Morgunblaðið - 20.05.1954, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 20. maí 1954
Eyrosparisjóður ó Patreksfirði Jóhanna Bjarnadóttirfrá Hrappsey
heiir starfað í 25 ár
Rætt við Jónas Hagnásson, sparisjóðshaldara
í TILEFNI 25 ára starfsafmælis
Eyrasparisjóðs á Patreksfirði,
heimsóti ég nýlega Jónas Magn-
ússon, sparisjóðshaldara, til að
íá nánari fréttir um starfsemi
þessa sjóðs.
— Hvenær var sjóðurinn stofn-
aður og hver var aðdragandi að
því?
— Já, sjóðurinn var stofnaður
28. marz 1929 og var því 25 ára
28. marz s.l., og héldum við að-
alfund sjóðsins þann dag. En að
sjálfsögðu var nokkur aðdrag-
andi að stofnuninni og er boðs-
bréfið að stofnun hans dagsett
9. júlí 1928.
— Hver gekkst aðallega fyrir
stofnun sjóSsins?
— Það á nú að heita svo, að það
hafa verið ég, sem beitti mér
helzt fyrir því, mest að ánggjan
Helga sál. Árnasonar. Hér hafði
áður starfað sparisjóður Vestur-
Barðastrandarsýslu, en nokkru
eftir að hann hætti störfum, var
stofnaður Sparisjóður Rauða-
sandshrepps, sem enn starfar af
•f ’lu fjóri, en sá sjóður mun hafa
vjrið orðinn 15 ára þegar þessi
sparisjóður var stofnaður
Að sjálfsögðu var það alibaga-
legt fyrir þorpsbúa að hafa eng-
an sparisjóð, nema yfir í Rauða-
sandshreppi, en skipti við þann
sjóð hlutu þó eðlilega að vera
mest héðan, þar sem fjölmennið
v«:r mest.
— Dróst þá ekki starfsemi
þess sjóðs mikið saman við stofn-
un þessa sparisjóðs?
— Jii, að sjálfsögðu hefur það
nú eitthvað orðið, en þrátt fyrir
það hefur sá sjóður alltaf starfað
með miklum blóma, enda prýði-
lega vel stæður.
ÓVENJULEG NAFNGIFT
— Hvernig stóð á því, að þið
völduð sjóðnum þetta nafn? Er
það ekki óvenjulegt?
— Jú, ástæðan til þeirrar nafn
giftar er þessi: Kauptúnið hér var
upphaflega tvær bújarðir, Vatn-
eyri og Geirseyri, og var það í
fyrstu alltaf í daglegu tali nefnt
Eyrar og þorpsbúar Eyramenn.
Sérstaklega voru það sveitamenn
irnir hér í grendinni, sem gáfu
okkur þessi nöfn. Okkur kom sam
an um, að sjóðurinn mundi alltaf
ganga undir nafninu ,Eyrasjóður‘
hvaða nafn sem við gæfum hon-
um, til aðgreiningar frá Spari-
sjóði Rauðasandshrepps, sem var
hinu megin við fjörðinn.
Það var svo, að mig minnir, sr.
Magnús Þorsteinsson, er var einn
af stofnendum sjóðsins, sem stakk
upp á þessu nafni. Nú er það
skylda að lögum að orðið „spari-
sjóður“ verður að vera i nafni
hvers sparisjóðs og varð því að
xáði að nefnda sjóðinn „Eyra-
spari-sjóð“. Þetta er að því leyti
óvenjulegt, að hér á landi byrja
heiti allra sparisjóða á orðinu
„sparisjóður" og svo kenningar-
nafnið á eftir. Aftur á móti er
það algengast erlendis, að nöfn
sjóðanna enda á orðinu sparisjóð-
ur og kenningarnafninu skeytt
framan við, eins og við gerðum.
Þetta hafði engin neitt við að
athuga og hefur ekki komið að
sök, nema hvað sumir viðskipa-
vinir sjóðsins vilja oft bæta ein-
um bókstaf í nafnið og skrifa
hann: Eyra(r)sparisjóð og vill
þetta enn koma fyrir eftir 25 ára
starfsemi.
