Morgunblaðið - 19.03.1964, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 19. marz 1964
Prófessor Joíís. Andenæs flytur
hér háskólafyrirlestra
með að skilja glöggt milli aðal-
EINN merkasti lögvísindamaður
á Norðuriöndum, prófessor Johs.
Andenæs flytur fyrirlestra í Há
skólanum í dag og á morgun
kl. 5,30. Morgtmblaðið býður
•iþennan ágæta fræðimann og ís-
landsvin velkominn. Hefur blað-
ið beðið prófessorinn í refsirétti
við Háskóla íslands, Ármann
Snævarr að kynna próf. Ande-
næs með nokkrum orðum, og fara
þau kynningarorð hér á eftir.
Einri kunnasti sakfVæðingur
í Evrópu, prófessor Jahs. Ande-
næs frá Oslóarháskóla, gistir ís-
land um þessar mundir í boði
Háskóla fslands. Flytur hann
fyrirlestra í Háskólanum í dag
og á morgun kl. 5,30 báða dag-
ana, og fjalla þeir um veigami.kil
og athyglisverð efni. í dag ræð-
ir hann um stjórnarskrá Noregs
frá 1814 og þróun á sviði norsks
stjórnskipunarréttar frá þeim
tíma allt til 1964. Á morgun ræð
ir hann um, hvemig bandarisk
lagaframkvæmd komi sér fyrir
sjónir, en hann var gistiprófessor
við háskólann í Filadelfíu s. 1.
haustmisseri. Er ekki að efa, að
marga muni fýsa að hlýða máli
þessa ágæta vísindamanns og
frábæra fyrirlesara. Fyrirlestr-
arnir eiga ekki eingöngu erindi
til lögfræðinga og laganema, held
ur og til annarra þeirra, sem
láta sig félagsleg málefni skipta.
Prófessor Johannes Andenæs
er rösiklega fimmtugur, fæddur
1912, prestssonur frá Norðfirði
í Noregi. Hann lauk lögfræði-
prófi 1935 eftir glæsilegan náms
feril. Hóf brátt kennslu við laga
deild Oslóarháskóla og varði
doktorsritgerð sína um afibrot,
sem fólgin eru í aðgerðarleysi,
árið 1943. Vakti sú ritgerð mikla
athygli, enda kvað próf. Ussing,
hinn kunni danski lögvísinda-
maður, svo að orði, að sú rit-
gerð væri ein merkasta doktors-
ritgerð í lögfræði, sem varin
hefði verið á Norðurlöndum. —
Árið 1942 lagði lagadeild Oslóar
háskóla til, að hann væri skip-
aður prófessor í refsirétti, en það
embætti varð laust við það að
hinn merki refsiréttarprófessor
Jon Skeie hafði látið af embætti
sakir aldurs. Nazistar virtu þá
tillögu háskólans þó að vettugi.
Skömmu eftir doktorsprófið 1943
hnepptu Þjóðverjar próf. Ande-
næs í fangelsi, og sat hann í fang
elsi í nálega hálft annað ár. Mun
slíkt vera fágæt reynsla fyrir
mann, sem helgað hefur refsi-
vísindum starfskrafta sína alla.
Hann var þó efeki iðjulaus í fang
elsinu, heldur samdi hann þar
drög til hins kunna rits síns um
stjórnskipun Noregs, er út kom
1945. Er það yfirlitsrit glæsilega
ritað og sérlega skemmtilegt af-
lestrar. Ætla ég raunar, að á
þeim tíma hafi einnig fæðst í
huga hans annað rit, stjórnar-
skráin og réttaröryggið, er út
feom 1945. Johannes Andenæs var
nú skipaður prófessor 1945 og
jafnframt var hann jettur hæsta-
réttardómari. Vöktu ýmis af sér-
atkvæðum hins unga prófessors
mikla athygli, og hafa þau haft
varanlegt gildi um mótun refsi-
réttarviðhorfa.
