Morgunblaðið - 19.11.1964, Blaðsíða 12

MORGU N BLADIÐ
I
12
Fimmtudagur 19. nóv. 1964*
................... -'s.
Rödd
úr sveitinni
H
!Á. ÍSLANDI er stéttabarátta í al-
gleyminigi. Hver stétt fyrir sig
reynir að ota fram sínum tota,
án þess að taka hið minnsta til-
lit til þess hvernig hinum stétt-
unum reiðir af eða að taka nokk
urt tillit til hagsmuna þjóðbús-
ins. í>ó hygg ég að fúnasti þáttur
í þessari baráttu sé, hvernig ref-
slungnum stjórnmálamönnum
hefur tekist að koma saman eins
og reiðum hönum forráðamönn-
um vinnandi stétta, verkamönn-
um ag bændum og á meðan þeir
bítast um eyrinn þá hirða aðrir
krónuna.
Ég hef áður minnzt á það í
þessum þáttum að farið sé með
bændur eins og skynisnauðian
búpening. Það er margsannað
naál að stór hluti bændastéttar-
innar getur ekki lifað menningar
lífi á þeim tekjum sem landbún-
aðurinn gefur af sér. Þeir geta
ekki stækkað bú sín vegna
skorts á fjármaigni, en auðvitað
má segja og er sagt að þetta fólk
geti flutt á mölina. Jú, satt er
það en þá refsar þjóðfélagið
þessu fólki með því að gera það
eignalaust. f>ví að það getur oft
og tíðum ekki selt eignir sínar og
verður oft að byrja á nýjan leik
og að jafnaði eftir langa og erf-
iða starfsemi með tvær hendur
tómar.
Hann er næsta lítill sá munur
að flýja landið sitt undan póli-
tísku ofstæki ráðamanna eða
flýja sveitina sína vegna ráðleys
is íslenzkra þingmanna. En út af
flóir þó hvernig unnið er að því
að afmennta æskufólk sveitanna.
Og það er gert með því að hafa
ekki sömu fræðsluskyldu í sveit
um ag þéttbýli og mjög há pró-
senta æskufólks sveitanna fær
enga skólagöngu eftir að barna-
skólanámi er lokið, sem er þar
ofan í kaupið líklega helmingi
styttri barnafræðsla í sveitum en
í þéttbýli.
Margt af þessu æskufólki fer
wm fimmtán til sextán ára ald-
ur á vertíð ag býr í verbúðum
á Suðurnesjum eftirlitslaust og
"það má segja að það sé sú „fram-
haldsmenntun“, sem þjóðfélagið
Játi æskufólki sveitanna í té.
Afkoma þeirra bænda sem telja
má að hafi sæmilega afkomu
byggist á tvennu, en það er fyrst
og fremst á. dugnaði og kaup-
lausu skylduliði ag ef til vill að
einhverju leyti á fjármálaviti
bóndans en hinsvegar á því hve
margir bændur hafa bústærð
langt fyrir neðan verðlagsgrund-
vallarbúið, sem kemur þeim í
hag sem meira hafa um sig.
í þeim stóra hópi bænda, sem
hafa lélega fjárhagsafkomu em
ibúðarhús og útihús oft í því á-
standi að ekki er vansalaust.
Hvernig væri fyrir lækna dreif-
býlisins að athuga hve mörg íbúð
arhús í sveitum séu heilsuspill-
andi og ekki íbúðarhæf. Hvern-
ig væri fyrir Búnaðarfélag ís-
iands og Stéttarsambandið að
láta fara fram athguun á ástandi
útihúsa, og gætu til dæmis dýra-
verndunarfélögin í landinu haft
forgöngu um það að þessi at-
hugun yrði gerð. Það er vitað
mál að mörg útihús í sveitum
landsins eru lágkúrulegir vinnu-
staðir og auka mjöig á vanlíðan
búpenings og _þar af leiðir minnk
andi afurðir. Ég held að það geti
verið hollt fyrir dýraverndunar-
félögin að læra að þekkja sjálfa
sig og hætta við hinar yfirborðs
legu skrumauglýsingar sínar og
snúa sér að raunhæfari efnum.
Á undanförnum áratugum hef-
Ur athygli forráðamanna bænda-
siéttarinnár og þeirra ríkis-
stjórna sem hafa farið með völd
hverju sinni beinzt eingöngu að
landbúnaðarvöruverðinu, en því
miður er það ekki nóg, því að
stöðugt hallar meira og meira
undan fæti fyrir þeim bændum
sem erfiðast eiiga. Allar nýjar
leiðir sem ræddar hafa verið
hafa verið dauðadæmdar frá wpp
hafi vegna afturhaldssemi. for-
ystumannanna. Þeir horfast ekki
í augu við staðreyndir heldur
haga sér líkt oð íkorninn sem
sjálfur hleypur upp í tré og sér
að hann er sjálfur öruggur til
atlögu við andstæðinginn.
