórum í heim-
sóknir í leikskóla. Við
reyndum að læra af þeirri
reynslu sem aðrir miðluðu og setja okkur
ramma fyrir tónlistarstarfið.
Markmiðið sem við settum okkur með
tónlistarstarfinu var og er enn að stuðla að
sem mestum alhliða þroska sérhvers barns
og nýta tónlistina sem eitt af mörgu til að
vinna að því. Orðin gleði og gaman eru
lykilhugtök í kennslunni, ásamt því að hafa
tímana sem fjölbreyttasta því að tónlist
býður upp á svo óendanlega marga mögu-
leika sem nýtast í markvissu starfi.
Námsefni og bakgrunnur
Ekki er um auðugan garð að gresja þegar
kemur að því að finna viðfangsefni í tónlist
fyrir börn á leikskólaaldri. Það þekkja þeir
sem hafa unnið á þessum vettvangi. Það
hefur því farið mikil vinna í að leita að efni
sem hentar þessari kennslu, er í senn
skemmtilegt og fræðandi og höfðar til leik-
skólabarna.
Við horfum oft til landanna í kringum
okkur í leit að hugmyndum og það gerði
ég líka. Lítið hefur verið gefið út þar af
góðu tónlistarefni sem hentar börnum á
leikskólaaldri. Á Norðurlöndum eru víða
starfandi tónlistarkennarar sem vinna með
foreldrum og börnum, strax nokkurra
mánaða gömlum, og svipar forminu til
kennslu í ungbarnasundi sem við þekkjum
vel hér á landi. Foreldrar og börn koma þá
í tónlistartíma vikulega. Þar er sungið og
farið í tónlistartengda leiki, hlustað mark-
visst og unnið með hljóðfæri. Allt miðar
þetta að því að efla alhliða þroska barnsins
og stuðla að góðum tengslum milli foreldra
og barna, ekki síst gegnum sönginn.
Nokkrar bækur um þetta starf hafa verið
gefnar út, bæði í Noregi og Danmörku, og
þar fann ég loksins það sem hentaði okkur í
Vallarseli. Þessar hugmyndir, ásamt reynsl-
unni af því að kenna ungum börnum tón-
list í fimmtán ár, eru það inntak tónlistar-
uppeldis sem leggjum til grundvallar í starfi
okkar.
Á hverjum vetri höfum við fengið tón-
listarkennara, sem hafa verið að vinna að
tónlist með ungum börnum, til að halda
stutt námskeið fyrir okkur. Þau hafa verið
mjög fjölbreytt og skemmtileg og góð við-
bót við tónlistarstarfið.
Frá degi til dags
Öll börnin koma í litlum hópum, ásamt
hópstjóra, í tónlistartíma vikulega yfir vetr-
artímann. Hóparnir eru aldursskiptir og
hámark átta börn í hóp. Yngri börnin koma
í 15 eða 20 mín. í senn en þau eldri í 30
mín. Sömu hópar fylgjast að í tónlistinni
og hópastarfinu á hverri deild. Þar fer fram
tónlistarkennsla í formi söngva, leikja,
hreyfingar, hlustunar, vinnu með grunn-
hugtök í tónlist, hljóðfæravinnu (með
vönduðum slagverkshljóðfærum og úrvali
hljóðgjafa) og alls sem við getum kallað
tónlist í víðum skilningi þess orðs. Þar er
skapandi þátturinn að sjálfsögðu líka með
og ávallt haft að leiðarljósi að vinna frá
hinu einfalda til hins flókna. Verkefnaval
er miðað við aldur barnanna. Í lok tímans
er sett fyrir verkefni til að vinna að í hópa-
starfi fram að næsta tíma. Hjá elsta árgang-
inum er það mjög gjarnan samspil í ein-
hverju formi en hjá þeim yngri leikir eða
söngvar sem þjálfa vissa hluti eða hugtök í
tónlistinni. Það er í höndum þess sem sér
um hópinn í hópastarfi að
halda utan um „heimanámið“
yfir vikuna.
Í byrjun hvers mánaðar eru
valdir 5-6 söngvar sem mest
eru sungnir þann mánuðinn og
tengjast þeir árstíma og/eða því
þema sem er í gangi á leikskól-
anum í hvert sinn. Nóvemb-
ervísan hér í upphafi er einmitt
dæmi um slíkan mánaðarsöng.
Lögð er áhersla á að það sem börnunum er
boðið upp á sé vandað. Það gildir einnig
um söngtexta og lög sem þeim eru kennd.
Við veljum söngvana með það í huga að
lögin séu skemmtileg með hreyfingum eða
tákni með tali, sem er notað í vaxandi mæli
í leikskólanum, en líka gömlu góðu ís-
lensku kvæðin og söngvarnir.
Við höfum einnig notað með góðum ár-
angri kennsluefni eftir Sigurlínu Jónsdótt-
ur, Klapp Stapp, til að þjálfa tilfinningu
fyrir púlsi o.fl. Í framhaldi af því vinnum
við með „tónastubba“ (Boomwhackers)
sem við notum á svipaðan hátt og lausa
tóna til að spila þrástef. Tónastubbarnir
eru mislöng plaströr í mismunandi litum
sem gefa frá sér skemmtilega hásan tón.
Tónl ist í le ikskóla
20
Nóvember og norðurljós,
nýútsprungin klakarós.
Ljúfan söng látum við
létta okkur skammdegið.
(Guðmundur Kristjánsson)
Þessi vísa er úr kvæðinu Hringferð
ársins og er oft sungin í Leikskólanum
Vallarseli á Akranesi, en þar hefur
verið unnið að markvissu tónlistar-
uppeldi undanfarin ár.
...Ljúfan söng látum við
létta okkur skammdegið
L
jó
s
m
y
n
d
ir
:
C
a
rs
te
n
K
ri
s
ti
n
s
s
o
n
Markmiðið sem við settum okkur með tónlistarstarfinu
var og er enn að stuðla að sem mestum alhliða þroska
sérhvers barns og nýta tónlistina sem eitt af mörgu til
að vinna að því. Orðin gleði og gaman eru lykilhugtök í
kennslunni, ásamt því að hafa tímana sem fjöl-
breyttasta.