Prófessor Andenæs hefur rækt
prófessorsembætti sitt með mifel
um glæsibrag. Hann er afburða
kennari, skýr og frumlegur í
framsetningu og á manna hægast
atriða og þess er minna gildi
hefur. Hann ber og slíka persónu,
að allir hljóta af að hrífast. Eftir
hann liggja mörg og mikil-
væg rit, auk þeirra er að framan
getur. Árið 1956 kom út hið
mikla rit hans um almenna hluta
refsiréttarins, sem ávallt verður
talið meðal öndvegisrita í
evrópskum refsirétti. Er það rit
nú komið út á ensku, og er það
næsta fágætt, að norræn kennsu
rit séu þýdd á stórmálin. Auð-
kennist það rit öðru fremur af af-
burða glöggri framsetningu,
haganlegri skipan efnisins, hóf-
samlegum ályktunum og skerpu
og glöggskyggni í hugsun. Próf.
Andenæs er lífrænn í bezta lagi
í fræðum sínum og allar há-
spekilegar hugleiðingar eru hon-
um fjarri, og hefur hann þó
flestum lögfræðihöfundum frem
ur tök á almennri neimspeki.
Þetta rit um refsirétt sem slikan
tekur og mjög mið af sakfræði,
félagsfræði og sálarfræði, en á
þær greinir hefur hann lagt
mikla stund sem stoðgreinir refsi
róttar. Af öðrum ritum eftir próf.
Andenæs ber að geta tveggja
rita, sem út komu á árinu 1962.
Hið fyrra er rit hans um meðferð
opinberra mála í héraði, geysi-
mikilvægt rit, ekki eingöngu fyr
ir norska lögfræðinga, heldur
og fyrir norræna lögfræðinga í
heild sinni. í ritdómi eftir merk
an lögfræðing var þeirri athuga
semd einni hreyft við það rit,
að miður væri að það tæki ekki
einnig til meðferðar opinberra
Treystir ekki
náunganum
Á DÖGUNUM var hópur hesta
seldur úr landi og fluttur utan
með flug.vél. Þessi útflutningur
hefur orðið umhugsunarefni
eins bréfritara og fara nokkrar
glefur úr bréfi hans hér á
eftir: „....En það er líka
vítavert að selja hross lifandi
úr landi. Hvað tekur þar við
þeim? Jú, heyrzt hefur að þeir
ættu að leigjast út á hótelum,
gestum hótelanna og gistibús-
anna til skemmtunar. Það er
því undir þessum „gestum"
komið, einum af öðrum, hvaða
meðferð hestarnir hljóta frá
degi til dags . . . Nú hafa þeir
bara fundið upp nýrri og hent-
ugri aðferð við að kvelja lífið
úr hestunum. Þeim er meira
að segja borgað fyrir það —
og það skiptir þessu máli. Þeir
selja hestana til útlanda hæst-
bjóðanda, auðvitað. Skyldi
þeim ekki notast vel endur-
gjaldið? . . . Það á að banna
með lögum útflutning á lifandi
hestum?“
Svo mör,g eru þau orð.
Það langódýrasta
í síðustu viku hringdu þrír
mála í áfrýjunardómstigunum,
en ólíklegt er, að mörg ár líði
unz svo er komið, að einnig sú
athugasemd eigi ekfki framar við.
Hitt ritið, sem út kom eftir hann
á árinu 1962, var safn tímarits-
ritgerða og blaðagreina svo og
ræða, en hann hefur birt mikinn
fjölda slíkra ritgerða og greina
bæði í lögfræðitímaritunum á
Norðurlöndum og víða annars
staðar um lönd. Bera þeir próf.
Andenæs og próf. Hurwitz nú
hæst allra manna sem „essayist-
ar“ um lögfræðileg og félagsleg
efni hér á Norðurlöndum, og er
unun að lesa ritgerðir þeirra
beggja, þessara miklu húmanista
og andans höfðingja.
Hér skal ekki farið lengra út
í að ræða um það, hve fjölvirk-
ur rithöfundur próf. Andenæs
hefur verið nú þegar, en ég læt
nægja að benda á, að ritskrá
hans, sem fylgdi ritgerðasafn-
inu frá 1962, er á 12 blaðsíðum
í stóru broti.
