Morgunblaðið - 20.05.1954, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 20. maí 1954

0r$ttttWMí&
Sjóræningi, lnndkönnuður og konungur íslonds
Furðule'rasti og ef svo má
segja ótrúlegasti kaflinn
allri íslandssögunni, er vafa-
laust sá atburður í byrjun 19.
aldar, þegar danskur ævin-
týramaður, Jörgen Jörgensen,
kom hingað upp með engelsku
farmsklpi og framkvæmdi,
skyndibyltingu á íslandi,
steypti Danakonungi og
gerði sjálfan sig að íslands-
konungi. Ríkti sem Jörundur
Hundadagakonungur frá 25.
júní til 14. ágúst 1809.
Hér á landi hafa menn tals-
verðar upplýsingar af ríki Jör-
undar hér á landi. En hingað kom
hann aðvífandi og brott hvarf
hann án þess að menn vissu að
ráði hvaðan hann kom eða hvert
hann fór Flestir vita, að hann
var fæddur í Kaupmannahöfn
Og að hann endaði ævi sína í
sakamannanýlendu Breta í
Ástralíu
ÁSTRÖLSK BÓK UM JÖRUND
En fyrir nokkru kom út í Ástral-
íu stórt sagnfræðirit um ævi
þessa merkilega ævintýramanns.
Bókin nefnist „The Viking of Van
Diemens Land“. Höfundar liennar
eru tveir, Ástralíumenn, Frank
Clune og P. R Stephensen. Sá
fyrrnefndi kom hingað til lands
fyrir nokkrum árum til að leita
að upplýsingum um Jörund og
athuga staðhætti hér á landi, þar
sem ævintýraferill Jörundar náði
hámarki.
TJMHVERFIS HNÖTTINN
I ÚEIT AÐ UPPUÝSINGUM
Frank Clune sem er einn kunn-
asti sagnfræðingur og rithöfund-
ur Ástralíu hefur ferðast um-
hverfis hnöttinn til þess að leita
uppi sérhverjar þær upplýsingar,
sem hugsanlegar voru. Og það
er víða, sem hann hefur þurft að
lejta, því að við rannsóknir þess-
ar hefur komið í ljós, að Jör-
undur var mjög víðförull, ferð-
aðist m. a. um allt Kyrrahaf,
til Tahiti og viðar.
.Bókin um Jörund er hvorki
meira né minna en 500 bls. Hún
sýnir að ævi hans hefur verið
svo viðburðarík, að það er erfitt
að .lýsa hénni í stuttri grein sem
þessri.
■f
SIGLDI 14 ÁRA ÍJT í HEIMINN
Hann fæddist á fögrum vor-
morgni í Kaupmannahöfn 7, apríl
1780. Faðir hans var konunglegur
úrsmiður, en á þeim dögum var
úrsmíði talin mikil list. Komu
hans í þennan heim var ekki
fagnað. í fyrsta lagi hafði móðir
hans fremur óskað að eignast
stúlku, og munaði minnstu, að
hún létist við fæðingu hans.
Síðan er lýst bernsku og æsku-
árum hans — Hann fékk góða
menntun og uppeldi fram til 14
ára aldurs. Þá- heimtaði hann að
mega fara á sjóinn og var skráð-
ur sem lærlingur á brezka flutn-
ingaskipið Jane Á því sigldi hann
til Englands — út í hina víðu
veröld.
TEKINN MEÐ VALDI
Á HERSKIP
Napóleonsstyrjaldirnar hefj-
ast og brezki flotinn á í hörð-
um rimmum. Það er skortur á
sjóliðum. I>á er það eitt sinn,
sem Jörundur er á gangi í
Southampton. Mannræningj-
ar brezka flotans ráðast á
hann eins og venja var þá,
„shanghaja" hann og flytja
með valdi út á herskip. Jör-
undur mótmælir þessu ofbeldi
en er settur í myrkvastíu. —
I.oks kemst skipstjóri að því,
að hann er danskur ríkisborg-
ari, biður hann afsökunar, ei
éði iöQum oq

Þetta er ein af teikningunum í bókinni um Jörund Hundadaga-
konung. Hún er frá Reykjavík á dögum islenzka konungsríkisins.
