Morgunblaðið - 23.02.1965, Blaðsíða 19

Þriðjudagur 23. febrúar 1965
MORCU N BLADIÐ
19
— Minkaeldi
Framhald af bls. 15.
samtökin Dansk Pelsdyravlerfor-
ening unnið stórkostlegt starf,
sem síðar verður nokkuð drep-
ið á.
Danir flytja út minkaskinn
fyrir 1000 millj. kr.
Fyrst framan af var loðdýra-
rsektin í Danmörku sáralítil. Árið
1935 fluttu Danir inn nokkuð af
silfurrefum frá Noregi og kom þá
nokkur skriður á starfsemina.
Allt fram undir stríðið var aðal-
lega um refaeldi að ræða, enda
þótt minkaeldi hafi byrjað rétt
fyrir 1930. Rétt fyrir stríðið óx
áhuginn fyrir minkaeldinu og á
stríðsárunum voru minkaskinn
seld á innanlandsmarkað góðu
verði, og jókst framleiðslan og
náði um 75.000 skinnum árið
1945.
Fyrst eftir stríðið kom nokk-
nr kyrrstaða. Uppbygging Vest-
ur-Evrópu var að hefjast, og það
var ekki þörf fyrir lúxusvörur,
heldur alls konar lífsnauðsynjar.
Það er fyrst eftir 1950, að eft-
irspurn eftir minkaskinnum fer
að vaxa. Af -heildarframleiðslu
minkaskinna í heiminum, 3 millj.
skinna, framleiddu Danir - aðeins
5%, eða 150 þús. skinn. Árið
1960 er framleiðslan komin upp
í 1 -millj. skinna. Heildarfram-
leiðslan 1963 var talin um 17
millj. skinna, og hlutur Dana þá
orðinn 10% eða 1,7 millj. skinna.
Útflutningsverðmæti það ár var
áætlað 160 millj. d. kr. eða um
1000 millj. ísl. kr.
í fyrra eða árið 1964 var fram-
leiðslan talin 2 millj. skinna, að
verðmæti 200 millj. d. kr. eða
um 1250 millj. ísl. króna. Er
þetta svipað framleiðsluverðmæti
og allar íslenzkar Iandbúnaðar-
v rur gefa bændum á fslandi í
dag.
Þr 'ittmikill og vaxandi
at, innuvegur
í Danmörku voru 1. apríl 1963
samtals 3603 minkabú, og hafði
þeim fjölgað um 101 frá árinu
áður. Flest þessara minkabúa
eru lítil. Meðalstórt minkabú var
146 læður, og hefur meðalstærð-
in farið sívaxandi á undanförnum
árum. Eftir stærð skiptast búin
þannig: Bú með minna en 100
minkalæður voru 2239 eða 62,1%.
Bú með 100—300 minkalæður
voru 997 eða 27,7%. Aðeins 367
bú höfðu yfir 300 minkalæður,
og þar af aðeins 45 bú með yfir
1000 minkalæður. f Danmörku
eru nú aðeins 60 refabú.
Þessi 3603 minkaframleiðendur
áttu 1. apríl 1963 samtals 526
þús. minkalæður. Hafði þeim
fjölgað frá árinu áður um 100.573
en það var 23,6% aukning. Aldrei
áður í sögu minkaeldis i Dan-
mörku hafði þvílík hlutfallsleg
aukning átt sér stað. Þessi aukn-
ing talar skýru máli um þrótt og
velgengni minkaeldisins. Reikn-
að er með að hver minkalæða
eigi að meðaltali 3V2 hvolp á
hverju ári. Samkvæmt því var
áætlað að fjöldi minkahvolpa
yrði 1830 þús. Nú er meðal upp-
boðsverð á minkaskinni um 100
d. kr. eða rúmar 600 íslenzkar.
Framleiðsluverðmætið var því
um 180 millj. d. kr. eða um 1100
millj. ísl. kr.
Á sl. sumri hófu Danir minka-
eldi í GrænlandL
Atvinnuvegur dreifbýlisins
Ef litið er á staðsetningu
minkabúanna í Danmörku, kem-
ur í Ijós, að þau eru aðallega
í nágrenni fiskibæjanna á Norð-
ur-Jótlandi og Esbjerg-svæðinu á
Suður-Jótlandi eða 65% af bú-
unum.
