Morgunblaðið - 20.05.1954, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 20. maí 195 -
HicÍMird Eeck skrifar irm:
l\leðan dagur er, Ijéðabók
effir IVSargréii Jónsdóftur
MARGRÉT JÓNSDÓTTIR er
þjóðkunn fyrir ritstörf sín,
tíárnabækur og ljóð, er hlotið
jhafa góða dóma og átt vinsæld-
um að fagna. Af nýjustu bókum
hennar í óbundnu máli má nefna
smásagna og ævintýrasafnið
JLjósið í glugganum (1951) hug-
Joekkt safn samúðarríkra svip-
jnynda úr lífinu og draumaheim-
um skaldkonunnar, og hinar
prýðisvel sömdu og skemmtilegu
toarnabækur Todda frá Blágarði
(1951) og Todda í Sunnuhlíð
(1.953), sem eru ágætlega við
hæfi slíkra lesenda um hugljúft
cfni, sambærilega meðferð þess
og gott íslenzkt mál.
^sambandi við sextugsafmæli
Alargrétar kom einnig út ný
Ijóðabók hennar, Meðan dagur er
(ísafoldarprentsmiðja, 1953), er
hér verður getið nokkuru ítar-
legar, en áður höfðu komið á
prent eftir hana kvæðabækurnar
Við fjöll og sæ (1933) og Lauf-
vindar bíása (1940).
Þessi nýja Ijóðabók skáldkon-
unnar sver sig ótvírætt í ætt til
eldri kvæðabóka hennar um yrk-
isefni og Ijóðablæ. Það’ er eng-
inn stormhvinur eða vopnagnýr
i þessum kvæðum; þau eru í ætt
við hiton blíða blæ, ljóðræn og
léttstíg, með undirstraum inni-
legra tilfinninga og djúprar sam-
úðar; og þau bera vitni fegurð-
ar- og hugsjónaást skaldkon-
unnar, traustri guðstrú hennar
•og framtíðartrú, sem verið hefur
henni skjöldur og skjól í storm-
nm og andsíreymi lífsins og orðið
styrkari rót í þeirri raun.
Á ofangreinda strengi er slegið
i þessum hljómþýðu einkunnar-
orðum bókarinnar:
Á meðan daginn dreymir
og dýrðleg kvöldsól skxn,
þá kemur hljóðlát huldan
og hvíslar ijóðin sín.
Og meðan ævin endist
ég elska söng og ljóð,
þótt annao allt um þrotni,
ég á þann dýra sjoð.
'LTnz sólin fellur siðast,
og svarta nótt að fer,
ég minniat máis í Ijoði
á meðan aagur er.
í kvæðinu „Mitt týhda land“
iinnur trú skáldkonunnar á líf-
magn ijóðsins sér farveg í hlið-
stæðum ómrænum búhingi; í
sama anda eru árstíðaljóð henn-
ar og aðrar náttúruiýsingar, og
<er sonnettah „Kvöldhúm“ gdtt
dæmi þeírra:
iNú læðist kvöldhúm yfir breiðar
byggðir
og tolikar hiíð í rauðu aítanskini.
3 hugans djúpi hljótt að týndum
vini
er hafin leit og dreymt um
fornar íryggðir.
Og rökkurblámi breiðist yfir
fjöllin,
svo bliknar ljómi glæstra
röðulskýja.
ISn bráðum aftur boðar töfra
nýja
hið bleika Ijós, er opnast
mánahöllin.
Og ótal stjörnur kveikja á
kertum sinum,
vneð kyndii skærum tendra
þúsund iiii
í öllu sínix fagra, glaða gliti
og geisiavængi senda draumum
mínum.
Hú vefur svefninn örmurn ailt
sem lifir,
með óminni sitt nótcin færist
. yfir.
Margrét hefur áður sýnt það,
að henni, sem öðrum íslenzkum
nkáldkonum, lætur vel að*yrkja
★★★★★★★★★★★★★
★ ★
★ FYRIR nokkru átti Margrét ★
★ Jónsdóttir skáldkona sex- ★
★ tugsafmæli. Á þeim tíma ★
★ mótum var gefin út ný ★
★ ljóðabók eftir skáldkonuníi. ★
★ Fyrir nokkru ritaði Richard ★
★ Beck gagnrýni um bókina ★
★ í vestur-íslenzka blaðið ★
★ Lögberg. Fer grein hans ★
★ hér á eftir. ★
★ ★
★★★★★★★★★★★★★
í þulustíl, og sannar það að nýju
með fallegri „Vorþulu" sinni í
þessu safni.
