Morgunblaðið - 12.06.1965, Page 9

Laugardagur 12. júní 1965
MOKGUNBLAÐIÐ
9
Gu&jón Jónsson Asi
Minning
Helga Jónasdóttir
r r MIÐVIKUDAGINN 2. þ.m.
líéll frá einn af bændahöfðingj-
um Rangæimgia, Guðjón Jómsson
í Ási í Ásahreppi. Hann var þá
nœr 87 ára að aldri og orðinn
útslitinn af áratuga önnum fyrir
bú og byggðarlag. Sekmstu ár-
in hat'ði hann fundið lífsþróttinm
Kmádvína eða fjara út. Ferlivist
hafði hann ekki eftir páska, en
minini og áhugi á því sem, var að
gerast, dvínaði þó edgi, og lét
hamn lesia fyrir sig blöðin og
hlustaði á útvarp alveg til
hinztu atundar.
Guðjóm var fæddur 9. júflí
1878 í Bjálulhjáleigu, sem þá
taldist í Holtamamnahreppi hin-
um forna, en er mú í Djúpár-
hreppi. Foreldrar hains voru Jón
Eiriksson Jónssonar bónda á
Helluvaði í Rangánþimgi, og
kona hans Guðrún Filippusdótt-
ir Þorsteinssonar bónda á Bjólu.
IÞau höfðu bæði verið á vist á'ð-
wr í Odda hjá sér,a Ásroundi Jóns
eymi, sem eitt sinn var dómikirkju
prestur í Reykjavík, Otg konu
hans Guðrúnu systur Grírns
Thomseras skálds. Vur séru Ás-
mundur jufnan talinin í röð
fremstu presta, en konan skötr-
ungur og stjórnsöm. Þótti þá
happ ungiu fólki að komust á
Blík heimili, því að margt mátti
þar læna. Þótti það og sjá á
(þeimili þeirra Jóns og Guðrún-
er, því að þur var myndanbrag-
ur á öl'lu, þrátt fyirir mikla ó-
megð. Þau hjónin eignu'ðust 13
börai og va<r Gu'ðjón hið 12. í
röðinmi. Af þessum systkinum
komust 7 til fullorðins ára og 5
é gamialsaldur, em nú er ekkert
þeirra eftiir á lífi neona Hainnes
é Bjargi í DjúpárhreppL
Guðjón ólst upp á heimili foc-
eldra sinna. Ekki naut hann
annarair fræðslu í æsfeu en þeirr
€ur er heimilið mátti vedta, nema
hvað hann var um þriggja mán-
eða skeið í baimaskólamum á
Eyrarbakka áður em hamin feirmd-
ist. Varð honum það hvöt til að
ftfla sér þekikingar og til þess
gafst honium ærinn tími í löng-
um skóla líísa'eyinslumnar, og þar
komst haon yfiir gnæg'ð fróðleiks
og skiilnimgs, eins og aliir þeir,
sem eru gjörhugulir og vel gefn
ir.
Faðir Guðjóns hætti búskap
1905 og gerðist Guðjón þá lausa
maður stundaði sveitavinnu vor,
eumar og haust, en útróðra í
Þcttiáksthöfn og víðar á vetrum.
Fór svo fraim til ársiins 1909. Þá
keypti hann, ásomt Eiríki bróð-
ur sínum jörðina Ás og hófu þedr
búskap. En ekki byrjaði vel, því
eð bá'ðir veiktust hastarlega og
varð að gera á þeim hættulegar
læfenisiaðgerðir þarna hekna í
eveitinnij því að ekfei var við-
lit að koma þeiim í spítala í
Reykjavík, eins og samgöngum
var þá háttað. Em lækmisaðgerð
irnar tókust svo vel, að næst
igekk kraftaverki. Og í Ási hefir
Gu'ðjóm búið síðam.
