Morgunblaðið - 26.07.1964, Qupperneq 14

Morgunblaðið - 26.07.1964, Qupperneq 14
14 & tagmitfrlfi&ifr Útgefandi: Framkvæmdastjóri: Ritstj órar: Auglýsingar: Útbreiðslustjóri: Ritstjórn: Auglýsingar og afgreiðsla: Askriftargjald kr. 90.00 f lausasölu kr. Hf. Árvakur, Reykjavík. Sigfús Jónsson. Sigurður Bjarnason frá Vigur. Matthías Johannessen. Eyjólfur Konráð Jónsson. Árni Garðar Kristinsson. Sverrir Þórðarson. Aðalstræti 6. Aðalstræti 6. Sími 22480. á mánuði innanlands. 5.00 eintakið. UMRÆÐUR ÚM EINOKUN 'iLibrgunblaðið og Alþýðu 174 blaðið hafa margsinnis rætt um nauðsyn þess, að hér yrði sett löggjöf til að stemma stigu fyrir einokunarverð- myndun og óheppilegri sam steypu fyrirtækja. Tíminn hefur hinsvegar ekki fengizt til að láta uppi álit sitt á þess- um málum, og virðist raunar sem tillögur í þessu efni séu eitur í beinum framsóknar- manna. En hver getur verið skýr- ingin á því, að framsóknar- menn hafa ekki áhuga á því, að svipuð löggjöf verði sett hér á landi og er í nágranna- löndunum í þessu efni? Er það hugsanlegt að framsókn- arforingjarnir vilji, að einok- unarfyrirtæki geti starfað hér eftirlitslaust? Er það stefna þeirra að þjappa megi miklu fjármálavaldi saman hjá fáum mönnum, sem beiti því vægð- arlaust t.d. í pólitískum til- gangi? Það er ekki að ófyrirsynju, sem þessum spurningum er varpað fram. Á því hefur víða % borið, að framsóknarforingj- arnir vildu nota fjármálavald SÍS til þess að tryggja sér pólitísk áhrif og feimni þeirra við löggjöf gegn einokunar- verðmyndun virðist benda til þess að þeir hyggist verða við sama heygarðshornið og reyna jafnvel að auka slík á- hrif. En almenningur mun skilja það, að fyrirtækjasamsteyp- ur, sem hyggjast seilast inn á hvert verksviðið af öðru, eru ekki heppilegar er til lengdar lætur. Þær fá of mikið fjár- hagslegt vald, og *þar að auki leiða þær ekki til mestra af- kasta. Þá skiptir eitt fyrirtæk- ið við annað óháð því, hvort um hagkvæmustu kjörin er að ræða eða ekki. Það er sagt að þau eigi hvert að styðja annað o. s. frv. Hinu er ekki að neita, að hér hljóta að verða rekin stór fyrirtæki, sem ekki fá eðli- lega samkeppni innanlands, einfaldlega vegna þess, að ekki er rúm fyrir nema eitt eða tvö slík fyrirtæki í okkar fámenni. Aðhald að slíkum fyrirtækj 'um er hægt að tryggja með utan að komandi samkeppni í sumum tilfellum, en stundum er það þó svo, að hún nægir ekki, og þá kemur einnig til kastanna löggjöf sú, sem hér er um rætt. Þegar eitt fyrirtæki hefur mjög mikinn hluta markaðs- ins, eða hann allan, er eðlilegt að opinber aðili fylgist með því, að ekki sé um óeðlilega einokunarverðmyndun að ræða. Fylgjendur einkafram- taks verða að gera sér grein fyrir þessum staðreyndum, annars geta þeir ekki vænzt eðlilegs trausts og stuðnings almennings. ÓBYGGDIR OG UMGENGNI Cumarið er tími ferðalaga. ^ Þá ferðast íslendingar um land sitt sér til hreasingar og yndisauka. Þúsundum saman ekur fólkið um byggðir og ó- byggðir. Um næstu helgi munu þessar ferðir ná há- marki, ef að vanda lætur. — Tugþúsundum saman mun fólk aka til fjalla og slá upp tjöldum. Umferðin á þjóðveg- unum