Frá mínum bæjardyrum séð
sé ég ekkert athuigavert við það,
að bændum fækki eða þær jarð-
ir fari í eyði sem ekki er hægt
að reka á nútíma búskap. Þessi
fækkun má ekki verða á kostn-
að þeirra sem á þessum jörðum
búa. Alþingi verður að stofna
jarðakaupasjóð og kaupa þessar
jarðir. Bóndinn verður að fá
tryggingu fyrir því að hann fái
sannvirði fyrir þær eignir sem á
jörðinni eru. Það þarf í sjálfu
sér ekki mikinn fjármálamann
til þess að sjá það, að það er lít-
il hagfræði í því að fyrir hverj-
ar 1000 krónur sem hann leggur
f jörðina sína fær hann ekki aft-
ur nema 100 til 400 krónur og
stundum ekkert þurfi hann að
fara. Þetta ófremdarástand dreg-
ur úr framfaralöngun og bar-
áttukjarki allra frjálshuga
manna.
í raun og veru hefur sama
landbúnaðarpólitíkin verið við
líði hvað svo sem ráðherrarnir
hafa heitið tvo síðustu áratugina,
The longest Day. USA 1962.
20th Century-Fox mynd í Cin-
emascope. 180 mín. Handrit:
Cornelius Ryan eftir eigin sögu.
Framleiðandi: Darryl F. Zanuck.
Leikstjórar: Bernhard Wicki,
Andrew Marton, Ken Annakin
og Darryl F. Zanuck. Nýja Bíó.
Hvar væri skemmtanaiðnaður
Bandaríkjamanna eiginlega
staddur ef ekki hefðu komið til
hjálpar tvær heimstyrjaldir, auk
borgarastyrjaldar og að ógleymd
um manndrápum innlendra
beljusmala og niðurskurði á
Indíánum? Ef eitthvað er óheil-
briigt við Hollywood-framleiðsl-
una, þá er það notkun á hrylli-
legustu atburðum mannkynsins
til að framleiða skemmtiefni
handa almenningi. Á móti hverri
mynd sem sýnir raunverulegan
hrylling og skepnuskap atriðsins
án fegrunar, koma hundrað
myndir þar sem dýrkaður er
„hetjuskapur" manndrápara og
og fjöldamorð eru gerð að tóm-
stundamorði almennings. Stund-
um bera framleiðendur slíkra
stríðsmynda það fyrir sig að
þeir ætli að sýna harmleik stríðs-
ins og svo er einnig um fram-
leiðanda The Longest Day.
Stundum er smeygt inn í mynd-
irnar móralskri rödd um að þetta
sé ekki rétt, en sú rödd er
ósköp mjáróma og ósannfærandi.
Það má næstum heyra rödd fram-
leiðandans: „Já, stríð er bölvun.
f en þessu úrelta skipulagi þarf að
' kasta fyrir borð, en kröfur um
þetta verða fyrst ag fremst að
koma frá bændum. Það skipu:
lag þarf að komast á í þessum
málum að sveitafólk geti lifað
sjálfstæðu menningarlífi, en þó
í nánu sambandi við menningar-
líf þéttbýlisins.
Hvernig væri annars að skipta
landinu niður í ákveðin landbún
aðarsvæði og hvert svæði hefði
ákveðin þéttbýliskjarna, sem yrði
um leið menningar, iðnaðar og
verzlunarmiðstöð svæðisins.
Hvernig væri að leggja þær
jarðir sem ekki væri hægt að
reka á nútíma búskap í eyði, en
auðvitað yrði þá jörðin að vera
keypt af ríkinu. En hinsvegar
mætti búast við að sumir bæn i-
ur yrðu með þann sauðþráa að
vilja ekki yfirgefa kotið sitt og
mætti þá að sjálfsc'ljðu leyfa
þeim búsetu. Yrði það talið betra
að á viðkomandi svæðum væri
hagkvæmara að reka einhliða bú
skap þá sé ekkert því til fyrir-
stöðu en um það yrðu að gilda
vissar reglur.
Hvernig væri að miða lífskjör
bóndans við það að hann þyrfti
ekki að vinna lengri heildar-
tíma en aðrar stéttir, því að bú-
skapur er sú atvinnugrein sem
krefst vinnu alla daga ársins,
helgidaiga sem virka og því væri
ekki nein goðgá að krefjast þess
að bændur kæmust á eftirlaun
þegar þeir hefðu náð 60 ára aldri
og hætta þeim sið að láta þá
ganiga sér til húðar. Hvernig
væri að stuðla að stækkun bú-
anna með auknum framlögum til
tinstaklinga og þeirra sem vilja
byggja afkomu sína á samvinnu-
rekstri og ég get ekki séð neitt
saknæmt við það þó að tvær til
þrjár jarðir yrðu sameinaðar í
pví augnamiði og þær til samans
bæru stærri bústofn en hver
gerði fyrir sig og að sparnaður
yrði í mannahaldi og vélakaup-
um.