Á Sjálandi eða höfuðborgar-
rvæðinu eru aðeins 640 bú. Yfir
80% af minkabúunum eru því i
dreifbýlinu. Hefur minkaeldið
mjög styrkt atvinnulífið þar, og
eru minkabændur í mörgum
sveitarfélögum Jótlands ein styrk
esta stoð byggðarlaganna, sem
bera höfuðþunga útsvara og ann-
erra álaga til sameiginlegra
þarfa -
Enginn villiminkur í
Danmörku
Það kann að þykja athyglis-
vert á íslandi, að enginn villi-
minkur fyrirfinnst í Danmörku.
Rúmlega 2,5 millj. dýra eru í
vörzlu, þegar flest er, en ekk-
ert vandamál hefir verið að
tryggja svo fullkomna gæzlu
dýranna, að þau hafa ekki slopp-
ið út. Strangar reglur gilda um
fyrirkomulag og útbúnað búanna.
Er varzlan þreföld. Fyrst er hvert
dýr í vírnetsbúri, síðan er lokað-
ur skáli og loks ytri girðing, sem
er 140—180 cm há og eitt fet í
jörðu.
Til skamms tíma hafa minka-
skálamir verið litlir með einum
fóðurgangi að endilöngu með
búrin á báðar hendur.
Hin síðari ár hefur tíðkazt æ
meir að hafa breiða skála með
mörgum samhliða fóðurgöngum.
Mun það fyrirkomulag vafalaust
henta betur hér á landi með til-
liti til veðurfars.
Hvað kostar að stofna minkabú?
í Danmörku er talið, að stofn
un minkabús kosti um 900—1000
d. kr. á hverja læðu. Minkabú
með 100 læður og tilheyrandi 25
karldýrum, ásamt búrum fyrir
350 hvolpa, myndi því kosta um
90—100 þús. d. kr. eða um 550—
600 þús. ísl. krónur.
Það hefir oft viljað brenna við,
að menn hafa byrjað á minkaeldi,
án þess að gera sér nægilega
grein fyrir, hvað það kostar mik-
ið handbært fjármagn. Af þess-
um sökum hafa margir framleið-
endur lent í fjárhagsvandræðum
þegar snemma á fyrsta ári. Það
er aðallega þrjár skyssur, sem
menn gera: kaupa of ódýr og lé-
leg lífdýr, reikna ekki með nógu
mörgum búrum fyrir hvolpana
og gleyma að taka með í reikn-
inginn, að það þarf peninga til
fóðurkaupa í 12—13 mánuði fyr-
ir dýrin áður en fyrstu tekjurnar
af skinnasölunni koma inn.
Þess vegna er nauðsynlegt að
reikna með fóðurkaupum í eitt
ár, þegar stofnkostnaðurinn er
áætlaður.
Samkvæmt opinberum tölum
lítur stofnkostnaðurinn fyrir
minkabú með 100 læðum þann-
ig út:
1. Byggingar með búum
og áhöldum ca 260,000
2. Lífdýrakaup:
a) 100 læður á 1250,—
b) 25 karldýr á 2500,—
190.000
3. Fóðurkaup í eitt ár 100.000
550.000
Ef keyptir eru minkahvolpar
ca 2—3 mán. gamlir má fá líf-
dýrin fyrir miklu lægra verð eða
um 100 d. kr. pr. hvolp. Þarf þá
að ala þá upp, en það myndi
kosta mun minna hér á landi. Þá
yrði fóðurkostnaður líklega um
1/3 lægri hér.
Góð afkoma
Minkaframleiðendur í Dan-
mörku fara ekki dult með að af-
koma þeirra hafi verið góð á und-
anförnum árum.
Meðalverð á minkaskinni hef-
ur verið 100 d. kr. Sæmilegt bú
má þó reikna með að fá 115—
120 d. kr. á hvert skinn.
Fóðurkostnaður er langstærsti
útgj aldaliðurinn. Samkvæmt
skattframtali telst hann 45 d. kr.
á skinn, en er talinn 35 d. kr.
á Norður-Jótlandi þar sem að-
staðan til að fá ódýran fiskúr-
gang er bezt.
Reiknað er með að hvert skinn
gefi í vinnulaun um 33 d. kr.
eða um 200 ísl. krónur. Hér á
landi mætti örugglega reikna með
kr. 250 á skinn, vegna lægri fóð-
urkostnaðar.
Minkabú með t.d. 200 læðum,
sem talið er mjög hæfilegt verk-
efni fyrir einn mann, á að gefa
700 skinn árlega. Vinnulaun
ættu þá að vera um 175 þús. kr.
á ári. Hafa þá byggingar og búr
verið afskrifuð á 10 árum og
lífdýrastofn á 4 árum.
