Tíminn - 24.12.1947, Blaðsíða 21

JÓLABLAÐ TÍMANS 1947
21
um geymt mánuðum saman og verður
súrt og fellur þá ekki óvönum. Eins og
kunnugt er, hafa íslendingar miklar mætur
á harðfiski, en hann er sjaldan borinn
útlendingum.
Eitthvert fyrsta skipti, sem ég gisti á ís-
lenzkum bóndabæ, prestssetri, þó að hús-
bóndinn væri ekki heima, spurði húsfreyj-
an mig eftir kvöldmatinn, hvað ég vildi
drekka um nóttina. Þar sem ég áttaði mig
ekki fyllilega á þessari spurningu, sagðist
ég kunna henni þakkir fyrir ef ég fengi
vatnsglas. Hún hélt ég gæti alls staðar feng-
ið vatn, og spurði hvort ég vildi ekki fá ný-
mjólk? Ég þakkaði fyrir og þótti þetta ekki
svo fráleitt. Litlu síðar var stór mjólkurskál
látin á borð við rúmið og skildi ég brátt,
að þetta var siðvenja, svo að menn hefðu
eitthvað að drekka, ef þeir kenndu þorsta
um nóttina. Að morgni er komið með kaffi
í rúmið og á fínni stöðum eru oft kaldar
pönnukökur með því.
íslendingar geta aldrei áttað sig á því, að
ferðamanninum getur riðið á miklu að
komast fljótt af stað að morgni. Það eru
því óþægindi að geta ekki farið úr gististað,
þegar bezt hentar, án þess að styggja gest-
gjafa sinn, og er aö því leyti miklu frjáls-
legra að gista í tjaldi. Áður en farið er,
verður að borða og að skilnaði er drukkin
hestaskál í portvini eða sherry. Líka tekur
það tímann sinn að sækja hestana í haga,
-leggja á þá og láta upp. Þegar allt er svo
ferðbúið og fylgdarmaður hefir kysst allt
heimafólk í kveðjuskyni, er það altítt að
húsbóndinn fylgi gestum sínum úr hlaði.
Borgunar fyrir gistingu er ekki krafizt, en
maður er vanur að gefa nokkra ríkisdali
þar sem gist hefir veriö, hvorki þó hús-
bændum né vinnufólki, heldur börnunum,
hvort sem þau eru smá eða stór, en séu
þau uppkomin, færast þau undan, en taka
þó við. Þetta er almennur siður og oft
þakka foreldrarnir fyrir.
Það er kyrrt og þögult á íslenzkum sveita-
bæ. Aldrei heyrist þar söngur eða hljóm-
leikar. Dans og aðrar skemmtanir má
heita óþekkt á íslandi. Þjóðlífið er eins og
spegilmynd þeirrar hátíðlegu kyrrðar, sem
ríkir í náttúruni. Engir söngfuglar, engin
suðandi skordýr trufla einveruna, og þegar
dagurinn allur líður svo í hljóðri einveru á
hesti sínum, án þess að nokkrum manni sé
mætt, dregur náttúra landsins að sér alla
athygli ferðamannsins.
Þegar menn hittast i svona ferðum, er
ekki nóg að heilsast með venjulegum hætti,
heldur er numið staðar og bornar fram
venjulegar spurningar: „Hvað heitir mað-
urinn? Hvar á hann heima? Hvert er hann
nú að fara? Hvor segir öðrum allar nýj-
1 ungar, sem hann veit, og á þennan hátt
berst orðrómur um ísland svo hratt, að
stundum heyrum við frá öðrum, hvað við
ætlum okkur að gera, löngu áður en okkur
' hefir dottið það í hug sjálfum.
Ég fór yfir heiði, sem var þrjár dagleiðir
(Arnarvatnsheiði) og á þeirri leið mættum
við aöeins einum manni. Hann hét Sigurö-
ur, auknefndur snarfari. Annars er sæmi-
lega öruggt að reikna með því, þegar við
mætum manni, að hann heiti Jón. Nálega
5000 íslendingar heita það, og börn þeirra
þá Jónsson og Jónsdóttir. Ættarnöfn eru
undantekningar, en oft eru mönnum gefin
viðurnefni, eins og tíðkast líka að gefa út-
lendingum, sem heimsækja ísland (Fugla-
Fober, Flugna-Staudinger).
Heiðarnar íslenzku eiga ekkert skylt við
okkar saklausu józku heiðar. Þær eru ó-
byggðar eyðimerkur, óræktanlegar, hræði-
lega grýttar, öldóttar og illa grónar og víða
skaflar í lautum allt sumarið. Þar eru ein-
stakir svanir á vötnunum, stundum heyrist
í himbrima, en auk þess eru heiðlóur og
rjúpur næstum hið eina lifandi sem sézt.
Að sama skapi, sem alþýðumaðurinn á
fslandi stendur á háu stigi í samanburði
við aðrar þjóðir, eru efnakjör íslendinga
bágborin. En þar hefir allur stéttamunur
þurrkast út. Embættismenn og bændur lifa
að mestu við sömu kjör. íslendingar eru
vanir að segja þú hver við annan, og bænd-
um þar myndi illa falla, ef presturinn þeirra
hætti að kyssa þá í kveðju skyni, þegar
hann kemur eða fer. Fjölskylda amtmanns-
ins er klædd eins og bændafólkið.
Heiðarleiki og áreiðanleiki eru höfuð-
dyggðir íslendinga. Hvergi er hægt að vera
öruggari um líf sitt og eignir. Lífsbaráttan
*er erfið og þung en þjóðin er nægjusöm.