Hverniig væri að hætta fjár-
en er þetta ekki spennandi at-
riði, þar sem hetjan murkar nið-
ur Þjóðverjann (Kinverjann,
Japanann). Stríð er ógeðslegt,
en er þetta ekki flott gert hjá
mér? Stríðið er andstyggilegt, en
sjáið bara hetjurnar sem það
skapar".
Og hetjurnar í Lengstur dagur
eru margar og frægar. Hlut-
verkaskráin lítur út eins og listi
yfir keppinauta- um titilinn
„vinsælasta kvikmyndastjarnan".
Fyrir utan það að þurfa að-um-
bera náunga á borð við John
Wayne, Fabian, Curt Jurtgens,
Jeffrey Hunter og Richard
Baymer, þarf maður að horfa
upp á misnotkun, eða vannot-
kun ágætra leikara eins og Rod
Steiger, Henry Fonda, Jean-
Louis Barrault, Arletty, Bour-
vil, Gert Fröbe og Richard
Burton. Önnur fræg nöfn í mynd
inni eru m.a. Peter Lawford,
Robert Mitchum, Robert Ryan,
Mel Ferrer, Paul Anka, Richard
Todd o. fl.
Hver meðalfáviti hlýtur að
vera farinn að kannast við D-
daginn fræga en enn þarf að
hamra á honum og nú dugar
ekkert til nema að bjóða út öllu
hetju ag tækniliði bandarískrar
kvikmyndaframleiðslu. Og það
verður að játa að tæknilega er
myndin á köflum svo einstak-
lega vel unnin að furðu vekur.
Sum bardagaatriðin bera vitni
um fullkomnustu tækni og kunn-
framlögum til nýbýla, þar sem
því háttar þannig til að ekki
verði hægt að reka sérstakt bú
á núíma mælikvarða því að ég
held að framtíðarþróunin hér á
landi liggi í því að stækka jarð-
irnar en ekki að búta þær í sund-
ur. .
Hvernig væri að sameina allar
stofnanir 1 andbúnaðarins í eina
stofnanir landbúnaðarins í eina
sambandi við bændur, en það er
sérmál sem þyrfti að ræða sér-
staklega. .
SÍÐASTLIÐIÐ þriðjudagskvöld,
hinn 10. nóvember 1964, var stofn
að VARÐBERGS-félag í Húsa-
vík, og er það sjöunda Varðbengs
félagið, sem stofnað er á land-
inu. í undirbúningsnefnd fyrir
félagsstofnunina störfuðu þeir
Guðmundur Hákonarson, Páll
Þór Kristjánsson og Stefán Sör-
ensson, en stofnendur voru rúm-
lega 30 talsins úr lýðræðisflokk-
unum þrem, Alþýðuflokknum,
Framsóknarflokknum og Sjálf-
stæðisflokknum.
Stofnfundurinn var haldinn í
samkómuhúsinu Hlöðufelli.
Hann hófst með því að Guðmund
ur Hákonarson gerði gréin fyrir
aðdraganda félagsstofnunarinnar,
en síðan flutti Ólafur Egilsson,
lögfræðingur, erindi um störf
Varðbergs-félaganna og rakti
einnig ýmsa þætti í starfsemi
Atlantshafsbandalagsins, m.a. á
sviði vísinda-, efnahags- ag
menningarmála. Að því búnu var
tekin lokaákvörðun um stofnun
félagsins og lagt fram lagafrum-
varp, sem rætt var og samþykkt
Hinn ábyrgi, Darryl F. Zanuck.
áttu og með þeim kostum tekst
að tæla vorn áhrifagjarna hug
um stund, en við eftirþanka þá
hvarflar að manni hvílíkri tækni
og fé er eytt í að igera svo dýra
og vel unna umgjörð utan um
jafn innantóma mynd. Lengstur
dagur (óþjál þýðing á nafni
myndarinnar) gefur enga tilfinn-
ingu fyrir því óignar mannfalli
sem varð fyrsta sólarhring inn-
rásarinnar í Normandí þrátt fyrir
fjöldamanntap í myndinni.
Minnst þrír leikstjórar frá þrem
löndum hafa stjórnað töku henn-
ar og er hlutur hins þýzka Bern-
hards Wicki beztur og hann sýn-
ir raunar einn einhverja tilfinn-
ingu fyrir raunveru stríðsins.
Ekkert atriði í þessari mynd
stendur þó jafnfætis við mynd
Wickis Brúin (Die Brúke,
Austurbæjarbíó), sem sýndi
sannari og heiðarlegri mynd
stríðsins en enganveginn hlaut
þó auglýsingafrægð til jafns við
þessa risamynd.
