Morgunblaðið - 20.05.1954, Blaðsíða 8

8
MORGVPTBLAÐIB
Fimmtudagur 20. maí 1054
uttMðfrife
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Fyrir 10 árum
Landgræðslusjóður lyftistöng
skógræktarinnar á s.l. 10 árum
sj
í DAG eru 10 ár liðin frá því
að atkvæðagreiðsla hófst um nið-
urfellingu dansk-íslenzku sam-
bandslaganna og stofnun lýðveld-
is á íslandi. Úrslit þeirrar at-
kvæðagreiðslu urðu þau að með
sambandsslitum greiddu atkvæði
nær 99% kjósenda.
Með lýðveldisstjórnarskránni
greiddu atkvæði nær 97% kjós-
enda.
Þátttaka í þessari atkvæða-
greiðsiu var meiri en í nokk-
urri kosningu, sem fram hef-
ur farið hér á landi, eða yfir-
98% að meðaltali á öllu land-
inu. í 14 kjördæmum var kjör
sóknin yfir 99% og í 2 kjör-
dæmum 100%.
Hin gífurlega þátttaka íslend-
inga í atkvæðagreiðslunni um
sambandsslitin og lýðveldisstofn-
unina sýndi að þjóðin stóð ein-
huga saman um það skref, sem
hún var að stíga. Fyrir 25 árum
hafði fullveldi íslands verið við-
urkennt. Þar með var leiðin til
algers skilnaðar við Dani opnuð
að aldarfjórðungi liðnum. Sá
tími var nú liðinn. íslendingar
gátu í samræmi við gerða samn-
inga skilið við sambandsþjóð
sína, neytt þess réttar, sem þeim
hafði verið tilskilinn í frjálsum
samningum. Og þessa réttar
neyttu þeir með glæsilegri sam-
heldni og trú á helgan rétt sinn
til algerrar frelsistöku.
★
Það var bjart yfir dögunum 20.
maí til 1. júní 1944, þegar lýð-
veldiskosningarnar fóru fram og
úrslitin voru að berast úr hverju
kjördæminu á fætur öðru. Öll
þjóðin, hver einasti maður fylgd-
ist með atkvæðatölunum og fagn-
aði þeim samhug og eindrægni
sem birtist í þeim. Kosningadag-
arnir voru inngangur hinnar
miklu þjóðhátíðar, sem í vænd-
um var og rann upp hinn 17.
júní. Þjóðaratkvæðagreiðslan fól
í sér glæsilegan sigur fólksins
eftir langa og harða baráttu fyr-
ir sjálfstæði íslands. — Þessum
sigri var fagnað heitt og innilega
um allt Island, frá innstu dölum
til yztu nesja, úti á miðum, hvar
sem íslenzk tunga var töluð,
heima og erlendis.
Þj óðar atkvæðagr eiðsludagarnir
verða því alltaf dýrmætir minn-
ingadagar, sem sú kynslóð mun
horfa til með gleði, er lifði þá,
og komandi kynslóðir munu
þakka þá og blessa.
★
Síðan eru liðin 10 ár. Þennan
tíma hefur þjóðin notað til þess
að treysta grundvöll fengins
frelsis. Hið unga íslenzka lýð-
veldi hefur á marga lund skapað
sér bætta aðstöðu í samfélagi
frjálsra þjóða. íslendingar hafa
gerzt aðilar að margvíslegum al-
þjóðlegum samtökum. Á vett-
vangi þeirra hefur málsstaður
íslands verið túlkaður og heim-
inum kynnt sjónarmið hinnar fá-
mennu íslenzku þjóðar. Að þess-
ari þátttöku í alþjóðlegri sam-
vinnu hefur hinu unga lýðveldi
orðið margvíslegt gagn.
Inn á við hefur þjóðin verið
I stöðugri sókn fyrir efnahags-
legri uppbyggingu lands síns.
Á því sviði hefur hún unnið
stóra sigra, sem skapað hafa
öllum almenningi í landinu
bætt lífskjör og aukið öryggi
um afkomu sína.
