Morgunblaðið - 05.01.1965, Qupperneq 3

Þriðjudagur 5. janúar 1965
MORCUNBLADIÐ
3
ENSK-AMERÍSKA ljó'ðskáld-
ið Thomas Stearns Eliot lézt
í gærkvöldi 76 ára að aldri,
og er þá fallinn einn svip-
mesti og áhrifaríkasti persónu
leiki engilsaxneskra bók-
mennta á þessari öld. Hann
fæddist í St. Louis í Missouri-
fylki 26. september 1888,
stundaði nám við Harvard-
háskóla og lauk þar A.B.-
prófi árið 1909 og A.M.-prófi
ári síðar. Síðan hvarf hann til
Evrópu og stundaði nám við
Sorbonne-háskólann í París
og Merton College í Oxford.
Árið 1914 settist hann að í
Lundúnum þar sem hann varð
bankamaður, kennari, fyrir-
lesari, ritstjóri og bókaútgef-
andi. Á árunum 1914—15 skrif
aði hann doktorsritgerð, sem
hann nefndi „Knowledge and
Experience in the Philosophy
of F. H. Bradley", og sendi
hana til Harvard, en lét und-
ir höfuð leggjast að snúa heim
aftur til að verja hana. Þessi
fróðlega ritgerð var í fyrsta
T. S. Eliot - brautryöj-
andi nútímaljóðlistar
sinn gefin út á liðnu ári. Árið
1927 varð Eliot formlega
brezkur rikisborgari.
Fyrsta ljóðabók Eliots,
„Prufrock and Other Obser-
vations", kom út árið 1917.
Það var lítil bók og yfirlæt-
islaus, aðeins. 12 ljóð, en í
henni voru nokkrir þeir gim-
steinar sem dýrast eru metnirí
ljóðlist aldarinnar. Hann kom
fram fullþroska skáld 29 ára
gamall, og bókin vakti strax
mikla hreyfingu í enska bók-
menntaheiminum. Hér var
komin fersk rödd og mjög
svo óvenjuleg, skáld sem
kunni að blanda saman mynd-
auðgi, heimspeki og hárfínni
hrynjandi þannig að furðu
þótti sæta. Þó var tónninn í
bókinni kannski enn merki-
legri. Hér var kominn maður
sem andæfði hinni innantómu
bjartsýni og lífsgleði 19. ald-
ar með áður óþekktum mynd-
ugleik. Ljóð hans voru full
af beisku háði og sjálfskopi,
en þau voru fyrst og fremst.
nærgöngul lýsing á því sem
bjó undir áferðarfallegu yfir-
borði mannlífsins, á kvíðan-
um, leiðindunum, getuleysi
manna til að skilja hver ann-
an og snertast með raunveru-
legum og frjóum hætti. Með
þessari bók má segja að ný
öld rísi í engilsaxneskri ljóð-
list, og hún átti eftir að hafa
víðtæk áhrif um allan hinn
vestræna heim.
Næsta bók T. S. Eliots, „The
Waste Land“, sem er sam-
felldur ljóðabálkur, kom út
árið 1922 og olli jafnvel enn
meiri tímamótum. í þessu
stutta kvæði leitaðist skáldið
við að tjá nútímann í hnot-
skurn, og tókst það með þeim
ágætum, að kvæðið er einn af
hyrningarsteinum ljóðlistar
heimsins á þessari öld. Það er
að margra dómi mesta og
merkilegasta verk Eliots, þó
það sé kannski ekki fullkomn-
ast. Við það verður tæplega
jafnað öðru en síðustu verk-
um Rilkes og Yeats, og
kannski vissum pörtum úr
„Cantos“ eftir Ezra Pound.
T. S. Eliot var ekki afkasta-
mikið ljóðskáld. Samanlögð
ljóð hans rúmast á tæpum
200 blaðsíðum í venjulegri
bók. Hann hefur einnig samið
ein fimm leikrit og nokkrar
bækur um menningarmál og
bókmenntir. En með þessu
lífsverki hefur hann skapað
sér sess í menningarsögunni
sem er næsta fágætur. Hann
olli eins og áður segir alda-
hvörfum í íjóðagerð. I bók-
menntagagnrýni átti hann
sennilega engan sinn jafningja
á þessari öld. Áhrif hans á
þeim vettvangi eru með ólík-
indum. Hann varð t.d. til að
vekja upp heiia öld..í ensk-
um bókmenntum, 17. öldina,
sem hafði verið lítill gaumur
gefinn, og gera Ijóðskáld henn
ar tímabær á miðri 20. öld.