Hversu sannferðugar sem þær
frásagnir hafa verið sem notaðar
voru til uppistöðu myndarinnar,
þá er útkoman jafn sönn og
gervilífið í Disney-landi. Líklega
hefur það átt að auka á raun-
verugildi myndarinnar að þýzkir
og franskir eru látnir tala á
eigin tungumálum ag tal þeirra
þýtt með enskum texta, en slíkt
um við ekki áttað okkur á því, að
feður okkar stóðu í efstu tröpp-
um stéttarstigans en við höfum
haldið þannig á málum að við
erum komnir í neðsta þrep hans
og jafnvel sumir okkar dottnir
úr honum.
Enginn lifir lengi á fornri
i'rægð eða ættarstollti, og ef við
gætum ekki að okkur í tíma verð
ur ekki lanigt að bíða, að við verð-
um allir orðnir að þrælum þjóð-
félagsins.
Sveinn Guðmundsson.
Miðhúsum
samhljóða. Jafnframt sam-
þykkti fundurinn að gerast aðili
að samþykkt úm samstarf Varð-
bergsfélaiga, sem gerð var á lands
ráðstefnu VARÐBERGS, er hald-
in var á Akureyri dagana 7. og
8. nóvember sl.
í stjórn hins nýstofnaða Varð-
bergs-félags í Húsavík og ná-
grenni voru síðan kjörnir þeir
Stefán Sörensson, formaður, Páll
Þór Kristinsson, 1. varaformaður
Guðmundur Hákonarson, 2. vara
formaður, Einar Fr. Jóhannes-
son, ritari, Ragnar Helgason,
gjaldkeri, ag Árni Björn Þorvald3
son, meðstjórnandi. Varastjórn
skipa þeir Jón A. Árnason, Ste-
fán Hjaltason og Gunnar Páll
Jóhannesson.
Að stjórnarkjörinu loknu fór
fram kaffidrykkja og síðan kvik
myndasýning.
Varðbergs-félög hafa áður ver-
ið stofnuð í Reykjavík, Akur-
eyri, Vestmannaeyjum, Akranesi,
Siglufirði og Skagafirði, en starf-
semi þeirra hefur tekið til lands-
ins alls.
er aðeins falsaður dókumentar-
ismi, og ekki hjálpar stjörnu-
kraðakið til að auka á raunveru-
leikann. Áður en myndin er
miðja vegu eru stjörnur eins og
Jeffrey Hunter, Sal Mineo og
Eddie Albert fallnar í valinn, en
til allrar ólukku stendur John
Wayne eftir nær óskaddaður. Til
að svæfa hverja óþægilega um-
hugsun áhorfandans er hrært
inn í hæfilegu magni af brönd-
urum og kátlegheitum, eins og
Frakkanum, sem fagnar komu
innrásarliðsins á meðan það
sprengir hús hans utan af hon-
um, mjólkurpóstþjóðverjanum
(Gert Fröbe) og Bretanum Kenn
eth More), sem rekur á eftir
löndum sínum upp ströndina, af
því að hundurinn hans er tauga-
óstyrkur vegna sprengimganna.
Ef þessj mynd er sannferðug
lýsing á innrásinni, þá var hlut-
ur Breta og Frakka heldur lítill
samanborið við hlut Bandaríkja-
manna, en það væri ótugtarsemi
að ætla að sú staðreynd að
Bandaríkjamenn gerðu myndina.
hefði áhrif á þau hlutfallsskipti.
í sambandi við þá auglýsinga-
starfsemi sem rekin hefur verið
vegna þessarar myndar, þá *kem-
ur ósjálfrátt í huga manns máls-
hátturinn: „Bylur hæst í tómri
tunnu“. Og sannarlega er þessi
tunna innantóm, en vel smíðuð
er hún og fyrir þá sem ekki gera
sér það ómak að rýna niður i
hana, ættu þessir þrír tímar sem
hún veltur í Nýja Bíói að vera
ánægjulegar stundir. Ef til vill
hefur fyrirfram andúð undirrit-
aðs á slíkri túlkun styrjalda,-
blindað hann fyrir kostum þeim
sem kunna að prýða þessa mynd,
en þær tilfinningar og hugsanir
sem hafa vaknað við að sjá hana.
eru í einlægni gagn þeim hugs-
unarhætti sem liggur á bak við
slíka misnotkun á mætti kvik-
myndarinnar og slí’kum tilburð-
um að kalla myndina „þnimu-
fleig í kvikmyndalistinni", en
vonandi þarf kvikmyndalistin
ekki að ganga lengi með slíkan
fleig í sér. Pétur Ólafsson.
Lenffstur dagur
Bændur góðir, ef til vill höf-
Varðberg á Húsavík