Með nýjustu tækjum og tækni
er þó talið, að einn maður geti
hæglega annast 500 læður. Slík-
ur maður ætti að fá 1750 skinn,
sem ættu lágmark að gefa 1 millj.
króna brúttó, sem allt er bein-
harður gjaldeyrir. Það eru ekki
margar atvinnugreinar, sem
gætu gefið slíkan afrakstur.
Að slíkum rekstri ber okkur að
stefna.
Fóðurmiðstöðvar
í Danmörku er tiltölulega lít-
ið af hraðfrystihúsum. Á síðari
árum hafa minkaframleiðendur
því byggt sérstök hraðfrystihús
með stórum frystigeymslum til að
frysta fiskúrgang og fisk og
geyma fryst minkafóður, sem
þeir verða að kaupa frá útlönd-
um í stórum stíl. í sambandi við
þessar frystigeymslur hefur víða
verið komið upp fóðurblöndunar-
stöðvum. Stöðvar þessar hafa
sérfróðan mann um fóðurfræði,
sem annast um að blanda fóðrið
öllum nauðsynlegum næringar-
efnum ákveðnum forskriftum,
sem vísindalegar tilraunir síðari
ára hafa leitt í ljós, að heppi-
legastar eru á hverjum árstíma.
Er þetta svo allt hakkað saman
í seigan massa, sem minkafram-
leiðendur sækja daglega, eða til
nokkurra daga handa dýrastofni
sínum.
Slíkum fóðurmiðstöðvum og
blöndunarstöðvum fjölgar nú
mjög. Þær leysa mikið vanda-
mál. Innkaup og geymsla fóðurs-
ins var smáframleiðendunum of-
viða, sérstaklega eftir að nauð-
synlegt var áð kaupa verulegan
hluta fóðursins erlendis frá.
Til að blanda fóðrið rétt þarf
einnig mikla fóðurþekkingu.
Þessar stöðvar létta því miklum
vanda af einstökum minkafram-
leiðendum. Þar sem slíkar fóður-
miðstöðvar eru, er miklu auð-
veldara að reka minkabú með
góðum árangri, en áður var. Hin
mörgu hraðfrystihús víðs vegar
hér á landi eru tilvalin sem fóð-
urblöndunarstöðvar. í nágrenni
þeirra þarf að byggja upp minka-
eldið.
Gott fóður og rétt fóðrun dýr-
anna á hverjum árstíma er und-
irstaða að heilbrigði þeirra og
Herra ritstjóri;
í blaði þínu hefir tvisvar af
undanförnu verið veitzt að mér
að því tilefni að eg varð við þeim
tilmælum Tímans að svara fyrir-
spurn hans varðandi stórvirkjun.
Fyrri skrif þín, er birtust í
„Staksteinum" eru ekki svara-
verð. Þau lýstu vana-viðbrögð-
um Morgunblaðsins, igegn þeim,
sem dirfist að hafa aðrar skoðan-
ir en það.
Það kemur því úr hörðustu
átt, sem segir í viðtali, er þú hef-
ir átt við Eirík Briem, rafmagns-
veitustjóra: „og hefir um leið
hrakið fullyrðingar, sem að
undanförnu hafa komið fram
........ í reiðilestri Sigurðar
Thoroddsen í Tímanum 11. þ.m.
því einasta reiðilestri, sem fyrir
hefir verið að fara, eru skrif þín
sjálfs í Staksteinum hinn 12. s.l.
Þú ert ólíkur okkur Eiríki
Briem. Hann ræðir af rósemi um
málin og mér dettur ekki í hug
að halda því fram að það, sem
hann segir sé reiðilestur og er
hann þó að ýmsu leyti annararl
skoðunar en eg.
Hefði verið um klausu þína í
„Staksteinum“ eina að ræða,
hefði eg ekki virt þig svars. í
viðtali við Eirík Briem, er birtist
í blaði þínu, er hinsvegar marg-
vikið að mér og fullyrt, að það
sem eg hafði sagt í „reiðlestri"
mínum sé hrakið með upplýsing-
um hans. Af því tilefni tel eg mig
eiga rétt á að koma eftirfarandi
athugsasemdum á framfæri í
blaði þínu.
í viðtalinu segir: „Hvað segið
þér um þá hugmynd Sig. Th. að
virkja sem næst upptökum jökul-
ánna með miðlunarvirkjum".