Áður hefur Margrét einnig ort
prýðisgott kvæði um Reykjavík;
af skyldum toga spunnið er
kvæði hennar „Ingólfsbrúður“,
um Hallveigu konu Ingólfs Arn-
Margrét Jónsdóttir
arsonár, í umræddri kvæðabók,
og hyllir skáldkonan þar hina
fýrstu húsfreyju í Reykjavík
meðal annars með þessum orðum:
Friðsöm ætt og elsk að sólu
afkomenda hópur þinn.
Þú varst amma Þorkels mána,
þar ég tignarsvipinn finn.
Þeir sem ennþá unna ljósi
undir þínu merki sjást.
Ingólfsbrúður, íslandsdætur
aldrei láta nafn þitt mást.
Samúð Margrétar, sem nær
bæði til manna og málleýsingja,
lýsir sér vel í mörgum kvæðum
hennar í þessari bók, t. d. í
„Kvæði um gamla konu“, „Föru-
maður“ og „Vetrargestir“ (um
sólskríkjurnar á vetrardegí) og
þó hvergi fremur en í hinu fagra
kvæði „Barnið“ (ort fyrir Barna-
daginn 1951):
Blátt og tært er auga þitt
sem blik frá stjörnusal.
Rjóðar eru varirnar
sem rós í fjalladal.
Lokkar þínir glitra
sem lýsigull í sól.
Bjart og mjúkt er hörund þitt
sem blómið úti’ á hól,
unaðsríkur hlátur þinn
í ætt við fossanið,
hjalið ljúfa minnir á
mildan þrastaklið.
Skært og hreint er bros þitt
sem skíni sól á hjarn.
Getur nokkuð fegurra
en gott og saklaust barn?
Fallega og hlýlega minnist
skáldkonan ýmsra góðvina sinna,
svö sem öðlingsins Jóns Magnús-
sonar skálds og dr. Helga Péturss
(er hann varð sjötugur), og hitta
þessar Ijóðlínur um hinn síðar-
nefnda ágætlega í mark:
Ættuð beint frá Agli og Njáli,
orð af djúpri vizku full,
spekingsorð á móðurmáli,
myntin skíra, andans gull.
Trúarljóð Margrétar Jónsdótt-
ur svipmerkjast af þeirri ein-
lægni, sem á sér djúpar rætur í
sál og lífsreynslu sjálfrar henn-
ar; bjargföst trúarvissa hennar
hefur hlotið sína eldskírn á
þyrnum stráðum vegi „gegnum
dimman dal“, en hún hefur séð
andstreymið snúast í sigurhrós,
og því yrkir hún af hrærðum
og heitum huga sinn fagra
,,Þakkarsálm“.
Hana hefur, með öðrum orðum,
ekki „kalið á hjarta“, þó níst-
ingskaldir næðingar lífsins hafi
um hana blásið, og ský dregið
fyrir sól; þess vegna á hún enn
ófölskvaða hugsjónaást sína og
framtíðartrú, eins og lokakvæði
bókarinnar, „Vor þekking“, ber
glöggan vott:
Vor þekking er í molum. — Móðu
og mistri hulið
er mannlegt líf og hjúpað
feigðarskugga.
Vér sjáum aðeins ljós um lítinn
glugga,
vort lán, vort ólán er í framtið
dulið.
En fyrirheit vér fengið um það
höfum,
að fullkomnun vor biði órafjarri,
og veikur neisti verði að birtu
skærri,
að vitar ljómi yfir dauðra
gröfum,
að loksins muni böl og harmar
bætast,
Vort brotasilfur verða fagurt
smíði,
að eitt sinn rósir eyðimerkur
skrýði
og allir góðir draumar megi
rætast.
Frá aðaifundi
Kaupféi. Þingeyinga
HÚSAVÍK, 10. maí. — Aðalfund-
ur Kaupfélags Þingeyinga var
haldinn á Húsavík s. 1. fimmtu-
dag og föstudag. Fundinn sátu
96 fulltrúar auk stjórnar, kaup-
félagsstjóra, endurskoðenda og
gesta.
Formaður félagsstjórnarinnar,
Karl Kristjánsson, flutti árs-
skýrslu félagsstjórnarinnar og
gat um helztu framkvæmdir á
liðnu ári, m. a. viðgerð og stækk-
un á slátur- og frystihúsi félags-
ins og endurbótum á vélakosti
þess. Framkvæmdir þessar kost-
uðu um 1.7 millj. kr.
