Skólavarðan - 01.12.2002, Blaðsíða 26

Ofurkennarar í bókum og bíó
„Hann kenndi með þeim hætti, að allt sem hann sagði varð
merkilegt og þess virði að muna það. ... Einu sinni skýrði hann fyr-
ir okkur myndir og hætti sagna tvær kennslustundir í röð. ... Eftir
þessa tvo fyrirlestra Benedikts kunni ég það, sem ég hef látið mér
nægja að vita ævilangt um skynsamlega notkun sagnorða. Seinna
talaði hann við okkur heila kennslustund um notkun lýsingarorða.
Það var ekki neitt stig- fall- veik- eða sterkbeygingastagl, heldur
eldskýr, lifandi og yndisleg ræða um það, hvernig á að gengis-
tryggja lýsingarorðin með réttri notkun, þannig að þau haldi gildi
sínu og gefi hugmyndinni réttan lit og rétta lykt og rétt bragð og
óbjagaða lögun og rétt hitastig frá tungunni yfir í hlustina og frá
blaðsíðunni eftir sjóntauginni inn í heilann. Við hlustuðum á dæm-
in sem hann tók, uppnumin og agndofa á víxl og þorðum ekki að
hlæja né gráta af ótta við að missa af einhverju merkilegu.“
Þannig lýsir Stefán Jónsson fréttamaður kennslu Benedikts
Björnssonar skólastjóra á Húsavík og í prentuðum æviminningum
Íslendinga er að finna allmargar ámóta lýsingar af ofurkennurum
sem ekki var hægt annað en
læra hjá.
Í kvikmyndum er líka hægt
að sjá ofurkennara sem vinna
áhugalausa og hálftryllta
nemendur til fylgispektar við
menntagyðjuna með ástúð
og umhyggju ellegar snilldarfærni í karate í bland við óbrigðula
innsýn í mannlegt eðli.
En hve fjarri er þetta raunveruleikanum hjá - okkur flestum -
mörgum - sumum - mér (merkið við það sem þið teljið eiga best
við). Að vísu eru sumar kennslustundir rétt eins og í bíómyndun-
um, fyrstu tímarnir hjá þeim Sidney Poitier og Michelle Pfeiffer,
en sigrarnir hvorki eins öruggir né algerir og hjá þeim. Vitaskuld
vinnast stöku sigrar en meðan við bíðum enn ósigra kennum við
ekki þannig að nemendum finnist allt sem við segjum merkilegt og
þess virði að muna það og þeir þori hvorki að hlæja né gráta af ótta
við að missa af einhverju merkilegu.
Ofurkennarar í alvörunni
En eru ofurkennarar til í alvöru? Þekkjum við einhverja? Þekki
ég einhvern? Hefur ofurkennari kennt mér? Þegar ég hugsa til
baka og rifja upp skólagöngu mína finnst mér ég hafa verið býsna
heppinn með kennara - en ég hef, skrambakornið, aldrei setið í
tímum hjá ofurkennara; manni með þennan persónuleika sem gerir
öllum kleift að læra - og öllum ókleift að gera það ekki. Að vísu
held ég að allir hafi lært hjá Þórði Kristleifssyni í þýskunni í gamla
daga; en það var nú aðallega af því hvað við vorum hrædd við
hann. Af hverju við vorum svona smeyk veit ég ekki. Ekki var
Þórður svo skömmóttur eða refsiglaður. En ég man enn glöggt,
eftir fjörutíu ár, þetta eina skipti sem ég gataði hjá honum. Ég man
ekkert hvað það var sem ég ekki vissi (veit það trúlega ekki enn) en
ég man óhugnanlega vel þegar gamli maðurinn sagði við mig, of-
urblíðlega: „Þú skalt fara í sætið þitt, Guðni minn, - með skömm.
Og mundu það svo, góði, að þýskukunnátta fellur ekki af himnum
ofan.“
Þegar ég litast um á leikvelli íslenskra skólamála sýnist mér ég
þó grilla í einn ofurkennara. Hlýtur ekki Jón Böðvarsson að vera
ofurkennari? Maðurinn sem gæðir fornsögurnar svo miklu lífi að
til hans flykkjast fróðleiksfúsir á öllum aldri og vilja heyra meira og
meira og meira. Hann
neyddist til að hætta störf-
um af því að ekki eru á Ís-
landi til nógu stór hús til að
rúma hann og hópana hans.
En sem betur fer er fræðsla
Jóns til á bandi - sem hlýtur
að verða notað í ofurkenn-
aradeildum kennaraskóla
framtíðarinnar.
Vera má að til séu fleiri ofurkennarar hérlendis
þótt ég þekki þá ekki; kennarar sem taka svo snilld-
arlega á brestum, hömlunum, röskunum og áráttum
nemenda að allt slíkt gufar upp, hópurinn situr agn-
dofa og teygar gullkornastrauminn af munni kenn-
ara síns - og deyr tæpri öld síðar með nafn hans á
vörunum.
Ofurkennari í klukkustund
Einu sinni hélt ég að ég væri orðinn ofurkennari -
og það í fornbókmenntunum, gæti jafnvel orðið arf-
taki Jóns Bö. Ég var á gangi niðri í bæ og hitti fyrr-
verandi nemanda minn sem fór að rifja upp hvað
hefði nú verið gaman í Njálutímum hjá mér, hvern-
ig nemendur hefðu fengið að sitja hjá mér hópum
saman ef þeir voru í eyðu - bara svona til að
skemmta sér og fræðast um leið. Ég jánkaði upprifinn þótt mig
ræki nú ekki minni til að stofan hefði verið neitt yfirfull hjá mér í
íslensku 313. Tæpum klukkutíma eftir að ég hitti þennan ágæta
nemanda mætti ég öðrum, hann faðmaði mig beinlínis að sér og
rifjaði upp hvernig tímarnir hjá mér hefðu verið ljósið í myrkrinu á
skólagöngu hans. Ég gekk eftir snævi þakinni gangstéttinni án þess
að marka í hana spor og sá fram á að ég yrði að taka mér nafnið
Jón Sókrates Bö. En vei, ó vei! Ég mætti einum gömlum nemanda
enn. Sá fór líka ótilkvaddur að rifja upp fornbókmenntatímana hjá
mér. „Og það get ég sagt þér, Guðni, að mig langaði alltaf meira
til að taka inn eitur en koma í þessa helvítis tíma hjá þér.“
Skömmu síðar fór ég að kenna allt aðra námsgrein í öðrum
skóla.
Guðni Kolbeinsson
Höfundur er kennari í Fjölbrautaskólanum í Garðabæ.
Smiðshöggið
30
Ef ég væri ofurkennari...
Í kvikmyndum er líka hægt að sjá ofurkennara sem
vinna áhugalausa og hálftryllta nemendur til fylgispekt-
ar við menntagyðjuna með ástúð og umhyggju ellegar
snilldarfærni í karate í bland við óbrigðula innsýn í
mannlegt eðli.