Hann varpaði nýju ljósi á
margt í evrópskum menningar
arfi, bæði klassískum og frá
miðöldum, ekki sízt á list
Dantes. Ásamt vini sínum og
samherja, Ezra Pound, um-
breytti Eliot á margan hátt
viðhorfi samtíðarmannanna
við bókmenntasöigunni. í leik-
ritagerð ruddi Eliot einnig
nýjar brautir, vakti upp aftur
ljóðaleiki, sem lítið hafði ver-
ið sinnt um langt skeið. Til-
raunir hans á þessu sviði voru
ekki allar jafn vel heppnaðar,
en helgileikur hans „Murder
in the Cathedral" verður án
efa eitt af sígildum leikhús-
verkum þessarar aldar.
T. S. Eliot hóf skáldferil
sinn sem efahyggjumaður í
uppreisn gegn umhverfi sínu
og tíðaranda. En hann lét sér
ekki nægja andófið eitt, held-
ur leitaði fyrir sér um kjöl-
festu í list sinni og lífsafstöðu.
Þá kjölfestu fann hann í krist
inni kirkju, og bera ýmis síð-
ustu ljóð hans, ekki sízt „Four
Quartets", því mælskt vitni.
Margir telja þennan ljóða-
flokk mesta afrek Eliots, og
víst er um það að hann er
frábærleiga fagur og nálgast
fullkomnun í formi. Hins veg
ar er út í hött að bera hann
saman við „The Waste Land“,
þar sem kvæðin eru svo ger-
ólík í öllu tilliti. Þau eru í
rauninni tveir pólar á lífs-
ferli og listabraut skáldsins,
sem gefa til kynna víðfeðmi
hans og snilligáfu.
Þegar T. S. Eliot hlaut bók-
menntaverðlaun Nóibels árið
1948, taldist mönnum til, að
um hann hefðu verið samdar
ekki færri en 10 bækur og
rúmlega 250 ritgerðir. Hafa
skrif um hann að sjálfsögðu
margfaldazt síðan. Talar það
sínu máli um áhrif hans á
samtiðina.
Á íslandi hefur mér vitan-
lega aðeins einn maður feng-
izt við að þýða ljóð eftir T. S.
Eliot, Helgi Hálfdanarson, og
hafa þær þýðingar birzt í bók
um hans, „Á hnotskógi“
(1955) og „Undir haustfjöll-
um“ (1960). Ritgerð um
fyrstu verk Eliots birtist í
greinasafninu „Nýju fötin
keisarans“ (bls. 34-52) eftir
undirritaðan, en það kom út
árið 1959.
Sígurður A. Magnússon.
I
Kafari reynir að
þétta skipið með
sementi
Meðalsnjóþykktin mœld-
ist mest 18 cm 29.des.sl.
— var 48 cm í febrúar 1952
MBL. spurðist fyrir um það i
gær hjá Veðurstofu íslands, hve-
nær snjókoma hefði mælzt mest
í áhlaupinu núna um hátíðarnar,
og hve mikil hún hefði verið.
Bíll ot; bátur
36681
DREGIÐ hefur verið i happ-
drætti Krabbameinsfélagsins, en
vinhingarnir, bíll og vatnabátur
kom upp á nr. 36681. Vinning-
anna skal vitjað í skrifstofu fé-
lagsins, Suðurgötu 20.
Skv. upplýsingum veðurstofunn-
ar er örðugt að mæla nákvæm-
lega, hve mikill snjór fellur á
ákveðnum tíma, því að oftast
fýkur talsvert af honum og sezt
í skafla. Reynt er þó að mæla
meðaldýpt snjólaga. Á Reykjavík
urflugvelli mældist hún mest
15-18 cm. hinn 29. desember síð-
astliðinn. Einstakir skaflar mæld
ust þá 50-100 cm.
Þetta fannfergi er þó langt frá
því að vera nokkurt met. Þótt
mönnum finnist hafa snjóað
hressilega núna. þá er ekki ýkja
langt síðan snjóþyngsli urðu hér
miklu meiri, en eins og veður-
fræðingurinn sagði, þá er fólk
fljótt að gleyma. í febrúarmán-
uði árið 1952 mældist meðaldýpt
á flugvellinum 48 cm., og í fe-
brúar 1957, sem var mikill og
erfiður snjóamánuður, mældist
hún 40 cm. í marz 1959 mældist
meðalþykktin 18 cm.
Akranesi, 4. janúar.
SVO ákaft hefur snjó kyngt nið-
ur hér í nótt og í dag, — klukkan
5 var ekkert lát á snjókomunni,
nema hvað líka var tekið að
skafa — að útlit er fyrir að allir
vegir verði orðnir ófærir í kvöld.
Ef hann hvessir eitthvað meira
dregur strax i skafla.
— Oddur.
Raufarhöfn, 4. janúar.
