Alþýðublaðið - 24.12.1945, Blaðsíða 9

Jólablab Álþýðublaðsins
í snáði mun nú viena að reisa vieglegan minnisvarða
innan steamims yfir leiði Jóns Arasonar.
SAMKVÆMT (hieiimiMúni að dæmia, Ihaifa ails sjö
(kijHkjur verið reistar að HólUim, að Iþeirri með-
tailinni, siem <niú Ihefir Verið rælt um.
Þlá fyrlstu lét Öxi Hjaffltason byggja í kringum 1050
einis og áðúr er sagl, en (hún mun (hafa staðið að-
©ins síkamima Ehiríð oig varð eldiur ihenni. að grandi.
Ekki. er kunnugt um IhVer ffiét reisa næiS'tu kirlkju
að Hólium, en hugsazt gæti, að það hefði verið Illugi
prestur Bjamason, sá er gaf Hóla undir bisbups-
setiur, (þiegar Norðllendingar Ihöfðu fengið því fram-
gengt 'við Giisisur íisOJeilfslsion biskup í Skáiholti, að
Norðiendingaffjórðungur ifiengi, sérstakan biskupsstól.
Svo rnifcið er víst, að 'þegar Jón Ögmundsson fékk
páfaleyfi til Ibilskupsdóms árið 1106 og settist að á
Hóiumi, vax 'þar kirkjia, sem hann lét ofan
taka oig isjíáiflur -Tfeisiti bann iþar þriðju kinkjuna í
röðinni áxið efitir.
Jón Ögmunidsison isat að biskiupsstólli að Hólum í
15 ár, 1106—1121, og gerði staðinn að Ihöfuðbóili and-
iegrar menniingar á ísiandi. Hann var tialinn rík-
lundaðuir höfðingi, len- hnieigðist að miemlæta- og
munkailífi er á ævi han's leið, enda iagði. Ihann gmnd
vöilinn að stófnun fyrs-ta klausturisins hér á landi,
Þinigeyrarklaustursi, sem vígt var 1133.
Eftirmenn Jóns Ögmundsisonar á Hólum voru -bisk
upaírnir Ketill Þorsieinisisóin, Björn Gislason, Brand-
ur Sæmundsson og Guðmiumdur Arasotn.
Guðmunidur Araison, eða -Guðmundur góði, eins
og hann var sííðar nief-ndlur, var hiskup frá 1201 til
1237, Og eru mörg öm-efni við hainin fcennd á HóLum,
svo Sem GvendairskáHi í Hólahyrðu. Er Ihún á hjallla
mdlðhlíðis í byrð'unjni. í skál þesis-ari eða hvilft, er
bjarlg eitt mifcið, siem nleffnislt Gvendáraltari, og ler
mæll't lað þa-ngað hafli Guðmundur biskup oft lagt
ieið sína 'tii bænagerða. Er ileiðin- upp í Gvendarskál
mjqg ibrött og um stundair gangur n-eðan frá Hólum.
Eftir lát Guðm. góða, 1237, voru útlendir menn
vígðir til íslenzkra bitoupssetra í fy-rsita sinn og hrak-
aði Hól-astól þá um -tíma. En á ofan-verðri 13. ö.ldinni
og í kringum 1300 sátu þó mikilhæfir menn á staðn-
um, og tók þá kirkjan að -eflast að fé og virðingu.
A DÖGUM Jörluindar Þors-tein-ssoniar, sem var bisk-
up á H-óium á tímiabilinu 1266 tiil 1313, var
fjórða kir-kjan reist þar. Lét hiskup rieisa k-irkjuna
árið 1294, og stóð hún nákvæmlega í eina öld, en
fauk með voveifiegum hæt-ti, aið því er talið er, 27.
des-emlber 1394.
Talið er s-annaniegt, að Auiðunn rauði Þonbergssom,
sem bi'sfcup var á Hólum eftir dag-a J-örund-ar, hafi
byrjað ó byggingu mikillar slleihkirkju, og baffi -efni
'hennar verið sandsteinn úr HÓlalbyrðu, isamskonar
og steinm sá, sem núverandi kirkja er byggð úr að
mestu leyti.
§
Á myndinni sést nokkuð af útskurðinum á skírnar-
fontinum og vængir altaristöflunnar. Má greina
sumar myndirnar í hliðarhólfum töflunnar. —
(Ljósm. Þorst. Jóseffsson).
Eftir að fcirkja Jörundar Þonsteinssonar ffauk, lét
Pétur ibis'k-up 'Nikuliásson reis-a þar -mikla og ramm-
gera kirkju, og stóð hún í 231 ár, eða fram um 1620.
Talið er, að kirkja þessi hafi verið byggð úr timbri,
m'eð Mýkilæddu þaki.
Þau urðu endalok kirkju þeirrar, er Pétur biskup
Nikuílá-sson lét reiis-a, að hún fauk, eins o-g kirkja Jör-
undar. Gerðist það i bislkups-tíð Guðhrandar Þor-
lákssonar, og var hann þá kominn að fótum fram,
en lót strax hef.jla bygg-ingu nýrrar kirkju. Sú kirkja
v-ar 'flulllismiðuð árið 1627, en var ni'fin, er kirkja sú,
s-em nú stendur að Hóium, via-r byggð.
A LDREI i tíð Hóiastólls miun jaffnmikiCfl. eldmóður
'og ffj-ör hafa Verið lí andlegu lífi staðarins og á
dögum Guðbra-ndar Þórláksisoniar. Hann iagði ríka
áherzlu á að mennita- vel pres-ta -sína og prestanefni,
og enn fremur ;s-tuddi. Ihann e'fniiílega mlenn til fram-
halldsnláms1. En auk kirkjlunnar miála o-g 'skóílans, lét
Guðbrandur einn-ig aimenn mál mjög til- sín itaka.
Framhald á bls. 57.