áfram er siglt og Jörundur
tekur vasklega þátt í sigur-
sælli orrustu við franska
flotann.
HEIMSOKNIN TIL TAHITI
Eftir þetta fer hann með vopn-
uðu farmskipi, Lady Nelson, til
Ástralíu kemst í landkannanir
og langar sjóferðir. Þar sem
frönsk skip verða fyrir þeim er
barizt upp á líf og dauða. Hefur
bókarhöfundi tekizt að safna
saman verulega mörgum merki-
Frank Clune höfundur bókar-
innar um Jörund.
legum viðburðum úr þessum sjó,
ferðum, margt af því eftir hand-
riti Jörundar sjálfs. Er t. d. brgð-
skemmtilegt að lesa lýsingu Jör-
undar sjálfs á heimsókn Pomares
Tahiti-konungs út á skipið.
BRENNIVÍN FYRIR GUB
— Konunginum var boðið staup
af brennivíni. Hann svelgdi það.
Svo setti hann upp svip einfald-
leika og heilagleika og sagði: —
Kristur meistari er mjög góður,
ágætur náungi. Mig elska Krist
líkt og minn eigin bróðir. Gefið
þið mér ahnað glas af brenni-
víni“.
Eftir því,. sem við skenktum
konunginuni meira í glasið, lét
hann sem hann elskaði Krist æ
meira en bölvaði og formælti sín-
um eigin gúðum. Það taldi hann
að okkur likaði vel. En er hann
hafði drukkið nærri hálfpott varð
hans hátign svo hávaðasamur og
umsláttarsarhur, að það var ekki
öllu lengur hægt að þola ókurt-
eisi hans Hann greip heilt lambs-
læri sem stóð á borðinu, tvíhenti
það og fór að naga það með við-
bjóðslegri gfæðgi.
Þegar við ávítuðum hann fyrir
skort á háttýisí og neituðum hon-
um um meira brennivín, fór hann
að öskra af öllum lífs og sálar
kröftum. „Bölvaður Kristur.
Kristur er galómögulegur, En
Othaheita-guð er aftur á móti
góður náungi“. Að svo mæltu
varpaði hans hátign sér fyrir borð
og synti til lands, hrópaði sví-
virðingar um vorn guðdóm, af því
að hann fékk ekki meira brenni-
kyssti hana. „Við héldum að þú
værir dáinn. Guði sé iof fyrir það
að hann hefur fært þig heim“.
EINVÍGI — HANN GENGUR
BRETUM Á HÖND
Meðan hann er í Kaupmanna-
höfn lendir Jörundur í skamm-
byssu einvígi við skrifstofustjóra
eins ráðuneytisins og særir hann
á handlegg. Bretar setja her á
land á Sjálandi og skömmu síðar
^ ganga Danir endanlega í lið með
Napóleon og segja Bretum stríð
á hendur
Sakir siglingareynslu Jörundar
er hann gerður skipstjóri dansks
árásarskips. Hann tekur nokkur
brezk og sænsk skip en hættir
sér of nærri Bretlandsströnd. •—
Þar mætir hann toeimur brezk-
um herskipum og verður að gef-
ast upp fyrir þeim.
TIL ÍSLANDS
Hann vendir seglum og geng~
ur Bretum algerlega á hönd og
er orðinn landráðamaður við
Danmörku.Næst er það íslanda
ferðin á vegum Sir Joseph
Banks. Þar gerir hann bylt-
ingoi gegn Danakonungi og
tekur völdin í sínar. hendur
hundadagana.En það er brezk-
ur flotaforingi, sem steypir
honum af stóli. Telur bókar-
höfundur að um hafi valdið
öfundsýki brezka flotaforingj-
ans, yfir því að hann hafðl
ekki sjálfur notað tækifærið
til að taka þetta stóra eyland
undan fjandmanni Breta,
danska Iconunginum.