Kaupfélagsstjóri, Finnur Kristj
ánsson, gerði grein fyrir rekstri
félagsins árið 1953. Heildarvöru-
sala hafði nurrtið tæpum 20 millj.
og var það 1.2 millj. kr. aukn-
ing frá árinu áður.
Sala í verzlunum félagsins
nam 12.8 millj. og hafði aukizt
um 560 þús. kr.
Sjóðir félagsins hofðu aukizt
um 330 þús. Innistæður í við-
skiptareikningi og innlánsdeild
voru um s. 1. áramót 6.8 millj.
Ákveðið var að endurgreiða til
félagsmanna af endurgreiðslu-
skildum viðskiptum 5%, þar af
3% í sðxfnsjóð en 2% í við-
skiptareikninga.
Að kvöldi fyrra fundardags var
haldin skemmtun fyrir fulltrúa
og gesti. Þar skemmti karlakór-
inn Þrymur, stjórnandi Sigurð-
ur Sigurjónsson og leikflokkur
frá Ungmennafélaginu Gaman og
Alvara úr Ljósavatnshreppi sýndi
sjónleikinn „Húrra krakki."
— Fréttaritari.
læypnyasta tannhjól klukkunnar
25.700 ár ú snúast í hrino
FYRIRSJÁANLEGT er nú, að á þessu ári muni hin marg umtal-
aða „alheimsklukka“, sem danski verkfræðingurinn Jens Olsen,
byrjaði á, en lifði ekki að fullgera, verða sett í gang, í ráðhúsi
Kaupmannahafnar, en þar hefur henni verið ætlaður staður. Ááuí'
en sá mikli dagur rennur upp, að tannhjól klukkunnar fara að
snúast, munu stjörnufræðingar hafa reiknað nákvæmlega út göngu
sólar, tungls og pláneta, en slíkir útreikningar verða að vera til—
búnir, þegar klukkan tekur til starfa.
4)-------------------------------
Eins og kunnugt er, eru mör;
ár síðan Jens Olsen byrjaði á
þessari klukku, sem er hans eig-
in uppfinning og hefur verkinu
verið haldið áfram á þann hátt,
sem hann grundvallaði það. —
Hann lifði ekki að sjá listaverkið
fullgert, þar sem hann dó árið
1945. Eftir dauða hans var verk-
inu haldið áfram af hinum fær-
ustu verkfræðingum og úrsmið-
um, en verkið hefur orðið fyrxr
ófyrirsjáanlegum töfum, þar sem
nokkrir þeirra hafa einnig lát-
ist á þessum árum, en þrátt fyrir
það er álitið að því verði lokið
á þessu ári.
Á AD STANDA Á
HRAUNGRÝTISSÚLU
í ráðhúsinu í Kaupmannahöfxi
er mikill viðbúnaður til að taka
á móti klukkunni. Þangað hefur
verið fluttur þriggja tonna hraun
grýtisdrangur, en á honum á
klukkan að standa, til þess að
hún verði ekki fyrir hristingi sem
umferð kann að valda. Klukku-
skápnum hefur þegar verið kom-
ið fyrir á stallinum. Vinnan við
verk klukkunnar fer fram á verk-
stæði við Bulowsvej. í. tvö ár
hafa tveir verkfræðingar ekki
gert annað en smíða tannhjól og
ása í hana. Þessir tveir verkfræð-
ingár unnu báðir á sínum tíma
undir stjórn sjálfs meistarans,
Jens Olsens.
VINNA UNDIR SMÁSJÁ
Margir hlutirnir sem verða í
þessu einstæða klukkuverki, eru
svo smáir og fíngerðir, að þeir
eru unnir undir smásjá, og þoia
ekki snertingu berra harida,
vegna þess að sviti og korn, se’.n
geta loðað við fingurgómana
geta auðveldlega eyðilagt þá. —
Verkfræðingarnir verða þess
vegna að vinna með næfurþunn-
! um hvítum rúskihrishönzkum.
Þar sem smágalli á einu slíku
tannhjóli, gæði eyðilagt alit
klukkuverkið, verður vinna þessi
að vera mjög nákvæm. Enginn
hlutur er notaður í klukkuna fyrr
en rækilega hefur verið gengið
úr skugga um að hann sé með
öllu gallalaus.
Gullbrúðkaup
Guttorms Gurtorms-
sonar skálds
í HEIMSKRINGLU 21. apríl s.l.
er skýrt frá því að Guttormur
skáld Guttormsson og kona hans
frú Jensína, hafi átt gullbrúð-
kaup þ. 16. apríl og hafi þann dag
verið haldið samsæti mikið til
heiðurs þeim hjónum og sátu það
um 300 manns. Samsætið fór
fram í samkomuhúsi Riverton-
bæjar og stjórnaði hófinu S. V.
