Vísir - 01.12.1938, Blaðsíða 7

7
TÍSIR
FuIIveldið og útvegurinn
Eftip Olaf Thors
Allir Islendingar, er komnir
eru til vits og ára, vita, að und-
anfari þess stjórnarfarslega
sjálfstæðis, er þjóðin öðlaðist
með Sambandslagasamningn-
um, er tók gildi fyrir réttum 20
árum, var langvarandi, þraut-
seig, látlaus og markviss barátta
íslendinga, sem undir forystu
sinna mætustu sona, í ýmsum
flokkum og eftir ólíkum leiðum
allir stefndu að sama marki:
frelsi þjóðarinnar.
En ekki hefði sú barátta borið
jafn skjótan og ríkulegan ávöxt
án utanaðkomandi álirifa.
(Ófriðurinn mikli opnaði ekki
aðeins augu manna fyrir því,
að þegar á hólminn kom og
harðnaði á dalnum, sleit hnatt-
staðan öllu sambandi á milli
Danmerkur og Islands, heldur
sýndi það sig jafnframt, að þeg
ar Danir gátu í engu verið ís-
lendingum að nokkru liði, þá
reyndust Islendingar þess full-
komlega megnugir sjálfir, að
sjá sér farborða. Tóku og Is-
lendingar á þeim árum taum-
ana þegjandi og hljóðalaust í
sínar hendur.
Það var þessi opinberan, á-
samt vaknandi vonum Dana um
að öðlastSuður-Jótland á grund-
velli sjálfsákvörðunarréttar
smáþjóðanna, sem öðru fremur
batt liinn skjóta endi á deilu
Dana og Islendinga, og er þó
réttmætt og vei’ðugt, að með
lilýjum hug sé minst ýmsra
mætustu stjórnmálamanna
Dana, er um þessar mundir, sem
og jafnan síðan beinlinis vildu
syna Islendingum skilning og
velvilja,
Hinn 1. desember 1918 fögn-
uðu íslendingar þvi, að þjóð-
jn Itflfðj unnið sinn langstærstfl
sigur í frelsisbaráttunni, sigur,
sem að sönnu var stór, vegna
þeirra umráða eigin mála, er
íslendingar þá þegar öðluðust,
en stærstur þó fyrir það, að með
Sambandslagasamningnum var
lagt á vald íslendinga sjálfra og
einna, að taka einir í eigin hend-
ur stjórn allra sinna mála að
aldarfjórðungnum liðnum frá
gildistöku samningsins.
Flestir gerðu sér ljóst, að
saman hafði farið þrautseig bar-
átta og ófyrirsjáanlegir atburð-
ir, er lagst liöfðu á sömu sveif.
Hitt var áreiðanlega mörgum
dulið, að hvorugt þetta kom að
haldi, ef þjóðin hefði eigi jafn-
framt barist annari baráttu á
öðrum sviðum, og unnið þar
aðra sigra, en það var baráttan
frá árabátunum yfir seglskipin
til hins vélknúða úthafsskips, er
í djúpmiðin sóttu fenginn, er
færði Islendinga úr fátaiktinni
yfir til þeirra bjargálna, er voru
fyrsta og nauðsynlegasta skil-
vrði þess, að þjóðin gæti tekið
við stjórnarfarslegu sjálfstæði
og risið undir þeim gjöldum,
er æfinlega og óumflýjanlega
fylgja rekstri frjáls og fullvalda
ríkis.
Það þarf ekki annað en að
benda á þessa staðrejmd, til þess
að Islendingar skilji hana og
viðurkenni. Auðvelt er einnig að
sanna hana með mörgum hætti,
m. a. með þessum fáu tölum:
Þegar stjórriin fluttist ínn i
landíð, árið 1904, var mann-
fjöldinn á íslandi um 80 þús-'
undir, í ófriðarbyrjun um 88
þúsundir; þegar Islendingar
pplpövist viðurHeúúingu fullv
veldisins voru þeir orðnir um
92 þúsundir, 1928 um 105 þús-
undir og nú um 118 þúsundir.
Arið 1904 námu útgjöld rík-
issjóðs 1.1 millj. króna, 1914:
3 millj., 1918: 10.2 niillj., 1928:
13.2 millj., en í ár tekur fíkis-
sjóður til sinna þarfa yfir 20
miljónir króna.
Þessi liraðvaxandi eyðsla rík
isins segir að sjálfsögðu aðra
sögu, söguna af hinum stórstigu
framförum á sviði athafnalífs-
ins, sögu anda og handar, sem
skópu þau verðmæti, er hið op-
inbera eyddi.
En sama sagan speglast og
glögglega í þessum fáu tölum:
Árið 1904 nam andvirði út-
fluttrar vöru landsmanna 9.9
miljónum króna. Árið 1914
20.8 miljónum. Árið 1918 36.9
miljónum. Náði hámarki 1924:
86 miljónum. Var árið 1928 80
miljónir og verður i ár um 55
miljónir króna.
Til þess að sýna meginþátt út-
vegsins i þessari þróuu nægja
þessar tölur:
Árið 1906—10 (meðaltal) var
hlutdeild útvegsins í andvirði út-
flutningsverslunarinnar, (þar
með talin hvalvéiði útlendinga
12,2%) um 65%. Árið 1918 um
74%. Árið 1928 um 89%, en síð-
an oftast um og yfir 90%.
Þessar tölur gefa tilefni til
margra og margvislegra athuga-
semda. Hér þykir viðeigandi að
leiða lijá sér alla ádeilu, en
vekja athygli á því, sem raunar
flestir vita, að alt frá því þjóðin
tók stjórn sinna málefna í sínar
hendur, hefir vitvegurinn verið
ÓLAFUR THORS.
grundvöllurinn undir tekjuöfl-
un ríkisins. Enn í dag er þetta
óbreytt, enda hafa landsmenn
ekki komið sér upp neinum öðr-
um atvinnurekstri, er i þeim
efnum geti komið í stað útvegs-
ins.En þvivoveiflegri er sú stað-
reynd, sem nú loks eftir langa
baráttu er að öðlast viðurkenn-
ingu, að tim nær- 10 ára skeið
hefir útvegurinn verið rekinn
með lialla, og þykja hkur ekld
benda til, að úr rætist án sér-
stakra aðgerða, þeirra, að ann-
arsvegar létti ríkið um hrið hin-
ar þungu klyfjar útvegsins að
verulegu leyti, en hinsvegar láti
þeir, er framfæri liafa af útveg,
sér nú tafarlaust skiljast, að það
er elcki einkamál útgerðar-
manna, heldur höfuðhagsmuna-
mál þeirra sjálfra, og raunar al-
þjóðar, að kröfum á liendur út-
vegnum sé svo í lióf stilt, að út-
vegurinn fái undir risið, en á
slíkt hefir mjög skort að undan-
förnu.
Síðasta Alþingi skipaði nefnd
til þess að rannsaka liag útvegs-
KARFAVINSLA,
TOGARAR VIÐ BRYGGJU.