FYRSTA STJÓRNIN
— Hverjir voru í fyrstu stjórn
sjóðsins?
— Það voru Bergur Jónsson
sýslumaður, Magnús Þorsteinsson
sóknarprestur, Olafur Þórarins-
ansen og ég. Skiptum við verkum
með okkur þannig, að ég var for-
maður, Bergur Jónsson, féhirðir
og Magnús Þorsteinsson bókari.
Allir unnu þessi störf að sjálf-
sögðu kauplaust. Það voru líka
þessir 3 menn, sem voru valdir
til þess að semja fyrstu lög eða
starfsreglur sjóðsins.
— Og þú hefir verið í stjórn
sjóðsins frá stofnun hans?
— Já, við erum tveir, Páll
Christiansen og ég, sem höfum
verið í sjóðsstjórninni frá byrj-
un og svo Væri eflaust um hina,
hefðu þeir ekki flutt í burtu, því
að hér hefir yfirleitt ekki verið
skipt um sjórnarmeðlimi, nema
því aðeins, að það hafi orðið að
gera vegna brottflunings eða af
öðrum óviðráðanlegum ástæðum.
— Það hefir þá verið gott sam-
starf með stjórnarmönnum?
— Já, það er óhætt að fullyrða,
að þar hefir aldrei verið nein
snurða á. Það hafa allir haft eitt
og sama sjónarmið, að tryggja
hag sjóðsins og að það fé, sem
okkur er trúað fyrir misfarist
ekki á neinn hátt og sé allt ör-
ugglega tryggt.
VAXTAIIÆKKUNIN
— Og hvað um vaxtakjör’
— Við höfum alltaf leitast við
að hafa í öllum aðalatriðunn sömu
vaxtakjör og bankarnir hafa,
bæði um innlög og útlán.
— Hvað viltu þá segja um vaxta
hækkunina síðustu? Var hún ekki
til erfiðleika fyrir sþarisjóðina?
— Jú, því verður ekki móti
mælt, að vaxtahækkunin kom all
harkalega við sparisjóðina og leit
illa út fyrir þá um tíma. En svo
fengu sjóðirnir heimild til að
hækka útlánsvextina um 1% af
fasteignaveðslánum og þá tilsvar-
andi hækkun af víxlum og öðrum
lánum, svo að það jafnaðist nú
á undan vaxtahækkun og orðið • UM langt skeið voru Bjarneyjar
áhrifameira til öflunar sparifjár- á Breiðafirði fjölbýlasta eyja-
ins inn í lánsstofnanirnar og þa jorðin þar, að Flatey undanskil-
kannske ekki þurft að koma til inni. Auk grasbýlanna voru þar
vaxtahækkunar, sem ég hefði tal- rriárgar þurrabúðir og ennfremur
ið æskilegast. ■ .r • . koltíu margir menn úr sveitunum
|í kringum fjörðinn þangað til
j'sjóróðra. Frá því snemma á öld-
um var þar ein bezta verstöð í
firðinum sökum nálægra og fisk-
sælla veiðislóða.
INNSTÆÐUFE 3 MILLJ. KR.
— Jæja, við erum nú víst að
komast út fyrir þetta afmadis.-
rabb, sem við bvrjuðum á. ■—
Hverjir skipa nú stjórn sj.óðsins?
— Það eru Aðalsteinn P Ólafs-
son, bókhaldari, Einar Sturiaugs-
son, prófastur, Jóhann Skapta-
son sýslumaður og eins og ég gat
um áðan við Páll P. Christiansen.
— Hvað hefur þú lengi gegnt
afgreiðslustörfum við sjóðinn?
— Ég hef nú gert það frá byrj-
un, nema fyrsta árið, en það ár
hafði Bergur sál. Jónsson sýslum.
það starf. Hann gat ekki sinnt því
lengur vegna anna og fjarvistar
á Alþingi.
— Og nú er þetta orðið aða.1-
starf þitt? . »
— Já, ég hefi haft það að aðal-
stari s.l, 5 ár. Starfs'emin ;óx ,svo
hröðum skrefum síðustu árin, að
engin leið var að sinna því sem
aukastarfi í hjáverkum. Enda
hefði það háð vexti sjóðsins, hefði
svo verið áfram. v. ,,i.