Arið 1911 kvæntist hamn eftir
lifandi konu simni Ingiríði Eiríks
dóttur bónda á Minni Völlum í
Landmamnahreppi. Þau eignuð-
ust 5 börm, sem öil eru á lífi, 3
eyni og 2 dætur. Og um 55 ára
skeið gérðu þau igarðinm í Ási
frægan. Guðjón hafði þegar ver
ið kosinm í hreppsnefnd 1910 og
fundu sveiúxnigar hams fljótt, að
treysta Vadð það til þess, að á
hann hlóðust alls konar störf að
félagsmálum. Hamm var kosinm
oddviti í þessum stóra hreppi
1916, Skattaniefndarmaður 1912,
formaður sófenarnefndar 1917,
í stjórm BúmaðarféLagsins 1920,
sýslunefndarmaðiur 1920, formað
ur skólanefndar 1930, Búmaðar-
þimgsfulltrúi 1938, Sýslufulltrúi
mæðiveikivarná 1937. Öllum
þessum störfum gegndi hamm ár-
um eða áratugum samam. Hamm
var ednn af stofnendum Slátur-
félaigs Suðurlamds, de'ildarstjóri
þess og í stjóm þess um hríð.
Stofna'ði 'hrossaræfetarfélag 1914
og var fonm. þess síðam. Eimm af
stofniendum Rauðal'ækjar-rj óma
búsins og formaður þess um 11
ár. Frumkvöðull að stofnun slát
uirhúss við Rauðalæk 1924 og
sláturhússtjóri. Meðstofnandi
Kaupfélags Ramgæinga við
Rauðalæk og í stjórm þess um
hríð. Var umiboðsifnaður Bruma-
bótafélags fslands frá 1934.
Hér mun ekki allt tailið, en
þetta nægir til að sýna að oft
hefir orðið ódrjúgur tíminm til
búskaparstarfa. En þá kom það
sér vel, að húsfreyjam vair önmur
hömd manns sins, og ekki sú
vinstri. Hún stjórmaði öliu með
ráðdeild og skörungskap á bú-
inu, þótt ma'ðurinm væri tíðum
fjarveramdi. Þau voru og mjog
'hjúasæl og mun það etoki síst
hafa verið henmi að þakka.
Guðjón bar mjög hag sveiitar
og héraðs fyrir brjósti, oig varía
mun það nytjamál hafa verið
ofarlega á baugi þar, að ekki
hafi hanin komið þar við sögu.
Þar má meðal annars nefna giftu
drjúg aiskipti hans af fyrir-
hleðslu Djúpóss. Haran skildi og
manna bezt þý*ðóngu þess að
gleyma ekki sögu og fortíð, að
„memningin í minningunni" er
aflgjafi framtíðar. Um það er til
óljúgfróður vitnisburður, þar
sem er kvikmynd sú, er hann lét
gera af hverjum bæ í sveitimni,
fólkinu sem þar átti heima, vinrau
brögðum þess og siðum. Mum sú
fróðleiksmymd lemgi halda n.af!ni
hiams á lofti. Hann var og fróð-
leiksmaður mikiill og mum eng-
inn hafa þekkt jafn vel og hanm
sögu Þjórsánholitarana frá ónd-
verðu og fram á þennam dag.
Hanm las miki'ð og ritaði grein-
ar í ýmis blöð o,g tímarit, og ber
það allt vott um fróðleik hans og
glöggskygni. ,inl-
Það var nú einmitf vegma
þessa að éig átti því happi að
hrósa að kynraast Guðjóni. Fyrir
nokkrum árum þurfti ég á að
halda aðstoð einhvers fræði-
mianms á þessum sló'ðum og leit-
aði ráða hjá Iragólfi Jónssymi ráð-
herra.