SUSANNA Reith, hollenzka
skipið, liggur enn hér á sama
stað. Björgunarmenn frá Björg-
un h.f. ætla að reyna að draga
skipið enn lengra út á miðnætti,
en þá er háflæði.
Björgunarmönnum hefur tek-
izt að draga skipið ca. 12 metra
frá þeim stað sem það strandaði
á, en sjór eykst í því eftir því
sem það næst lengra út. Það staf
ar af því, að skipið liggur á gat-
inu og næst ekki til að gera við
það.
Kafari hefur vérið að þétta
skipið að innanverðu frá með
sementi, en það gengur heldur
illa, því sementið vill losna, ekki
sízt þegar togað er í skipið.
— Einar.
STAKSTEINAR
Ummæli Tímans
um Ólai Thors
I FORY STU GREIN Tímans
síðastliðinn sunnuda,g segir:
„Ólafur Thors hefir verið einn
helzti stjórnmálamaður landsins
um lengra skeið en nokkur annar ^
á þessari öld. Næsta haust verða
liðin fjörutíu ár siðan hann var
fyrst kosinn á þing og hann varð
þar fljótt einn helzti leiðtogi
flokks síns. Síðan varð hann svo
aðalforingi fiokksins í nær þrjá
áratugi. Samanlagt hefur hann
verið forsætisráðherra í 10 ár, en
alls ráðherra í 17’ ár. Sést á þessu
að hann hefur lengi verið einn
mesti valdamaður landsins.
Ólafs Thors verður þó ekki
lengst minnzt vegna þess, hve
lengi hann var ráðherra eða
stjómmálaforingi. Lengst verður
hans minnzt vegna þess, að hann
var óvenjulega litríkur or sér-
stæður persónuleiki, er varð
mönnum eftirminnilegur. Hann
hafði marga þá hæfileika til að
bera, er gera menn að sjálfkjöm-
um forustumönnum. Hann gaí-
verið hinn harðfengasti baráttu-
maður og hlaut því oft að standa
um hann styr. En jafnframt gat
hann verið mikill mannasættir.
Því var hann sérlega vel til þess
fallinn að halda saman stórum
flokki.
Það má hiklaust taka undir
þau ummæli Bjarna Benedikts-
sonar forsætisráðherra í nýjárs-
ræðu hans, að það verður svip-
minna á sviði íslenzkra stjóm-
mála eftir að Ólafur Thors er
horfinn þaðan.“
Uramæli Alþýðu-
blaðsins
í Alþýðublaðinu segir m.a.:
„Með Ólafi Thors er fallinn í
valinn einn mesti stjórnmála-
skörungur íslendinga á síðustu
áratugum. Hann var oftar og
lengur forsætisráðherra en nokk-
ur annar, og naut í æ ríkara
mæli virðingar og viðurkenningat*
allrar þjóðarinnar fyrir störf sin
og forustu.
Ólafur Thors var svipmikil per-
sóna, sem þegar var tekið eftir,
er hann gekk í sal á mannafund-
um. Hann var glæsimenni að
vallarsýn og gekk brosandi að
hverju verki. Hann hafði til að
bera létta lund og gat jafnan
komið mönnum í gott skap, enda
þótt við torleyst vandamál væri
að glíma þá stundina. Var þetta
fágætur eiginleiki hér á landi,
enda hefur verið haft á orði, að
með Ólafi hverfi brosið úr ís-
lenzkum stjórnmálum.
Á þessu viðburðaríka tímabili,
frá kreppu um heimsófrið til
kjarnorkualdar, breyttust hagir
islenzku þjóðarinnar hraðar en
nokkru sinni fyrr. Ólafur Thors
sá þessar breytingar og skildi
þær. Hann var á yngri árum
harðskeyttur baráttumaður fyrir
flokksstefnu sinni, en lagði með
árunum meiri og meiri áherzlu á
að finna samnefnara andstæðra
afla, laða flokka, stéttir og ein-
staklinga til þess samstarfs, sem
íslenzkum þjóðmálum er nauð-
synlegra en allt annað. Hér hafa
einstakir flokkar ekki haft hrein
an meirihluta á þingi og sam-
steypustjómir orðið að föstum
þætti í stjórnarkerfi lýðveldis-
uis. Við slíkar aðstæður hefur
það verið þjóðinni mikils virði
að njóta krafta mikilhæfs forustu
manns, sem hafði bæði vit og,
styrk til að hugsa út yfir flokka-
mörk.
Þegar skráð verður saga ís-
lenzkra stjórnmála og atvinnu-
mála á síðustu fjórum áratugum,
mun Ólafs Thors verða víða
minnzt. Hann hefur veitt stærsta
flokki landsins langa forustu og
árangursríka, en jafnframt unnið
virðingu annarra flokka, enda
unnið með þeim öllum að stjórn
' landsins."