Prófessor Andenæs hefur ekki
eingöngu verið mikilhæfur kenn
ari og rithöfundur. Hann hefur
einnig verið mikill rannsókna-
maður í sakfræðilegum efnum.
Fyrir tilstuðlan hans var komið
á fót rannsóknarstofnun í refsi-
rétti og sakfræði við Oslóarhá-
skóla. Er prófessor Andenæs for
stöðumaður hennar, skipuleggur
þar rannsóknir, sem vakið hafa
athygli víðs vegar um lönd, og
stendur fyrir útgáfustarfsemi.
Hann hefur safnað um sig mörg-
um efnilegum ungum mönnum,
örvað þá til rannsókna- og rit-
starfa og verið þeim hollur leið-
beinandi og forsjá. í þessari rann
sóknarstöð er lögð áherzla á að
náin tengsl séu milli rannsóknar
starfseminnar og þeirra aðila í
menn og kvörtuðu yfir af-
í þessu sambandi voru nefndar
greiðslu í lyfjabúðum bæjarins.
fjórar lyfjabúðir og samkvæmt
frásögn hinna óánægðu við-
skiptavina er ljóst, að við-
komandi afgreiðslufólk gæti
að skaðlausu kynnt sér al-
mennar kurteisisvenjur.
Óánægjan spratt í öll skipt-
in upp af röngum upplýsingum
um afgreiðslufrest á lyfjum. í
einni lyfjabúð var viðskipta-
vini sagt að koma eftir kluk’ku
stund. Hann kom á tilsettum
tíma og varð þá að bíða í 40
minútur til viðbótar.
Annar átti að koma eftir 30
mínútur — og tveimur og
hálfri stundu síðan kom hann
í þriðja sinn — og var lyfið þá
enn ekki tilbúið.
Þriðji maðurinn sagði fleiri
en . eina slíka sögu. Hann átti
að koma á tilsettum tíma til
þess að sækja lyf í lyfjabúð,
sem hafði næturafgreiðslu.
Manninum bráðlá á lyfinu,
keypti sér leigubíl úr öðrum
bæjarhluta til að sækja það
á réttum tíma, en varð þá að
bíða í klukkustund í lyfjabúð-
inni.
Öllum kom saman um að það
skipti sjaldnast máli hvort
afgreiðsla á lyfjum tæki tvo
Prófessor Johs. Andenæs.
þjóðfélaginu, sem fjalla mest um
framkvæmd refsimála og málefni
ungmenna, er eiga við félags-
lega aðlögunarörðugleika að etja.
Hefur próf. Andenæs tekizt að
skapa þarna einstæða rannsókn-
arstöð og rannsóknarumhverfi.
Af hinum ungu mönnum, sem
starfað hafa þarna, hafa fjórir
þegar lokið doktorsprófi, en stöð
in er 10 ára gömul. Próf. Ande-
næs hefur á síðari árum beitt
sér fyrir því, að náin samvinna
tækist milli þeirra rannsóknar-
stofnana og fræðimanna á Norð-
urlöndum, sem fást við refsirétt-
arleg efni. Hefur verið komið
á fót fyrir hans áeggjan og skipu
lagsstarf norrænni samstarfs-
nefnd á þessu sviði á vegum
eða þrjá klukkutíma. Hins
vegar yrði að krefjast þess af
lyfjabúðunum, að fólki væri
ekki stefnt þangað löngju áður
en umbeðið lyf væri tilbúið.
Og hér komum við að kjarna
málsins.
Afgreiðslustúlkunum var
bent á þessa staðreynd í öllum
fyrrgreindum tilvikum — og
þær svöruðu aðeins með skæt-
ingi og þóttasvip.
Almenn kurteisi er það lang-
ódýrasta, sem fólk á völ á til
notkunar í daglegum viðskipt-
um við náungann. En jafn-
framt er þetta góð fjárfesting.