¥
Þetta er í stórum dráttum saga
þess áratugs sem liðinn er síðan
íslendingar gengu að kjörborði
'og greiddu atkvæði um sam-
bandsslit og lýðveldisstofnun. En
þótt þjóðin hafi sótt fram og bætt
aðstöðu sína út á við og inn á
við á hún þó við margvísleg
vandkvæði að etja í dag. í efna-
hagsmálum hennar eru ýmsar
blikur á lofti, enda þótt hún
standi mitt í risavöxnu uppbygg-
ingarstarfi. Nú, eins og oft áður,1
ógnar verðbólga og dýrtíð bjarg-
ræðisvegum landsmanna. En það
er á okkar eigin valdi að bægja
þeim erfiðleikum úr vegi. Við
ráðum því sjálfir hvort við vilj-
um geta haldið áfram uppbygg-
ingu lands okkar eða hvort við
viljum að framfarirnar strandi á
efnahagsöngþveiti, gengisfellingu
og þverrandi kaupmætti laun-
anna.
Ef við viljum vera trúir
þeim sigri, sem vannst í frels-
isbaráttunni fyrir 10 árum,
hljótum við að koma fram af
ábyrgðartilfinningu og þroska.
Ef við gerum það bægjum við
verðbólguhættunni á braut og
höldum áfram að byggja land
okkar upp og gera bjargræð-
isvegi þess færari um að
tryggja þjóðinni í heild var-
anlega atvinnu og afkomu-
öryggi.
,Hafrekið sprek6
EFTIFÞAFREK sín í sambandi
við kosninguna í Kópavogi
virðist ritstjóri Alþýðublaðsins
hafa misst málið. Hefur blað
hans ekki minnzt einu orði á þá
atburði, sem gerðust þar. í for-
ystugreinum þess hefur ekki
einu sinni verið rætt um stjórn-
mál síðan. Ýmislegt bendir því
til þess að þessi flugumaður
kommúnista í formannssæti AI-
þýðuflokksins hafi verið mýldur
af sér hyggnari mönnum. Það
þyki nú ekki lengur ráðlegt að
leyfa honum að ræða stjórnmál
í blaði því, sem hann er rit-
stjóri að.
Hinsvegar hefur ólukkufuglinn
nú gripið til þess ráðs, að birta
30 ára gamlar greinar úr Morg-
unblaðinu. Birtast hvorki meira
né minna en sex slíkar greinar
í Alþýðublaðinu í gær. Verður
ekki annað séð en að ólukkufugl
blaðsins hafi misst málið svo
gersamlega, að hann verði að j
flýja á náðir Mbl. til þess að i
geta fyllt dálka blaðs sins.
* f,
En hversvegna skyldi hann bá
prenta upp 30 ára gamlar grein-
ar úr Mbl.?
Ástæða þess er einfaldlega sú,
að ólukkufuglinn lifir allur og
hrærist í fortíðinni. í henni hefur
hann steinrunnið. Samtíð sinni
botnar hann ekkert í. Svo ger-
samlega er hann þar áttaviltur,
að hann gleypir hvaða flugu, sem
kommúnistar renna fyrir hann.
Það heldur hann að sýni „frjáls-
lyndi“ og „róttækni"!!!
★
Ólukkufuglinn þekkir ekk-
ert til þróunar íslenzkra
stjórnmála eða félagsmála.
Hann hefur dagað uppi marga
áratugi aftur í tímanum. —
Þessvegna er barátta hans
byggð á fölskum forsendum.
■ Þessvegna velkist hann um
eins og „hafrekið sprek“ á
fjörum kommúnista. Væntan-
lega gengur Brynjólfur bráð-
jóðuriim sem stofnaður var til minn-
ingar nm lýðveldisstofnunina
[>arf að cflast og stofnar til skyndi-
happdrættis í þeim tilgangi
IDAG eru liðin 10 ár frá því að þjóðaratkvæðagreiðslan um
stofnun lýðveldis á íslandi hófst. — En landsnefndin, sem sá
um framkvæmd kosninganna, stofnaði Landgræðslusjóð íslands,
sem síðan hefur verið mikil lyftistöng undir framgang skógræktar-
málanna í landinu. — Nauðsyn þess að efla sjóðinn er mikil. Barst
honum í gær 5000 kr. framlag frá landsnefndinni, er var afgangur
af því fé, sem nefndin fékk til umráða fyrir 10 árum. — Verður
efnt til skyndihappdrættis til eflingar sjóðnum og hefst sala mið-
anna í dag.
lega á rekana og hirðir það!
í gærdag gengu nefndarmenn
í landsnefnd lýðveldiskosning-
anna á fund skógræktarstjóra,
Hákonar Bjarnasonar, og við það
tækifæri var rifjaður upp aðdrag
andinn að stofnun Landgræðslu-
sjóðs og starfi hans á þeim ára-
tug, sem liðinn er frá stofnun
hans.