Allt útlent, sem þarf að kaupa þar, er dýrt,
en þeir erú alltaf ánægðir með það, sem
þeim er greitt fyrir vinnu sína og fyrirhöfn.
Þrátt fyrir fátæktina má heita, að betl
þekkist hvergi og aðeins einu sinni hitti
ég íslenzkan mann, sem fór fram á borgun
fyrir að fylgja mér á leið og segja til vegar,
eftir venjulegan næturgreiða, en hann
hafði líka verið í Kaupmannahöfn við iðn-
nám. Annars er það ekki nema í Reykjavík
og Akureyri, sem hægt er að tala um iðnað-
armenn, vegna strjálbýlis þjóðarinnar, en
hér og þar eru bændur eða prestar, sem er
viðbrugðið fyrir dugnað og gáfu í einhverri
iðn, smiðir á tré og járn eða söðlasmiðir.
Þar sem sjötti hver íslendingur heitir
Jón, heitir líka sjötti hver prestur þeirra
séra Jón. Þeir eru alltaf nefndir séra, það
er franska orðið Sire sem komizt hefir inn
í málið ásamt fleiri frönskum orðum
snemma á miðöldum, þó að íslendingar séu
annars ekki gefnir fyrir að hleypa tökuorð-
um í tungu sína. Á ferðalagi er oft tæki-
færi til að gista hjá prestum, en það er likt
og að vera hjá bændunum. Síðustu nóttina,
sem ég var á ferð minni norðan úr landi,
gisti ég á prestssetri. Það var komið fram
í september og næturnar eru dimmar þá.
íslendingum sjálfum hefði þótt þessi næt-
urgisting óvenjuleg og ævintýraleg.
Við komum til bæjar seint um kvöld í
krapaslyddu. Prestskonan tók á móti okkur,
því að maður hennar var ekki heima. Við
fengum mjólk að drekka, en jafnframt var
okkur sagt, að ekkert væri tiltækilegt fyrir
okkur að borða, en húsaskjól gætum við
hins vegar fengið. Ég hafði einskis neytt
síðan um morguninn, svo að hér var ekki
um annað að gera en taka til nestisins í
koffortunum og fljótlega kom fylgdarmað-
urinn og settist að snæðingi með mér. ■
í för með okkur var íslenzk stúlka og var
henni vísaö til sængur í gestastofu. Fylgd-
armaðurinn var látinn sofa í baðstofu, eins
og venja var, en þar sem ég komst ekki fyr-
ir í bænum var mér búið rúm úti á kirkju-
lofti við hliðina á líkkistu, sem stóð þar. Það
fór vel um mig, þegar ég hafði klifrað upp á
silluna, enda þótt þar angaði allt af
harðfiskslykt úr æðardúnssænginni, og
stormurinn lamdi regnið inn um óþéttan
gluggann svo aö bælið blotnaði í gegn.
En ekki var næðið gott. Því miður hafði
mér ekki dottið í hug að taka lykilinn úr
skránni, þar sem ég vænti mér engrar
heimsóknar. Fljótlega heyrði ég þó að dyrn-
ar voru opnaðar, einhver kom inn í kirkj-
una, fyrst voru sungnir sálmar, en síðan
léttari kveðskapur, og komumaður dansaði
fram og aftur um gólfið, skellti hurðum og
gekk eftir kirkjubekkjunum. Eftir röddinni
að dæma virtist þetta vera kvenmaður.
Þessi hávaði gekk alla nóttina, og með
æðrulausum hugleiðingum um hvað þetta
ætti að þýða, lét ég sem ekkert væri, en
svefnfrið hafði ég auðvitað engan. Um
morguninn var hún horfin. Mér var sagt,
Ég elska pig sveitin mín, sviphrein og fríð,
með sefgrœnu túnin um hásumartíð.
Þar lóan klýfur loftin fagurblá
og lœkjarniður svœfir blómin smá.
Hátt upp til heiða
hugurinn er fljótur óraleið.
Sál mína seiða
sumarkvöldin heið.
Dul syngur áin sín dreymandi Ijóð,
dýrlegt er hafið í kvöldroðans glóð.
Fjöllin klœðast fölvabláum hjúp,
fœrist yfir nóttin hljóð og djúp.
Móðirin vefur
mjúkum örmum börn að hjarta sér.
Æðurin sefur
út við hólma og sker.
Mynd pá i hjarta mér einatt ég á
og elska hvert hjálparlaust blaktandi strá,
par er sœlt að lifa í Ijúfum draum
langt í burt frá heimsins tálaglaum.
Dalanna dœtur
dreymnar horfa á fagurt sólarlag.
í kyrrðinni grœtur
grasið liðinn dag.
Sumarlína Jónsdóttir.
að þetta hefði verið kona, sem leitað hafði
skjóls i kirkjunni, þar sem fólkið vildi ekki
hleypa henni í bæinn, og hefir hún þá að
sjálfsögðu haft þessa undarlegu umgengni
til að halda kjarkinum og fæla frá sér illa
anda.
En það hafði heldur ekki verið mikil ró
i bænum. Presturinn kom heim um nótt-
ina, drukkinn og hávær, og varð það stúlk-
unni sem svaf í gestastofunni ærið
hræðsluefni, og urðum við þess vör um
morguninn, áður en við lögðum af stað, að
heimlisfaðirinn var ekki í góðu skapi. Hann
sagði, að það væri ekki alltaf gott að vera
ferðamaður á íslandi, og það varð ég óneit-
anlega að viðurkenna.
En svona nótt er sannarlega undantekn-
ing, og ég hefði ekkert á hana minnst, ef
ég hefði haldið, að það aftraði nokkrum frá
íslandsferð.