mun verða mikil og varasöm, því að um verzlun- armannahelgina fara allir á kreik, sem vettlingi geta vald- ið. .Við búum í stóru og strjál- býlu landi og njótum þess munaðar að geta með lítilli fyrirhöfn horfið til óbyggða og notið friðsældar og feg- urðar. Hin óbyggðu svæði kunna að vera snauð af nátt- úruauðæfum Og jafnvel lítt gróðursæl. Þau eru þó dýr- mæt sameign landsmanna, og eiga að njóta góðrar um- gengni. Skógræktarstjóri talaði í út- varp fyrir skömmu og upp- lýsti það, að kostnaðurinn við að þrífa Þórsmörkina eftir síðustu verzlunarmannahelgi hafi numið tugum þúsunda. Slík ómenningarumgengni á fögrum stað er mjög vont mál. Þótt skógræktarstjóri hafi að- eins nefnt Þórsmörk, þá er þetta almennt vandamál. Um- gengni um óbyggð svæði hef- ur verið slæm og dvöl á hin- um vinsælli tjaldstöðum um verzlunarmannahelgina hefur ekki verið með öllu hættu- laus vegna hátíðarhalds ferða manna, einkum unglinga. Sá sem saurgar fagran stað með rusli sínu er að minnka ísland. Um leið og hann setur merki imenningar á landið er hann að afmennta sjálfan sig. Þetta og sumt fleira skyldu allir hafa í huga um næstu helgi. Þá mun gætni og tillitssemi á þjóðvegunum stuðla að ör- uggari ferðum. Þá mun snyrti mennska og kurteisi við land- ið auka ánægjuna nú og síðar og verða til þess sóma, sem Fyrstu tilraunir mei raf hreyfla í geimflaugar ir, sem knýja hana. lega gerð tilraun með raf- hreyfia til ad knýja eldflaug- ar úti í geimnum, og: eftir því sem bezt er vitað eru þetta fyrstu tilraunir, sem gerðar hafa verið með slíka hreyfla. Með Jiessum fyrstu rafflauga tilrauuum hefst nýtt tímabil í viðleitni mannsins til rann- sókna á sólkerfinu. Tvær gerðir af hreyflum voru reyndar, önnur á leið út í geiminn, en hin átti að vinna á leiðinni til jarðar. Hreyfill inn, sem starfa átti á heim- leiðinni, missti orkugjafann, og varð sú tilraun því ekki til gagns. En vísindamennirn ir skýrðu svo frá, að hinn hreyfillinn hefði reynzt fram ar öllum vonum. Hann fór í gang á tilsettum tíma, gekk í hálfa klukkustund; stanzaði og fór í gang aftur nokkrum sinnum. Þótt orkugjafi ann- ars hreyfilsins brygðist, sönn- uðu hinar árangursríku til- raunir með hinn hreyfilinn, að hreyflarnir geta starfað í lofttómi geimsins. Raffiaugarnar eru litlar, enda er þeim ekki ætlað að hafa eins mikið þrýstiafl og gasflaugarnar, sem nú eru sendar út í geiminn. Rafflaug unum er ætlað að starfa um lengri tíma eftir að þeim hef- ur verið skotið á loft með stórum eldflaugum. I athugun er, hvort raf- hreyflar kunni að vera not- hæfir til að knýja mannað geimfar til Marz, en þó er tal- ið, að rafhreyflarnir verði heppilegri til að stjórna geim- förum, geimstöðvum og sendí tækjum á leið til tunglsins. Þrýstiafl rafhreyflanna fæst með rafhleðslu rafeinda eða jóna, og raýeindastraumur, að ummáli álíka og stórt vatns- glas, þrýstist úr útblástursopi Umfangsmiklar rannsóknir á jörðu niðri voru undanfari fyrstu tilraunarinnar til þess að senda rafflaugar á loft. hreyfilsins og er þrýstihrað- inn miklu meiri en við gas- bruna vetnjulegra eldflauga. Kosturinn við rafhreyflana er sá, að þeir