— Er nú daglega éinhver hreyf
ing á sparifé manna? . .. ,
— Já, það má heita svo, að svo mikið snyrtimenni i alln bu-
flesta eða alla daga sé ei.nhver sýsiu og farsæll í storfum, að til
hreyfing, annað hvort út eða inn.
— Hvað voru mikil innlög í sjóð-
inn þetta seinasta ár?
— Ný innlög voru rúmle.ga 1
millj., en útborgaðar innstæður . suð^ yfu'’ kvænt'
um % milljón jlst J°honnu. dottur Nielsar Jons-
— Hvað er jnnstæðufé mikið sonar i.HÖTS^uldseyf„.en .
núna?
Ofarlega á öldinni sem leið var
Jóhannes Magnússon meðal
i bænda í Bjarneyjum. Hann þótti
hans var vitnað um Breiðafjarð-
arbyggðir. Meðal barna hans var
| Bjarni, ötull og duglegur sjó-
sóknari. Hann sótti sér kvonfang
— Það voru tæpár 3 millj um
seinustu áramót. En það er orðið
allverulegt starf við sjóðinn,
j hans var Jórunn, systir Jóns
' Hjaltalíns prests á Breiðabólstáð.
Börn Bjarna með Jóhönnu úr
Höskuldsey voru fjögur: Hans og
annað en afgreiðsla á sparifé, því B'larm’ kunnir skipstjornarmenn
að sjóðurinn innir nú orðið af (i Breiðafirði og viðar, Guðny er
hendi ýmsa aðra þjónustu og glftlst densTS,lgurðssyni 1 Kefla-
eykst það starf nokkuð ört. IVlk undlr Jokh °* Johannn’. er
Mætti nefna nokkrar tölur, sem var keirra yngst. fædd 10. juh
sýna hinn öra vöxt sjóðsins.
Tökum til dæmis árið 1.938* tí-
unda starfsár. Þá voru niðurstöðu
tölur þessar: ... ,
’38. Velta. Innb. Útb. í árslok Jafnaðarreikn.
innst.fé innst.fé innst.fé
24,465,00 16,950,00 82.418,33 ' 95.362,94
169.065,02
1953
(25. starfsár);
4.220.076.00 1.137.775.00
1938 Arður Varsjóður
1.715.00 9.927.00
1953
20.784.00
695.027.00 2.812.732.00 3.119.488.51
Kostnaður Greiddir vextir.
1.285.97
237.385.00 50.968.00
2.961.59
109.446.00
þegar frá leið. Ella lá varla annað
fyrir en að starfsemi sparisjóð-
anna félli niður, þar sem þeir
hafa fæstir aðrar tekjur en mis-
muninn á vöxtum sparifjár og
útlána. Hitt er svo annað mál,
hvort atvinnuvegirnir þoldu
þessa vaxtahækkun, því að vit-
anlega lendir hún öll á atvinnu-
vegunum að lokum, eftir ein-
hverjum Ieiðum.
SKATTFRELSI SPARIFJÁR
SJÁLFSAGT
— Hafa ekki innlög í sjóðinn
aukist við vaxtahækkunina?
— Jú, því verður ekki neitað
og það mjög verulega, hvort það
er allt vaxtahækkuninni að
þakka, er þó ekki alveg vTst. —
Kemur þar ýmislegt fleira til
greina, sem of langt yrði að ræða
núna.
— Já, það er sjálfsagt rétt. En
hvað vilt þú segja um væntan-
legt skattfrelsi sparisjóðsins?
— Það eitt, að ég tel það svo
sjálfsagt mál, að það hefði átt að
vera lögfest fyrir löngu. Og það
mun sannast, að það eykur spari-
fjáröflunina mjög mikið og þar
með bætt úr lánsfjárskortinum
innanlands. Skattfrelsi sparifjár-
BANKAUTIBU?
— Hefir aldrei komið til mála
að stofna hér bankaútibú?