EKKI AF OPINBERU FÉ
Þess er þá fyrst að geta, að
kostnaður sá, er greiddur var við
þjóðaratkvæðagreiðsluna, var
ekki greiddur af opinberu fé,
heldur voru það einstaklingar og
félög, sem báru hann. — Starfs-
fólk við kosningar þessar vann
að mestu endurgjaldslaust. Er
undirbúningur kosninganna var
hafinn, fékk formaður nefndar-
innar, Eyjólfur Jóhannsson kr.
30 þús. til að standast nauðsyn-
legan kostnað, og fékk um það
fyrirmæli að spara féð sem mest.
En að kosningum loknum gat
hann endurgreitt ríkissjóði þær
30 þús. kr., sem nefndin kvaðst
hafa fengið að láni, er hún tók
til starfa.
LANDGRÆÐSLUSJÓÐUR
STOFNAÐUR
Er allur kostnaður af lýð-
veldiskosningunum hafði ver-
ið greiddur, voru eftir í sjóði
250 þús. krónur. — Er nefnd-
armenn ræddu um hvað gera
skyldi við peninga þessa,
skaut hugmyndin um stofnun
Landgræðsiusjóðs til minning-
ar um stofnun lýðveldisins
upp kollinum. Landsnefndin
boðaði þá aðila á sinn fund, er
greitt höfðu í kosningasjóðinn
og skýrði þeim frá hugmynd-
inni um sjóðsstofnunina, og
var þá ákveðin samhljóða
stofnun Landgræðslusjóðsins.
5000 KR. GJÖF
Eitthvað á þessa leið fórust
Eyjólfi Jóhannssyni orð, er hann
í stórum dráttum rakti forsöguna
að stofnun Landgræðslusjóðsins.
En síðan bætti hann við: — Þeg-
ar landsnefndin afhenti þessar
250 þús. kr., hafði hún enn milli
handa nokkur þúsund krónur,
sem voru lagðar í bankabók —
og í dag eru í henni 5000 kr. —
Þessa bankabók afhenti Eyjólfur
síðan Landgræðslusjóði með ósk
um að „óskabarn okkar lands-
nefndarmanna“, eins og hann
komst að orði um sjóðinn, mætti
eflast þjóðinni til gagns.
ÞÁ VÆRU EKKI
TUMASTAÐIR
Samhliða Lýðveldiskosningun-
um var hafin fjársöfnun í hinn
væntanlega Landgræðslusjóð. —
Voru einnig seld smekkleg merki
(Hið græna birkilauf) til ágóða
fyrir sjóðinn. En það verður að
segja hverja söguna eins og hún
gengur. Þátttakan 1 þeirri fjár-
söfnun varð ekki eins mikil eins
og menn höfðu gert sér vonir um.
Því þó sjóðnum áskotnaðist
milljónafjórðungur frá Lands-
nefnd kosninganna, varð stofn-
féð ekki nema um 380 þúsund
krónur.
En sem betur fer hafa vinsæld-
ir sjóðsins farið vaxandi enda
hefur sjóðurinn þó hann hafi
ekki verið mjög öflugur komið
skógræktinni að margháttuðu
gagni þau 10 ár, sem hann hefur
starfað. Fé sjóðsins hefur verið
lánað til margs konar fram-
kvæmda, sem komið hefur skóg-
ræktinni að gagni. Honum hefur
áskotnazt bæði áheit og gjafir.
Þegar opnaðist leið til að fá
fræ til skógræktarinnar frá
Alaska varð þörfin brýn til þess
að efla og auka gróðrarstöðvarn-
ar, er hafa uppeldi trjáplantna
með höndum. Þá var stofnsett
stöðin að Tumastöðum í Fljóts-
hlíð. En ekki hefðu verið tök á
að koma henni svo fljótt upp sem
raun varð á, ef Landgræðslusjóð-
ur hefði þar ekki hlaupið undir
bagga.
Eins hefur sjóðurinn hjálpað
Skógræktarfélagi Reykjavíkur
við að koma upp og efla stöðina
í Fossvogi. Fleiri félög hafa feng-
Framh. á bls. 12
Velvaharuli ihrifar:
K
Fljótt að eyða aurunum.