geta verið í gangi langan tíma og eru af ar sparneytnir á eldsneyti. Það er hugsanlegur möguleiki að rafflaugin geti haldið þrýsti- orkunni jafn marga mánuði og mínúturnar sem eldflaug in heldur orku sinni. Orka rafhreyfilsins á hvert pund síns eigin þunga er mörgum sirinum meiri ea annarra gerða hreyfla. Séu hlöðnu rafeindirnar ekki gerðar óvirkar við út- blásturinn, safnast þær sam an utan við útblástursopið, og rafhlaðast þar. Hleðsla þeirra þar getur orðið svo mikil og sterk, að rafeindastraumur- inn frá hreyflinum stöðvist. Þann vanda má ef til víll leysa með því að veita rafeind um (sem hlaðnar voru nei- kvætt) í útblástursstrauminn. Þetta myndi draga úr hleðslu jónanna). Tilgangurinn með þessum tliraunum var sá að afla upp- lýsinga um afhleðslu rafeinda straumsins úti í geimnum. Hér er um að ræða tækni- legar nýjungar, sem kunna að hafa í för með sér tæknilegar breytingar, er geta haft þýð- ingu varðandi ferðir manna út í geiminn í framtíðinni, og þær bera vitni óþreytandi við leitni mannsins til að kanna hið óþekkta, fullkomna vélar sínar og bæta lífsskityrði sín. En nú, er fyrstu tilraunirn ar með rafflaugar hafa verið gerðar, vaknar sú spurning hvaða árangri verði náð með þeim. Tæknifræðingarnir, sem starfa á þessu sviði, vilja sem minnst láta hafa eftir sér, þar eð þeir telja sig ekki vtia nægilega mikið um hreyfl ana. Einn af tæknifræðingun- um, William R. Mickelsen, kveðst geta hugsað sér, að rafhreyflarnir geti ef til viil komið að miklum notum við sendingar rannsóknartækja og gervihnatta út í geiminn, jafnvel til Mars og Venusar, svo og fyrir mönnuð geimför. Ennfremur gætu rafflaugam- ar reynst hentugar til að kanna leiðir i til annarra hnatta, áður en sendir yrðu þangað menn, og einnig gætu þær flutt miklar birgðir. Mickelsen bendir á, að raf fluagar séu fullkomnari en aðrar gerðir flauga til mann- flutninga um geiminn. Ef 8- manna geimfar, 175 tonn, legði af stað frá sporbraut jarðar, gæti það komizt til Mars fram og til baka á 500 dögum. Svo virðist sem rafflaugin hafi marga merkilega mögu- leika. Sumir telja tæpast mögu legt, að manninum takist að ferðast til Marz, fyrr en þá í lok þessarar allar. En það er nokkuð löng bið eftir slíkum stórviðburði. Og þó eru 36 ár ekki óratími. Ef Marz-flaugin einhvern tíma kemst a£ sfcað, eins og spáð hefur verið, munu mörg okkar lifa það að sjá á eftir henni þangað upp. MORGU NBLADIÐ því miður er enn ekki verð- skuldaður. Það er íhugunarefni, hvort ekki þurfi að auka eftirlit á hinum fjölmennari og vin- sælli tjaldstöðum. Það væri æskilegra, að slíks eftirlits væri ekki þörf, en ef ekki still ist hátíðarhaldið og þeir veizlusiðir, sem til þessa hafa verið tíðkaðir, þá er nauðsyn- legt að verja ferðafólkið, ekki aðeins hvað fyrir öðru, held- ur einnig gegn sjálfu sér. Vonandi þurfa blöðin ekki að prenta svipaðar sögur at Sunnudagur 28. júK 1964 | skrílmennsku og slysum eftír verzlunarmannahelgina og oft undanfarið. Með góðum vilja allra ferðamanna á að vera hægt að halda þessa hátíð með öruggari og menningarlegri hætti.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.