Sigurdson bæjarstjóri. Vig borðið
hjá gullbrúðkaupshjónxmum sátu
fimm börn þeírra ásamt skyldu-
liði.
Fyrir minni frú Jensíu mælti
frú Hólmfríður Daníelsson en
fyrir minni Guttorms skálds tal-
aði Finnbogi Guðmundsson próf.
Ýmsir fleiri tóku til máls og milli
ræðna var sungið, og níu ára
telpa las upp kvæði eftir Gutt-
orm. Fjöldi heillaóska barst gull-
brúðkaupshjónunum, svo og góð-
ar gjafir. Þökkuðu þau heiðurs-
samsætið áður en staðið var upp
frá veizluborðinu.
HJÓLIÐ, SEM ER 25.700
ÁR AÐ SNÚAST í HRING
Það gefur dálitla hugmynd ur x
hve smæstu hlutirnir í klukku-
verkinu eru fíngerðir ,að ekkert
fyrirtæki þorir að taka þá að ::é;
til gyllingar, vegna hræðslu við
að skemma þá. Verkfræðingarmi’
hafa þessvegna orðið að sjá sjált’-
ir um þetta atriði á verkstæðx
sínu, en upphaflega var ekki
reiknað með þeirri aukavinnu.
Það tannhjól klukkunnár, sua
mun hafa hægastan gang, verður
25.700 ár að snúast einn hring,
en það sem hraðast fsr snýst.
hringinn á 10 sekúndum.
KLUKKAN VERÐUR
í GLERSKÁP
N. k. mánuði mun þe;;si meikí-
lega smíði verða fhxtt smá
saman frá verkstæðinu í ráðhús-
ið, þar sem klukkan vcrður sett
saman á hraungrýtisstallinúm.
Verkfræðingarnir hafa komið scx*
saman um að hafa klukkuna í
glerskáp, svo fólki gefi.st kostur
á að sjá þetta furðulega verk,.
sem er einstætt í sinni röð, og
séð framfarirnar, sem orðið hafa
á mörg hundruð árum, frá því
fyrsta klukkan var búin til, en
sólklukku verður einnig komi:5
fyrir í ráðhúsinu til samanburð-
ar. —"
KEFLAVÍK, 7. maí. — Nú fer
senn að líða að vertíðárlokum
hér, sem ög annars staðar. Hefiir
vertíg þessi verið mjög erfið
hvað sjósókn snertir, en afli bát-
anna hefur yfirleítt verið góðúri
þegar gefið hefur.
M.b. Hilmir er aflahæstur og'
var afli hans um síðustu mánaða-
mót 691,866 kg af slægðum fiski'i
eftir 68 róðra.
Um mánaðamótin er méðaiafii.
á bát 519705 kg (slæg^um fiski)
en á sama tíma í fyrra var meðál-
afli á bát 387054 kg (slægðum
fiski).
Meðalafli í róðri er nú um
mánaðamótin 8,387 kg (slægðunn
fiski) en á sama tíma í fyrra var
meðalafli í róðri 5,734 kg.
Hér fer á eftir skýrsla um
róðrafjölda og aflamagn línubáta
janúar—apríl 1954. Er hér um að
ræða slægðan fisk ríæð haus:
r r ,
fa* 1 - i "< JhSf'
Róðrar Toim
1. Andvari .......... 65 467
2. Bjarni Ólafsson .. 62 475
3. Björgvin ........ 69 663
4. Dux .............. 66 546
5. Garðar ........... 44 320
6. Guðfinnur ........ 63 532
7. Guðm. Þórðarson 59 664
8. Gylfi ............ 65 545
9. Hilmir............ 68 691
10. Hrafninn .......... 57 462
11. Heimir ............ 68 563
12. Jón Guðmundsson 67 642
13. Jón Valgeir .... 57 461
14. Kópur ............. 60 422
15. Kristján .......... 48 373
16. Nonni ............. 64 508
17. Ólafur Magnúss. . 65 '565
18. Smári ............. 66 533
19. Steinunn gamla . 64 531
20. Stígandi .......... 66 516
21. Sæhrímir .......... 67 546
22. Sæfari............. 61 469
23. Sævaldur .......... 61 546
24. Trausti ........... 63 553
25. Vísir ............. 66 525
26. Vonin II........... 64 548
27. Þorsteinn ......... 38 340
Samt. 1673 14032