— Þá visa ég þér á föðurtoróð-
ur miinrn, Guðjón í Ási, sagði
hamn Ég hefi þekkf harnm frá
æsku, og hann er óvenjulega
traustur maður. Hanm hefir verið
sí starfándi að opiiniberum mál-
um héraðsins og er þeim allra
mamna kuninugiastur. Hamn var í
öliu í þassum stóra hreppi, á'öur
en homum var skift, og mér
fannst altatf hverjiu máli vel
borgið í hönd'um hans, emda hef
ir nú sú rauntin á orðið. Og allir,
sem þekkja hann bezt treysta
horaum fullkomlega, því að hainn
má ekki vamm siitt vita. Kom-
irðu þér í kyrani við hann, þá er
þímu máli borgið, því að hann
er öruggur og margfróður.
Þetta reyndist allt rétt, Guðjón
var mamgfróður og eingum sem
þekkti hamn kom til hugar a'ð
draga í efa það sem hamin sagði.
Slíkir heimildarmenn eru vand-
fundnir. Annars hygg ég að
séra Sigurður Eiinarsson hafi lýst
Guðjóni rétt í bók sinmi „íslemzk
ir bændalhöfðingjar": „Guðjón er
drengilegur og allra mamma prúð
astur í framkomu, sitillltur og
falslaus. Hamn er greindur mað-
uir og fróður, 'hugisjónamaður og
umibóta og öruggur oddviti þar
sem hamm beitir sér fyrir mál.
Hamn er unnamdi allrar rækt-
unar, ræktunar laTvds og lýðs
og hefir unmið þeirri hugsjón
sinni af fullri trúmenmsku".
Það er bjairt yfir lamgri ævi,
sem fær slíka vitnisbuirði, er ég
nú hefi rakið.
Á. Ó.
Lundnhl lút-
inn lnus
Stokkhólmi 9. júní - NTB.
S Æ N S KI nazistaforinginn
Björn Lundahl var í dag lát-
inn laus úr fangelsi eftir að
þorgarréttur í Stokkhólmi
hafði hafnað kröfu ákæru-
valdsins sænska um fram-
lengingu í gæzluvarðhalds-
vist hans. Þetta er talið tákna
að nazistamálið í Svíþjóð sé
ekki eins alvarlegt og í
fyrstu hafði verið haldið. —
Lundahl var handtekinn fyrir
mánuði eftir að dagblaðið
Expressen hafði látið sænsku
öryggislögreglunni í té skjöl
sem sönnuðu að hann væri
aðalleiðtogi nýnazistahreyf-
ingar í landinu. — Nú er tal-
ið að ákæran á hendur
Lundahl muni ekki hljóða á '
vopnaða ógnun við lög og
rétt, en fyrir það hefði hannl
verið dæmdur í 6—10 ára/
fangelsi, ef hann hefði veriðT
sekur fundinn. \
frá Hróarsdal
Fædd 23/7 1881. - Dáin 7/6 1965.
FRÚ Helga Jónasdóttir, Flóka-
götu 18 í Reykjavík, andaðist í
sjúkradeild elliheimilisins Grund
ar aðfaranótt annars hvítasunnu-
dags, hinn 7. þessa mánaðar, og
verður útför hennar gerð frá
Neskirkju í dag.
Helga var fædd í Hróarsdal í
Hegranesi 23. júlí 1881, dóttir
Jónasar Jónssonar þúsundþjala-
smiðs og bónda þar og annarrar
konu hans, Elísabetar Gísladótt-
ur bónda á Lóni í Viðvíkursveit
Ingimundarsonar. Stóðu að henni
traustar skagfirzkar ættir á báða
vegu. Hún ólst upp í föðurhúsum
í stórum barnahópi fram um
fermingaraldur, en fór þá vistum
í Helluland til Sigurðar bónda
Ólafssonar og Önnu konu hans.
Var hún þar og jafnframt víðar
í Hegranesi til vorsins 1912, en
þá réðzt hún til sonar Sigurðar,
Jóns útvegsmanns og vélfræð-
ings í Hrísey. Þetta sama ár
fæddist Anna dóttir hans á af-
mælisdegi Helgu, og voru þær
samvistum nær ávallt síðan.
