Þjóðmál - 01.06.2014, Side 54

Þjóðmál SUmAR 2014 53
á sama tíma . Þar af spratt ófullnægja sem
hann friðþægði með draumórakenndum
skáldsögu skrifum á rithöfundarferlinum
öllum og tíðum skiptum á rekkjunautum
með blessun kirkjuyfirvalda . Hann kvong-
aðist níu sinnum .
Ekki var nóg með að öll vinstri elítan
legði Kristmann í einelti fyrir hægri villu,
heldur var kvensemi hans jafnað til kynvillu
og fylgdu órakenndar sögur um hann
slíkum orðrómi til staðfestingar . Sögur
fóru og af ritstuldi hans . Rétt er og staðfest,
að hann gerðist djarftækur til norskrar
bókmenntasögu sem hann notaði til
uppfyllingar við ritun sinnar eigin sem hann
var ráðinn til að skrifa fyrir það opinbera .
Kristmann var enginn fræðimaður, og
því ekki sá rétti til verksins, en hefur að
líkindum verið ráðinn til þess af þeim sem
höfðu vald til þess, fremur fyrir dólgapólitík
þessara ára en réttsýni . Orðrómur hefur
með öðrum ávirðingum Kristmanns viljað
hafa það svo að hann hafi stolið þýðingu frá
öðrum kunnum höfundi og er nærtækast að
vísa um það til ævisögu skáldsins Hannesar
Sigfússonar, Flökkulífis (1981) . Þar segir líka
frá skiptum þeirra þriggja, Hannesar, Elíasar
Mar og Kristmanns á tíma þegar allir voru
búsettir í Hveragerði og ber Hannes að þeir
hafi stofnað, í orði kveðnu, þýðingarfélag,
til að rétta við nauman fjárhag allra . Verkefni
yngri mannanna var að „hráþýða“ skáldverk,
en hins eldri og þekktari Kristmanns að færa
í stílinn og sjá um samninga . Elías tók að
sér að þýða skáldsögu Sigrid Unset, Marta
Ouile, frá 1907, og hamaðist Elías í mánuð
við verkið samkvæmt lýsingu Hannesar .
Í eftir farandi bréfi til Kristmanns, sem
ekki hefur verið kynnt fyrr, greinir Elías
frá þessum samskiptum þeirra tveggja .
Elías þýddi helming bókarinnar og lagði
svo fyrir Kristmann til umsagnar sem
skilaði þýðandanum henni aftur með þeim
ummælum að ómöguleg væri, nema 5 fyrstu
síðurnar . Háðstónninn í ummælum Elíasar
ber með sér, að honum sárnaði mjög niður-
staðan og að hann hefur án vafa hætt sam-
starfinu við hinn fræga mann . Bréfið skrifaði
Elías eftir að hann var fluttur aftur til
Reykjavíkur 24 . janúar 1945 . Það er svona:
Kæri vin, margblessaður og sæll .
Ég sezt sisvona niður til þess að rita þér
nokkrar línur á mína fyrirtaks ritvél (sem
ég reyndar á ekki vitund í) . Ég var að
hugsa um að þakka þér fyrir sendinguna,
en þegar til kemur sé ég að hún er ekki
þakkar verð . Í raun og veru hefur þú
gert sjálfum þér hið mesta gagn með því
að losa þig við þessi ómerkilegu plögg .
Reyndar hefði mér þótt skollans ári gott,
að þú hefðir sagt mér, hversu ómerkileg
þau voru, áður en ég skrifaði þau til
fulls . En ég veit, að þú hefur ekki viljað
móðga mig fyrren þurfti . Sömuleiðis var
ómögulegt að segja nema seinnihlutinn
kynni að verða sérstakt listaverk endaþótt
fyrrihlutinn væri gjörómögulegur utan
fimm fyrstu síðurnar . Svoað báðir erum
við nú afsakanlegir, þótt við sæjum ekki
hvílíka ofraun ég lagði útí með því að þýða
stílistann Sigríði Unset, fyrren um seinan .
Kristmann var öðrum siðum vanur í höfundaruppeldi sínu
sem hann hlaut á Noregsárunum
og allt útlit er fyrir að hann hafi
ekkert skilið í því gerningaveðri
sem magnað var gegn honum eftir
heimkomuna og alla tíð síðan
meðan hann lifði, enda var hann
áreiðanlega að upplagi ópólitískur
friðsemdarmaður .