Þá er Jóhanna stóð á tvítugu
réðst til vers í Bjarneyjum ung-
ur maður frá Dagyerðarnesi.
Hann hafði enni hátt og hvelft,
var bjartur yfirlitum, mikill á
velli og vörpulegur. Þarf ekki að
orðlengja, að meg þeim tókust
ástir á haustvertíðinni 1887 og
fluttist hin gullfallega heima-
sæta úr Bjarneyjum að Dagverð-
.arnesi vorið eftir og giftist
Andrési Grímólfssyni daginn fyr-
ir Sviðhúnsmessu þá um sum-
arið. Andrés skorti þá eitt ár í
þrítugt.
Andrés var á einn veg af ætt
Bogunga, því að Bogi gamli í
Hrappsey var langalangafi hans
í beinan karllegg. Grímólfur, fað-
ir Andrésar var í móðurætt kom-
inn af Grímólfi Snorrasyni á
Jú, og oftar en ejnu sihhi. jgrfa í Kolbeinsstaðahreppi, en
En ég tel litlar líkur á því, að mógir Andrésar var Ingveldur,
það verði gert í náinni framtíð. dóttir Jónasar Jónssonar í Bár í
En ég tel að það gæti orðíð til Eyrarsveit. Andrés fluttist ungur
mikils hagræðis fyrir almenning til móðursystur sinnar í Dag-
og sérstaklega atvinnurekendur. vergarnesi og ólst þar upp. En
hér, ef þjóðbankinn vildi láta það er til marks um það, hve
liggja hér einhvern seðlaforða stórbrotinn Grímólfur faðir hans
til þess að innleysa tékka, sem var j skapi, að hann fluttist til
hér er sífelld' nauð á. Við böfúm 1 Ameríku frá góðu búi á gamals
nú leitast við, eftir því, sem fært aldri 0g það af þeirri ástæðu
hefir verið, að leysa þe.ssi.'va*id- einni, að hann gat ekki spyrnt
ræði, en sjóðurinn getur ekki gegn því, að kirkjæi á Fróðá var
legið með svo miklar íjárhæðir af tekin og flutt til Ólafsvíkur.
vaxtalausar, sem nægilegt er tll En Grímólfur hafði þá í langa
þess að fullnægja þessari þörf. - hríg búið í Mávahlíð
Það er vissulega engin eftirsókn Eftir að Jóhanna var flutt í
í þessu frá hagsmunasjónarmiÁí Dagverðarnes og tekin þar við
fyrir sjóðinn, því að hann mundi húsmóðurstjórn, sá þess skjótt
engan hag hafa af þessu. Það' vott, að hénni mundi ekki úr
yrði einungis aukning á störfumý tétt skotið til þess að hafa innan-
en okkur mundi þó vera ljúft að hus forráð á stórheimili. Bóndi
inna það starf af höndúm, gæti~hennar þótti sjálfkjörinn til fyr-
það orðið til hagræðis fyrir- al- irsvars í sveit sinni, enda hygg-
hönnu í þeim umsvifum, er öll
fóru henni skörulega úr hendi.
Þegar Jóhanna og Andrés
höfðu búið í fimmtán ár í Dag-
verðarnesi, skiptu þau um bú-
setu, en ekki vgr langt farið, því
að nú settust þau að í Hrappsey.
Við þann stag voru þau hjón
jafnan kennd upp frá því, þótt
þau væru þar ekki nema í 13 ár'.
Andrés hafði margt hjúa, eftir
að þangað kom og bjó vel. Hon-
um var sýnt um að sjá fyrir verk-
um, en sjálfur var hann hneigðari
fyrir smíðar, bókbandsstörf og
ritmennsku af ýmsu tagi, en bú-
andaverk. Hann var fanginn af
fræðahneigg svo sern margir for-
feður hans og frændur, las mikið
og flest svo, að í honum tolldi. En
aldrei villtu þessar hneigðir svo
um fyrir Andrési, að hann sæi
ekki sér og sínum vel borgið,
anda sannaðist það á Jóhönnu í
Hrappsey, eftir því sem meira
reyndi á, að hún var tilþrifatæk
og' forkur til starfa. Göslulæti
voru henni þó fráhverf, enda
föst í skapi og traustur áraburð-
urinn, að hverju sem hún gekk.