Helga giftist 17. október 1918
Jóni Árnasyni sjómanni í Hrísey,
en þau skildu eftir stutta sambúð
og varð ekki barna auðið. Var
hún áfram á heimili Jóns Sig-
urðssonar. Við frófall Sóleyjar,
konu Jóns, gekk Helga Önnu og
systkinum hennar í móður stað.
Fluttist hún síðar með henni á
heimili þeirra Torfa Hjartarson-
ar sýslumanns á ísafirði og síðar
tolistjóra í Reykjavík. Dvaldist
hún þar jafnan síðan og fóstraði
börn þeirra sem önnur móðir.
Síðustu árin hafði heilsu hennar
hrakað svo, að hún varð að draga
sig í hlé frá störfum, en vakti
þrátt fyrir það yfir velferð
barnanna og heimilisins, unz yfir
lauk, þó að hún dveldist að mestu
á sjúkrahúsi síðasta árið.
Helga var skapföst og ákveðin
og sraávaxin. Það varð þó henn-
ar hlutskipti að bera hita og
þunga dagsins á stóru heimili,
þar sem margbrotnum ,og erfið-
um störfum var að sinna. Það
rækti hún af elju og ósérhlífni
þess, sem ekki kunni að liggja
á liði sínu, og það þótt hún gengi
ekki alltaf heil til skógar hin
síðari ár. Slíkt lét hún aldrei
á sig fá og gekk jafnan hiklaust
til starfa eins og kraftar hennar
framast leyfðu. Hún vann sömu
fjölskyldu í marga ættliði meira
en hálfa öld. Ég get ekki hugs-
að mér verðugri fulltrúa þeirrar
hverfandi kynslóðar í þessu
— IHinning
landi, sem vana hörðum hönd-
um án þess að telja spor eða
stundir og lét stjórnast af þeirri
fórnfýsi, sem góðum dreng er I
brjóst lagin, en hirti minna um
eigin hag. Hefur hún vissulega
gefið fósturbörnum sínum harla
gott veganesti.
Helga var skapföst og ékveðin
í skoðunum, þótt henni væri
ótamt að flíka þeim, og hafði
megna óbeit á hvers konar sýnd-
armennsku. Góðviljuð var hún
og fús að leysa hvers manns
vandræði. Trygglyndi hennar og
fórnfýsi voru einstök, enda réðu
iþeir eiginleikar örlögum hennar.
Hún var vitur kona minnug og
margfróð um gamalt og nýtt.
Andlegum kröftum hélt hún til
hins síðasta, þó að líkamslþrek
væri þrotið.
Helga var trúkona og beið ör-
ugg og ókvíðin þess, er koma
skyldi, enda átti hún góða heim-
von.
Langur starfsdagur er nú á
enda og miklu fórnfúsu verki
lokið.
Á kveðjustundu þakka ég þér,
fóstra mín, fyrir ástúð þína, um-
hyggju og handleiðslu alla tíð.
Ég færi þér einnig þakkir for-
eldra minna fyrir ómetanlega
vináttu og fórnfúst starf fyrir
fjölskylduna alla.
Öll kveðjum við þig með sökn-
uði. Blessun mikils ævistarfs og
hugheilar þakkir vina Og vanda-
manna fylgja þér á nýjum leið-
þar var maður, siem óhætt var að I ~ ' --
hvert sem þér fariöhvenær sem þér farið
hvernig sem þér ferðist i (fp SIMIW80™ 8
■ —ferðaslysatrygging
um.
Hjörtur Torfason,
SÆNSK GÆÐAVARA
ASEA hefur hinn rétta mótorrofa fyrir rafmagns-
mótor yðar.
• Gott slitþol
• Gott rofa- og
lokunarafl.
• Yfirstraumsliði
af innstungugerð.
JOHAN RÖNNING h.f.
Skipholti 15 — Sími 10632.