Hér er spurt um hugmynd mína,
en í Tímanum sagði eg að þetta
hefði verið skoðun mín síðan eg
fór að hugsa um virkjanir í stór-
afrakstri. Þannig er hárafjöldinn
og áferð feldsins og þar með gæði
skinnanna mjög háð fóðrinu en
ekki erfðaeiginleikum eins og t.d.
liturinn.
Tilraunastöðin Trollesminðe
Að frumkvæði Dansk Pelsdyr-
avlerforening var hafið vísinda-
og tilraunastarf á sviði loðdýra-
ræktar á Trollesminde við Hille-
röd árið 1941. Fóru þar fram
víðtækar fóðurtilraunir með silf-
urrefi á árunum 1941—1944.
Með vaxandi eldi minka og
nutria lagði Dansk Pelsdyravler-
forening til að reistur yrði full-
kominn tilraunabúgarður á
Trollesminde og bauðst til að
kosta af eigin fé byggingú til-■
raunastöðvarinnar gegn .því að
ríkið kostaði byggingu starfs-
mannaíbúða, kaup á lífdýrastofn-
inum og annaðist rékstur til-
raunastöðvarinnar í framtíðinni.
Þetta tilboð var samþykkt af
fjárveitinganefnd þingsins 1946
og var tilraunastöðin fullgerð ár-
ið eftir. Hafði hún rúm fyrir
samtals 600 tilraunadýr, refi,
minka og nutria.
Fljótlega minnkaði áhugi fyrir
silfurrefum og nutria og var öll-
um tilraunum með þau dýr hætt
árið 1956, enda beindist allur
áhuginn að minkunum á þessum
árum.
Tilraunastjórinn F. Haagen
Petersen fékk árið 1958 landbún-
aðarkandidat sér til aðstoðar og
annan 1961. Það ár bauðst Dansk
Pelsedyravlerforening til að
endurbyggja og stækka tilrauna-
stöðina með sömu skilyrðum og
fyrr. Var það tilboð þakksamlega
þegið. Er Trollesminde í dag
mjög fullkomin tilraunastöð, sem
rúmar 500 læður með afkvæm-
um. Allur þessi dýrastofn er ein-
göngu notaður til majgvíslegra
tilrauna, sérstaklega á sviði fóðr-
unar og eldis. Gefur tilrauna-
stöðin árlega út margar skýrslur
um niðurstöður tilrauna sinna,
svo minkaframleiðendur geti haft
sem bezt gagn af starfseminni.
Leikur ekki á tveim tungum að
tilraunastöðin Trollesminde hef-
ám okkar og eg bætti við „eða að
öðrum kosti einungis þar sem
mynda mátti stór inntakslón".
Eiríkur Briem hrekur ekki
heldur fellst á þessa skoðun mína.
Hann segir: „Það er ekki ný hug-
mynd að æskilegast sé að virkja
á eins og t.d. Þjórsá fyrst við
upptök með vatnsuppistöðu".
Hinsvegar segir hann, að slík-
ar virkjanir yrðu dýrari en svo
að við yrði ráðið. „Við höfum
því“ segir hann „eins og aðrar
þjóðir hafa gert oft á undan okk-
ur, leitað að ódýrari lausn, nefni-
lega þeirri að virkja aðeins hluta
af rennsli árinnar fyrst í stað
án mikillar vatnsuppistöðu". Sem
sagt rennslisvirkjun. Aðra leið
sjái þeir ekki. „Eins og aðrar
þjóðir“ er kannske sannfærandi,
en það er ekki einhlítt. Aðrar
þjóðir búa ekki við önnur eins
ísvandamál og við og þessvegna
er það, að það sem er gerlegt,
þar sem við þau er ekki að etja,
á ekki eins vel við hér.
Eg sagði í Tímanum að ís-
vandamál yrðu óvenjulega mikil
í sambandi við virkjun, sem er
eins hönnuð og Búrfellsvirkjun
sú, sem um er rætt Oig að það
væri álit mitt, að hvergi í nokk-
urri á á íslandi, og þó víðar væri
leitað, væri krapamyndun við-
lika mikil og í Þjórsá ofan við
hinn fyrirhugaða virkjunarstað.
Ekki er þetta hrakið í viðtalinu
við E. Briem. Þar segir: „Þeir
(Dr. Dervik og O. Kanavin)
staðfestu hugmyndir okkar um
ísmagnið í Þjórsá, sem þeir sögðu
að væri til muna meira en í
norskum ám“.