Börn þeirra Hrappseyjarhjóna
urðu fimmtán, og af þeim kom-
ust tíu til fullorðinsára, Má af
því fara nærri um það, að henni
hafi ekki ætíg verið setan boðin,
en eigi að síður eltist hún vel,
hélt fegurðarþokka sínum, skap-
lyndi og starfsgleði þar til yfrum
lauk.
Eftir að börnin voru flest full-
tíða settust Jóhanna og Andrés
um stund að í Stykkishólmi, en
fluttust síðan að Hnúki í Klofn-
ingshreppi. Þaðan sér vítt yfir út
um Dagverðarnes, Suðureyjar
allar og vestur um fjörðinn að
Skor og Bjargtöngum. Þegar blítt
lætur sumar i sólstöðumánuði er
til ag sjá frá Hnúki sviþbrigða-
rík rómantík í náttúrunni. —
Andrés úr Hrappsey, einhver
rómantískasti Breiðafjarðarbónd-
inn í eðli sínu, sem ég hef þekkt,
lauk sinni vegferð að Hnúki í
júnímánuði 1929. Jóhanna brá
búi eftir það og var upp
frá því í fylgd meg Grimólfi syni
sínum.
Tveir synir Hrappseyjarhjóna
dóu uppkomnir, Bjarni á sóttar-
sæng, en Magnús fórst með tog-
aranum Apríl. Börn þeirra, sem
á lífi eru, búa öll fjærri átthög-
um nema tvö: Arndís, gift
Sveini Gíslasyni, verkstjóra í
Reykjavík, Guðrún, gift Þórarni
Oddssyni, skipstjóra í Reykjavík,
Freyja, gift Ebenezer Ebenezar-
syni, vélstjóra í Hafnarfirði,
Magðalena, gift Sören Bögesen,
silfursmið í Kaupmannahöfn,
Gróa, gift Kjartani Magnússvni á
Hraðastöðum í Mosfeílssveit, og
Bjarni, skipstjóri í Reykjavík,
kvæntur Karen Sörensen. Vestra
búa Jóhanna, gift Sigurjóni Jónas
syni á Vatnshorni í Hgukadal og
Grímólfur, skipstjóri, Stykkis-
hólmi, kvæntur Þuríði Björns-
dóttur. Var Þuríður Jóhönnu sem
móður væri, eftir að leiðir þeirra
lágu saman. Börn Hrappsevjar-
hjóna stelast ekki úr ætt, hvorki
um manndóm né atgervi.
Jóhanna úr Hrappsey andaðist
í Stykkishólmi 10. febrúar síðast-
liðinn. Heimasætan'úr Bjarneyj-
um varð aldrei búsett utan
Breiðafjarðar. Hún unni þeim
byggðum af alhug, en sárt sýtti
hún, að æskuslóðir hennar
sk.yldu lenda í auðn. Við slíku
hafði hún ekki búist haustver-
tiðina sælu 1887, þá er hún leit
fjölda báta halda út flóann á feng
sæl mið.
Breiðfirðingur.
ton, kaupfél.stj., Páll P. Christi- ins hefði að mínu viti átt að fara
menning.
— Ég þakka þér nú fyrir þe’Hr:
rabb og óska þessa •' ' ” r r >
ég veit að þú be v - p •; fýrir
brjósti, allrar farsældar á kom-
andi árum.
—Kárl.
inn vel og ágætlega sjálfmenntað-
. JÓirkjustaður er í Dagverðar-
i og fundarstaður hreppsbúa.
v)Htt var því ekki, að þar væri
gestkvæmt, og stóð ekki upp á
i húsráðendur með beinann. —
Mæddi að sjálfsögðu meira á Jó-
Konur endingarbetri en karlar
LUNDÚNUM—Skýrsla, sem tek-
ur yfir undanfarna 2 áratugi um
dauðsföll í Bretlandi, sýnir, að
konur verða langlífari þar í landi
en karlar Gildir einu í hvaða
stétt konan er.