Morgunblaðið - 16.02.1964, Page 30

30
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnu'dagur 16. febr. 1964
Rannsakað hvarf 13 sænskra sjómanna
Talið að þeir hafi verið flutfir nauðugir til
Sovétríkjanna — Rússneskur kafbátur sökkti
1942 „Kinnekulle“ fannst
1
i
sra.Kfl'íii m
mosöNO
x
Mírg.ireia
v ['uleá'
•x
p C r L11 j e y a I c k
^Gotska
‘Sandön
GOTLAND
f OLAND
fsEGERSTAD
1 X
áda Gorihon
B r i g t Slíi re' ^
80RNH0LM < V
*
f
I
Fimm sænskum skipum var sökkt á Eystrasalti 1942, þar á með
al „eBngt Sture“. Krossarnir sýna staðina ]>ar sem skipin
sukku.
„Bengt Sture44
mannlaus á
EINS og skýrt hefur verið
frá í fréttum rannsakar
sænska utanríkisráðuneytið
nú afdrif skipshafna tveggja
sænskra flutningaskipa. Ann-
að hvarf á Eystrasalti í febr-
úar 1948, en hitt var skotið
niður af rússneskum kafbáti
á likum slóðum 1942. Sterk-
Jiirgen Rohwer. Vegna upplýs-
inga í bók hans er hafin rann-
sókn á hvarfi sex manna 1942
ur grunur hefur risið um að
áhafnir þessarra skipa hafi
verið fluttar til Sovétríkj-
anna og séu þar enn i fanga-
búðum eða nauðungarvinnu.
Rannsóknirnar á afdrifum
áhafnar flutningaskipsins
„Kinnekulle“, sem hvarf
1948, hófust eftir að sjóma&ur
einn í Gautat>org sagðist hafa
hitt skipstj óra skipsins, Bert-
il Johansson, í Riga í Lett-
landi fyrir tveimur árum.
Sjómaðurinn þorði ekki að
skýra frá þessu fyrr en nú af
ótta við, að sovézk yfirvöld
kyrrsettu hann ef hann kæmi
til Riga.
Frá 1955-56 hefur leikið
grunur á að sex Svíar af á-
höfn sænska flutningaskips-
ins „Bengt Sture“, sem sökkt
var á Eystrasalti 1942, væru
á lífi í Rússlandi. Voru það
þýzkir og austurrískir stríðs-
fangar, sem srleppt var 1955-
56, sem sögðust hafa hitt að
minnsta kosti tvo Svía í fanga
búðum í Rússlandi. Eftir-
nöfn þessara Svia voru þau
sömu og eftirnöfn tveggja af
áhöfn, Bengt Sture.“ Eftir
þessar upplýsingar garði
saanska utanríkisráðuneytið
reki 1948
fyrirspurnir trm mennina I
Sovétríkjunum, en án árang-
urs..Ástæðan til þess að rann
sókn á afdrifum mannanna er
hafin á ný, eru upplýsingar,
sem þýzkur sagnfræðingur,
Júrgen Rohwer, hefur safnað
og eru í bók, sem hann hefur
getfíð út. Þar er m.a. þýdd-
ur kafli úr bók eftir sovézka
höfuðsmanninn P. Miljutin.
Bók hans var gefin út af varn
armái-aráðuneyti Sovétrikj-
anna 1960 og fjallar hún um
pðgerðir sovézka kafbátsins
„SC 406“ á Eystrasalti. Segir
m.a., að aðfaranótt 29. októ-
ber 1942 -hafi kafbátur þessi
sökkt sænsku flutningaskipi
á Eystrasalti, en bjargað sex
mönnum af áhöfn þess og
flutt þá fangna til Sovétríkj-
anna. Nafn flutningaskipsins
er ekki nefnt 1 bók Miljutins,
en í grein úr tímariti sovézka
flotans, sem Rohwer Vitnar í,
segir, að aðfaranóít 29. októ-
ber hafi kafbáturinn „SC
406“ sökkt „Bengt Sture“. Þyk
ir þetta taka af allan vafa um,
að „Bengt Sture“ sé skipið,
sem Miljutin segir frá.