Röðin komin að
öskutunnunum
í gær sagði ég, að fleiri sjón-
varpsbréf yrðu ekki birt að
sinni. En bréfin halda áfram
að streyma inn og ég má til að
láta eitt fljóta hér með. Það
sker sig dálítið úr:
„Áskorun 60-menninganna til
til Alþingis um takmörkun á
sjónvarpinu hefur vakið tölu-
verða úlfúð að vonum, þar sem
sjónvarpseigendur eru þeim
sárreiðir, sem vilja svipta þá
Norðurlandaráðs, og hefur hann
verið sjálfkjörinn oddviti þeirra
samtaka, sem þegar hafa látið
ýmislegt gott af sér leiða.
Prófessor Andenæs hefur gegnt
ýmsum trúnaðarstörfuim við há-
skólann í Osló, m.a. hefur hann
verið um nokkurt árabil forseti
lagadeildar, og vararektor háskól
ans var hann m.a. 1961, er há-
skólinn minntist 150 ára afmælis
síns með glæsilegum hátíðahöld
um. Hann hefur einnig um langt
skeið verið formaður norsika sak
fræðingafélagsins.
Það er mikið fagnaðarefni fyrir
Háskóla íslands að próf. Ande-
næs hefur þekkzt boð lagadeild-
ar um að koma hingað í fyrir-
lestraför. Prófessorinn sótti nor-
rænt lögfræðingaþing hér á
landi 1960 og flutti þá merk-
an fyrirlestur um refsiréttarlegt
efni. Hann er mikill og einlæg-
ur vinur fslands, svo sem eru
bræður hans allir, og er hann
'hinn mesti aufúsugestur hér á
landi.
I.O.G.T
Þingstúka Reykjavíkur
heldur aðalfund sinn laugar
daginn 21. marz nk. í Góð-
templarahúsinu. Fundurinn
hefst kl. 1.45 e.h. Venjuleg
aðalfundarstörf. Fulltrúar, —
stigbeiðendur og aðrir fundar-
menn, mætið stundvíslega.
Þingtemiplar.
Stúkan Freyja nr. 218.
Fundur í kvöld kl. 8.30 í
Góðtemplarahúsinu. Morgun-
stjarnan kemur í heimsókn.
Móttaka nýrra félaga. Kosn-
ing fulltrúa til Þingstúku
Reykjavíkur. —• Kaffisamsæti
eftir fund. — Félagar fjöl-
mennið.
Æt.
verðmætum og ánægju í nafni
menningarinnar. Var þessu
ávarpi gefið mikið rúm í blöð-
um og auk þess lesið upp í út-
varpinu, sem er ríkisstofnun
sem kunnugt er.
Að sjálfsögðu er ekki hægt
að skipa blöðum fyrir varð-
andi hvað þau birta, en öðru
máli gegnir um ríkisstofnun. Ef
útvarpið leyfir sér ag lesa upp
áskorun umræddra 60 kjós-
enda, er vandséð hvort það
getur neitað næsta 60-manna
kjósendaflokki, sem á alþingi
skorar, um upplestur á áskorun
inni.
Geta menn því nú setzt við i
flokkum, og skrifað undir
áskoranir varðandi öll hugsan-
leg mál. T .d. mætti krefjast
þess að allar öskutunnur í
landinu yrðu málaðar gular,
svo þær sæjust betur í myrkri.
Þá mætti minna á að rétt sé
að gera ráðstafanir um hið
óþarfa bruðl, sem á sér stað
varðandi húsbyggingar. Glugg-
ar mót norðri veita litlu ljósi
í hús, og því ástæða til þess að
mála fyrir þá með bláu.
Síðan er ekki annað að gera
en að senda listann með hugð-
arefninu til alþingis og afrit til
rikisútvarpsins, sem eftir gild-
andi reglum yrði að láta lesa
upp tjöruna yfir landslýð.
Kynni þá kannski svo að fara
að skemmtiþættirnir flyttust
yfir í fréttatímann, sem þá
yrði öllum óblandið aðhláturs-
efni.
M. E. M."
r