Þjóðmál - 01.06.2014, Qupperneq 15

14 Þjóðmál SUmAR 2014
Svein björnssonar, dómstjóra í Landsyfir-
réttinum, sýni að það hafi komið mjög
illa við fundarmenn þegar fundinum var
slitið í skyndi, jafnvel þótt að við því hefði
mátt búast . Tilfinningarnar ólguðu og
Trampe segir að Jón Sigurðsson og nokkrir
fundarmanna hafi steytt hnefa framan í
fulltrúa konungs á fundinum .4 Ráðagerð
Jóns fyrir fundinn var hér greini lega að
engu orðin . Hann hafði látið svo um mælt
fyrirfram að fundarmenn og hann sjálfur
hefðu einsett sér að vera „blíðir í máli,
harðir í raun“, en hér sýnist allt yfirbragð
fundarins hafa orðið hömlulausara en ráð
var fyrir gert .5
Þórður var sá eini í níu manna nefnd
sem kosin var á þjóðfundinum, sem fylgdi
ekki stefnu Jóns í stjórnlagamálinu . Hann
vildi þó ekki að hér giltu stjórnlög Dana en
taldi rétt að nota danska frumvarpið sem
grundvöll nýrra laga fyrir Ísland og hafa hér
innlenda ráðgjafastjórn .6 Í sendibréfi stuttu
eftir fundinn lýsti hann umræðunum um
stjórnskipunarlega stöðu Íslands, og sagði:
„Af þessu var fullkominn ágreiningur, þó í
vinsemd .“ Síðan lýsir Þórður áframhaldandi
fundarstörfum sem enduðu með því að
Trampe greifi sagði að:
þinginu væri slitið í kóngsins nafni, hér væri því
ekkert þing eða þingmenn framar . Háreystin
varð því meiri, en ekkert skildist . Eg tók þá
stafinn minn og hélt í burt og heyrði ei meir,
nema prótest í kóngsins nafni . Sagt er að Jón
Guðmundsson hafi stælt hnefana og komizt
allur upp á borðið, en andlitin á J .J . vil eg ekki
um tala . H .St . var eins og formyrkvað tungl .7
4 Aðalgeir Kristjánsson, Endurreisn Alþingis og þjóð fund­
urinn 1851, bls . 334–335 .
5 Sama rit, bls . 309–310 .
6 Páll Eggert Ólason, Jón Sigurðsson. Foringinn mikli. Líf og
landssaga, fyrri hluti (Reykjavík 1945), bls . 232–234 .
7 Þórður Sveinbjörnsson til Hermanníusar Johnson,
Reykjavík 18 . ágúst 1851, Gömul Reykjavíkurbréf
(Reykjavík 1965), bls . 72–73 .
Yfirbragð fundarins var síður er svo fágað
og yfirvegað í lýsingu Þórðar: mótmæli,
menn búnir að missa stjórn á skapi sínu og
hver talaði í kapp við annan . Raunar nefnir
hann það í lok bréfsins að tilgangur þess
að segja með ítarlegum hætti frá fundinum
sé sá að reyna að slá á „lygafréttirnar“
sem fara muni á kreik .8 Prótest, lygasögur
væntanlegar, ögrandi líkamsbeiting og
drungalegar ásjónur sýna að heitt var í
kolunum við fundarlok .
Það var kannski ekki að undra að ætlun
Jóns um framgöngu sína og fylgismanna
sinna á fundinum gekk ekki eftir . Ýmsir
báru kvíðboga fyrir því sem í vændum var
á fundinum vegna þeirra veðrabrigða sem
orðin voru í dönsku stjórnmálalífi . Séra
Gunnar Gunnarsson í Laufási (1781–1853)
skrifar til Páls Pálssonar (1806–1876) um
væntanlegan þjóðfund og „afdrif“ hans,
„þó sú ílöngun sé þó nokkuð kvíða bland-
in“, eins og hann kemst að orði .9 Jens
Sigurðsson, bróðir Jóns, talar í sama anda
og telur að eftir þingið verði staðan sú „að
allt standi við sama og er“ og engra stjórnar-
bóta sé að vænta . Sitt sýnist því hverjum .
Flestir embættismannanna vilji viðhalda
sambandinu en þó séu þeir til sem vilji
„hreinan aðskilnað“ frá Dönum . Og Jens
trúir bróður sínum fyrir sinni einlægu
skoðun:
Jeg ætla ekki að segja þér meiningu mína í
þessu efni, því jeg verð strax feiminn, þegar
jeg á að segja mína politisku trúarjátning,
og er það af því jeg veit mig vantrúaðan eða
réttara að segja veiktrúaðan . Jeg er að vísu
mikið örvæntinn um, að Ísland beri sig bæði
andlega og líkamlega, en jeg er sannfærður
um, að öll framför þess er undir því komin,
og vilji stjórnin ekki leyfa það eða Íslendingar
8 Þórður Sveinbjörnsson til Hermanníusar Johnson,
Reykjavík 18 . ágúst 1851, Gömul Reykjavíkurbréf, bls . 75 .
9 Gunnar Gunnarsson til Páls Pálssonar, Laufási 23 . janúar
1851, Skrifarinn á Stapa (Reykjavík 1957), bls . 184 .