Þar til bók Rohwers kom út,
var sænska utanríkisráðuneyt-
inu ókunnugt um skrif Milj-
utins. Rohwer fjallar í bók
sinni ýtarlega um hernað á
Eystrasalti og Norðursjó í
síðari heimsstyrjöldinni. Á
styrjaldarárunum var sökkt
270 sænskum flutningaskipum
og til þessa hefur verið óvíst
um afdrif 25 þeirra, en með
rannsóknum sínum hefur Ro-
hwer tekizt að upplýsa enda-
lok allra nema tveggja lítilla
skipa með samtals sjö manna
áhöfn. Af skipunum 23, sem
Rohwer skýrir frá, sökktu
Þjóðverjar 22, en Rússar 1.
Alls fórust 495 menn með þess
um skipum. Þeir, sem bjang-
að var voru allir fluttir heim
til Svíþjóðar.
Eins og áður segir beitir
sænska utanríkisráðuneytið
sér nú fyrir rannsóknum á af-
drifum mannanna af „Kinne-
kulle“ og Bengt Sture“. Verð-
ur gert allt, sem unnt er til
þess að finna mennina og fá
þá látna lausa og Rússar krafð
ir skýringa á athæfi þessu.
í bók Miljutins höfuðsmanns
þar sem skýrt er frá afdrifum
„Bengt Sture“, segir, að
skömmu fyrir miðnætti 28.
október 1942 hafi Opisov höf-
uðsmaður, sgjn var vaktstjóri
á „SC 406“ orðið var við ferð-
ir sænsks flutningaskips. Hafi
hann ákveðið að leggja til at-
lögu og látið skjóta tveimur
tundurskeytum að skipinu en
þau misst marks. Skipið hafi
lagt á flótta en kafbáturinn elt.
Á miðnætti hafi kafbáturinn
gert .aðra árás á skipið án ár-
angurs, en í þriðju árásinni,
um háliri klukkustund síðar,
hafi tundurskeyti skorið flutn-
Bertil Johansson hvarf 1948
ingaskipið í tvennt. Sex mönn
um af skipinu hafi verið bjarg-
að um borð í kafbátinn og þeir
síðan fluttir til Rússlands. Níu
menn fórust með „Bengt
Sture“.
Miljutin segir, að þeir, sem
bjargað hafi verið um borð
í kafbátinn, hafi verið skip-
stjórinn, næst æðsti maður
skipsins, vélamaður, kokkur,
kyndari . og eldhússtúlka. í
skýrslu, sem sænska utanríkis-
ráðuneytinu barst frá Vestur-
Þýzkalandi segir, áð samkvæmt
ummælum vestur-þýzkra og
austurrískra stríðsfanga, sem
Rússar hafi látið lausa, séu að
minnsta kosti tveir sænskir
sjómenn í haldi í Rússlandi og
hafi verið frá því á stríðsár-
unum. Segir í skýrslunni, að
annar mannanna hafi ættar-
nafnið V/alter en hinn Berg-
ström. Fyrstj stýrimaður á
„Bengt Sture“, þ.e.a.s. næst
æðsti maður skipsins, hét John
Arne Walter, 'en annar vélamað
ur August Bergström.1 Strax
og upplýsingarnar frá Vestur-
Þýzkalandi bárust, sneri ut-
anríkisráðuneyti Svíþjóðar sér
til Sovétstjórnarinnar og spurð
ist fyrir um afdrif þessara
manna, en það var án árangurs.
Nú hefur ráðuneytið eins og
fyrr segir, tekið málið í sínar
hendur á ný vegna upplýsinga
Júrgens Rohwers, og krafizt
þess að Sovétstjórnin gerði
grein fyrir afdrifum mann-
anna sex, sem teknir voru um
borð í kafbátinn „SC 406“ að-
faranótt 29. október 1942.