ONA í Vesturbænum skrifar:
„Hann sonur minn, sem er 12
ára og ber út eitt dagblaðanna
hérna í Vesturbænum, kom mjög
ergilegur heim í gær og sagði við
mig: Það er alveg hræðilegt að
rukka fólkið í mínu hverfi. Það
er svo fljótt að eyða aurunum
sínum. Þó að mér sé sagt að koma
daginn eftir að það fær útborgað,
eru engir aurar til, þegar ég kem,
svo að ég fæ ekkert fyrir blöðin.
É
Stundum ónot.
G HEFI líka orðið vör við, að
þegar börnin koma til inn-
heimtu fyrir mánuðinn, þá eru
þau beðin „að koma seinna í
dag“, „í kvöld“, „þegar maðurinn
minn er kominn heim“, „á morg-
un“ eða „hinn daginn". Það er
sama, hverju viðrar, börnin verða
að þvælast þetta hvað eftir ann-
að í sömu húsin til að ná í þess-
ar fáu krónur. — Stundum er
þeim meira að segja vísað burt
ipeð ónotum og skömmum.
Ótrúleg fátækt
ÞAÐ má merkilegt heita, ef fólk
er svo fátækt, að það hafi
ekki handbærar 15—20 krónur til
að greiða blaðið, sem það kaupir,
svo að endilega þurfi að bíða þess
dags, að heimilisfaðirinn fái mán-
aðarkaup sitt eða vikulaun.
Og ég get ekki varizt þeirri
hugsun, að einhvers staðar hljóti
húsmóðirin að eiga í fórum sín-
um afgang af eyðslufé dagsins,
ef ekki annað. En það er engu
líkara en sumt fólk hafi gaman
af að draga krakkagreyin sem
lengst á að fá þessa peninga og
gera þeim þannig helmingi erfið-
ara fyrir en þyrfti.
Já, það er merkilegt, hvað fólk
er fljótt að eyða aurunum sínum!
Blómaskrúð við hús.
VELVAKANDI sæll. Nú líður
óðum að því, að farið verði
að gróðursetja plöntur á Austur-
velli, hinum unaðslega reit f
hjarta bæjarins. Af hálfu garð-
yrkjumanna í þjónustu bæjarins
hefir jafnan verið mjög vel vand-
að til skreytingar á Vellinum, og
vonandi verður svo einnig nú.
En í því sambandi er ekki úr
vegi að benda fólki, sem hefir
skrúðgarða eða blómareiti við
hús sín, á að afla sér upplýsinga
hjá garðyrkjuráðunaut bæjarins
eða öðrum öruggum mönnuro,
hvaða plöntur heppilegast sé að
gróðursetja og við hvaða skilyrði.
Það er ótrúlega mikill yndis-
auki að vel hirtum blómareitum,
en fátt leiðinlegra en sjá þá van-
hirta.
B. G.“
Ljótir fætur.
KONGUNGR mæti til Þórarins:
„Vakat hefi ek um hríð, ok
hefi ek sét þá sýn, er mér þykir
mikils um vert, en þat er manns-
fótr sá, er ek hygg, at engi skal
hér í kaupstaðnum Ijótari vera“,
— ok bað aðra menn hyggja at,
hvárt svá sýndist.
En allir, er sá, þá sönnuðu, at
svá væri.
Þórarinn fann, hvar til mælt
var'ok svarar: „Fátt er svá einna
hluta, at örvænt sé, at hitti anmn
slíkan, ok er þat líkligast, at hér
sé enn svá.“
Konungr mælti: „Heldr vil ek
því at fulltingja, at eigi muni fást
jafnljótr fótr, ok svá, þótt ek
skylda veðja um.“
Þá mælti Þórarinn: „Búinn em
ek at veðja um þat við yðr, at ek
mun finna í kaupstaðnum ljótari
fót.“
Konungr segir: „Þá skal sá okk
arr kjósa bæn af öðrum, er sann-
ara hefr.“
„Svá skal vera“, segir Þórar-
inn. Hann brá þá undan klæðun-
um öðrum fætinum, ok var sá
engum mun fegri, ok þar var af in
mesta táin.
Þá mælti Þórarinn: „Sé hér nú,
konungr, annan fót, ok er sjá þvl
ljótari, at hér er af ein táin, ok
á ek veðféit."
Konungr segir: „Er hinn fótr-
inn því ófélegri, at þar eru firom
tær ferligar á þeim, en hér eru
fjórar, ok á ek at kjósa baen at
þér.“
(Þórarins þáttr Nefjólfssonar).
Maður er
manns gaman.