Og enn segir: „Allt fram á síð-
ustu ár var úthtið síður en svo
gott vegna ísvandamálanna ....
og við vissum af reynslu að
vatnsuppistaða ein var ekki
lausnin ef uppistaðan var of lítiL
ur gert minkaeldinu í Danmörk*
ómetanlegt gagn og á megin þátt-
inn í því, að það er nú byggt á
traustum fræðilegum grundvelli,
sem gefur minkaframleiðendum
ágæta og árvsisa afkomu og þjóð-
félaginu sívaxandi gjaldeyri®-
tekjur.
Stærsta minkauppboð í Evrópu
Mesti og happadrýgsti viðburð-
ur í sögu Dansk Pelsdyravlerfor-
ening er vafalaust sá, að árið
1946 keypti það uppboðsfyrirtæki
af þekktúm dönskum heildsala,
sem nú heitir Danske Pels Aukti-
oner. Er þetta fyrsta uppboðs-"
fyrirtæki í heiminum, sem loð-
dýraframleiðendur sjálfir hafa
átt og rekið. Hefir þetta fyrir-
tæki jafnan gefið góðan arð og
hefir honum m.a. verið varið til
auglýsingastarfsemi í samvinnu
við hin Norðurlöndin. Hefur
milljónum danskra króna verið
varið til að auglýsa um allan
heim skandinavísk minkaskinn og
þá alveg sérstaklega úrvalsskinn
undir vörumerkinu „SAGA“, sem
er þekkt um allan heim.
í árslok 1963 vígðu samtökin
hinn glæsilega markaðsskála í
Glostrup, sem kostaði um 10
millj. d. kr. Þá byggingu gátu
samtökin byggt fyrir eigið fjár-
magn. Er byggingin 8800 ferm.
að grunnfleti og ein fullkomnasta
bygging sinnar tegundar í heim-
inum.
Eigin framleiðsla samtakanna
nægir til að gera Dansk Pels
Auktioner stærsta uppboðsfyrir-
tæki minkaskinna í Evrópu. Við
það bætist að fyrirtækið hefur
samið við Finnland um' sölu á öll-
um finnskum minkaskinnum eða
um 800 þús. stk.
Mun fyrirtækið hafa selt um
2,5 millj. minkaskinna á sl. ári
fyrir um 250 millj. d. kr. Eru
Danir mjög stoltir af uppboðs-
skálanum í Glostrup, enda hlotið
mikla viðurkenningu hinna fjöl-
mörgu erlendu viðskiptamanna,
sem sækja minkauppboðin.
Hann er sannarlega veglegt
tákn um þrótt og framsækni
þessa unga atvinnuvegar.
Um þetta voru ráðunautar okkar
Almenna Byggingafélagið, Verk-
legar framkæmdir og verk-
fræðifirmað Harza í Bandaríkjun-
um sammála".
Eg er þessu einnig fyllilega
sammála.
En eftir hverju er verið að
leita þegar ákveðið er að ráðast í
Búrfellsvirkjun? Er ekki einmitt
farið í virkjunarstað, sem er í
byrjun dýrari en svo, að við verði
ráðið fyrir sjálfa okkur? Hefir
ekki það sjónarmið ráðið vali
virkjunarstaðarins, að hægt vaeri
að sýna tölur um virkjunar-
kostnað, er fullnægðu kröfu viss
kaupanda um lágt orkuverð út
frá forsendum, sem í dag er ekki
vitað að hve miklu leyti munu
standast og íslenzkum rafmagns-
notendum jafnframt ætlað að
bera einum áhættuna af þessum
óvissu forsendum.
Enn segir í viðtalinu: „En svo
var það að Harza benti á ....
framfarir í smíði gastúrbínu-
stöðva .... Lagði firmað til ....
að nota gastúrbínur til vara við
ístruflanir og á þann hátt brúa
bilið þar til þróun raforkukerfis-
ins skapaði fjárhagslegan grund-
völl fyrir miðlun samfara öðrum
ráðstöfunum og frekari virkjun-
um“.
Hér er það beint staðfest, sem
eg hélt fram um rennslisvirkjan-
ir, að nauðsynlegt hefir reynzt
að grípa til fjárfrekra aðgerða
til úrbóta. Hér er beinlínis sagt.
að gera þurfi miðlun samfara
öðrum ráðstöfunum. Iiverjunt er
ekki tiltekið og mér er ekki
kunnugt um að tekið hafi verið
tillit til þess kostnaðar, sem af
þeim kynni að leiða.
Og mér er spurn: Hvernig á
sá fjárhagslegi grundvöllur að
skapast? Það er vitað að alumin-
z Framh. á bls. 21
Athugasemd frá Sig. Thoroddsen