Eins og áður segir rannsak-
ar utanríkisráðuneytið einnig
í samráði við lögregluna í
Gautaborg hvarf áhafnar flutn
ingaskipsins „Kinnekulle“
1948. Skipið var á leið frá Pól-
landi til Svíþjóðar í febrúar
það ár, þegar síðast spurðist
til áhafnarinnar. Skipið fannst
mannlaust á reki úti fyrir
ströndum Sjálands nokkrum
dögum. síðar. Sjö menn voru
með skipinu.
Það var fyrir skömmu, sem
sjómaður einn í Gautaborg,
kom til lögreglunnar og skýrði
henni frá því að hann hefði
hitt Bertil Johansson skipstjóra
á „Kinnikulle“ í Riga fyrir
tveimur árum. Sagðist sjómað-
urinn ekki hafa þorað að skýra
frá þessu fyrr af ótta við að
vera kyrrsettur fyrir austan
járntjald. Sjómaðurinn sagði,
að Bertil Johansson hefði kom
ið til hans og beðið hann um
hjálp til þess að komast heim
til Svíþjóðar. Hann hefði ver-
ið illa til reika, enda unnið
nauðungarvinnu í kolanámum,
ogp>jög hræddur um að komið
yrði í veg fyrir flóttatilraun
hans. Sjómaðurinn sagðist
hafa sagt Johansson að koma
um borð daginn, sem skipið
legði úr höfn, en hann hefði
ekki komið.
Ættingjar Bertils Johansson
hafa ekki getað sætt sig við að
hann væri látinn, dánarvottorð
hefur ekki verið gefið út og
nafn hans er enn í símaskránni.
Sjómaðurinn frá Gautaborg,
sem segist hafa hitt Johansson
í Riga, hefur rætt við eigin-
konu hans og bróður. Þau hafa
sýnt honum myndir af Johans-
son og hann segist viss um að
þær séu af manninum, sem
hann hitti.
Kona Johansson og bróðir
hans hafa nú látið í ljós ósk
um að# fá að fara til Riga og
reyna að leita hann uppi. Tel-
ur utanríkisráðuneytið ekki ó-
sennilegt að þeim verði veitt
heimild til þess, en áður mun
ráðuneytið safna gögnum í
málinu með aðstoð lögreglunn-
ar í Gautaborg.

„Kinnekulle" fannst mannlaust á reki viff Sjálandsstrendur
D
— Júgóslavar
Framh. af bls. 3
ferðuan og leiðum og það
ýtrr undir Júgóelava aff hugsa
j um þær, ekki endilega til að
taka upp ykkar aðferðir,
héldur til að hjálpa okikur til
að finna okkar eigin.
Við víkjum talinu að öðru,
og spyrjum bvort algengt sé
að Júgóslava/ geri konur að
sendiherrum sínum. Og það
kemur í ljÓ6 að tvær aðrar
bera titilinn ambassador,
önnur í Bern, hin hjá Unesco
í París. — Við vonum að við
fáum brátt íslenzkan sendi-
herra til Júgóslavíu og að það
verði kona, segir ffúin og
brosir. Hún kvaðst ætla að
dvelja á íslandi í 10 daga í
þetta sinn, en koma aftur
síðar. Henni geðjast að Reýkja
vik, segir hún. — Fyrir mig
skiptir fólkið sjáilft mestu.
. Mér var sagt áður
en ég kom að íslendingar
væru ágætt fólk þegar þeir
tækju ofan „and/litsbrynjuna",
en mér þyikir vænt um að
sjá að al'lir sexn ég hefi hitt
hafa umsvifalaust verði elsku
legir og þægilegir. Ég var að
skrifa bréf heim, þegar þið
komiuð og segja að það ein-
asta kalda á íslandi væri
vsfnið á iandinu.
— EPá.
*