FANGINN TÓK VIÐ STJÓRN
Jörundur er fluttur áleiðis til
Englands sem fangi. Eldur kem-
Framh. á bls. 25
A FUND SIR JOSEPHS
BANK
Jörundur flutti fjóra Tahiti-
búa með sér til Evrópu. Er því
lýst átakanlega í bókinn í hve
miklum erfiðleikum hann átti
með þessa fákunandi inn-
fæddu menn, Hann kom með
þá til London og afhenti þá
Sir Joseph Bank, sem á þeim
tímum var einna fróðastur
allra Breta um málefni Ástral-
íu og Suðurhafa. Við þetta
hófust kynni Jörundar og Sir
Josephs Banks, sem leiddu til
þess að Jörundur fór síðar til
íslands.
IIEIMKOMA GI.ATADA
SONARINS
Eftir margra ára útivist, snýr
Jörundur nú loks heimt til Kaup
mannahafnar og hittir þar for-1
eldra og systkini. Urðu þar miklir
fagnaðafundir. Til sýnis hve list-;
rænt bók Clunes er rituð,- skal
hér tekinn upp stuttur kafli úr
lýsingunni af heimkomunni:
„Hann barði að dyrum. .
Það var faðir hans sém kom
til dyra. Hann hafði lítið breyzt
í útliti. Jörundur stóð hreyfing-
arlaus.og þögull.
Faðir hans hneigði sig,* eins og
fyrir ókunnugum. „Hvað get ég
gert fyrir yður, herra“? ■ ,
Jörundur átti erfitt um mál,
én hinn glataði sonur leit í augu
föður síns brosandi og stundi
upp: „Pabbi, myndirðu þekkja
sqn þinn, Jörund, ef hann kæmi
heill á húfi?“
„Jörundur, sonur minn!“ sagði
úrsmiðurinn og trúði ekki sínum
eigin augum. Um stund mátti
hvorugur mæla. Augu þeirra
fylltust tárum.
„Hvar er mamma? Hvernig líð-
ur henni?“
„Guði sé þökk, hún er á lífi
og við.góð heilsu!" .
„Ög „systir mín? Og bræður
mínir?“-s
„Fppsjón Guðs hefur varðveitt
líf þeirra og heilsu. En gakktu
hljótt inn, Jörundur. Nú skulum
við koma móður þinni skemmti-
lega á þvart. Bíddu í setustofunni
Talaðu fátt við hana, en sjáum
hvort hún þekkir þig. „Anna“!,
hrópaði hann upp á lpítið „það
er hér máðúr, sem vill tala við
þig“! .
Hún var orðin gráhærð, gekk
hægt inn í stoíuna og horfði nær-
sýnum augum á hann. Hann
hneigði sig og hún horfði á hann
einnig kurteislega. Þá gat hann
ekki haldið leiknum áfram leng-
ur en hló og hrópaði: „Mamma, ég
er Jörundur, ég er kominn heim“!
Anna grét þegar sonur hennar
á
brygajunni í Gíindavík
Frá kvikmyndui)
Söiku Vöiku
Myndir þessar tók Ijósmvndari
Mbl., ÓI. K. Mi, fyrir skömma
í GrfníTðvík af kvikmyndun ’
Sölkn Völku. Á efri myndinni er
Salka Valka sem barn, leikin af
Birgitta Petterson, en á neðri
mynáinni er Bogesen kaupmaffur
í verkfalli, leikinn af Rume
Carlsten. Starf kvikmyndaleib-
aranna, sem vinna aff kvikmyn l-
un Sölku Völku í Grindavífx
gengur í öllu eftir áætlun.