Morgunblaðið - 02.10.1965, Side 21
Laugardagnr 2. okt. 1965
MORGUNBLAÐID
21
Sigrður Sæmundsdóttir
fe'fossi - Minningarorð
[I Fædd 10. júlí 1876.
f) Dáin 15. maí 1965.
Þó að margt hafi breytzt,
síðan byggð var reist,
geta börnin þó treyst sinni
íslenzku móður.
Hennar auðmjúka dyggð,
hennar eilífa tryggð
eru íslenzku byggðanna
helgasti gróður.
Hennar fórn, hennar ást,
hennar afl til að þjást
Bkal í annálum sjást,
verða kynstofnsins hróður.
Oft mælir hún fátt,
talar friðandi og lágt.
Hinn fórnandi máttur
er hljóður.
M
Þessi hátíðaróður skáldsins
frá Fagraskógi mun reynast ís-
lenzkum konum óbrotgjarn
minnisvarði, ekki einungis
sem mæðrum heldur sem kon-
um í orðsins beztu merkingu.
í>ær voru ekki svo fáar hús-
freyjurnar á Suðurlandsslétt-
unni, sem minntu mig á hinar
stórbrotnu ættmæður, sem forn-
sögur okkar greina frá, þegar
ég kom þar fyrst til að kynn-
ast fólki fyrir rúmum 20 árum.
Ein þeirra var Sigríður á
Selfossi. Þrekmikil, hógvær og
ihljóð, en þó stórbrotin og traust
í einu og öllu, og þó um leið
svo af bar, hnittin í tilsvörum
og -létt í máli.
Hún hafði 'verið húsfreyjan
við fljótið mikia um áratugi.
Og sannarlega bar hún þess
merki á margan hátt. Það var
ekki einungis dulúð hennar og
sterk trúhneigð, sem fannst við
nánari kynni, heldur einnig
þessi hljóði kraftur hógværðar
innar, sem þó sigrar allt, eins
og almættið að lokum, sem
minnti á dul og djúp, straum-
þunga og mátt elfunnar.
En það var um leið annað
fljót og ekki ómerkara, sem
hafði runnið svo að segja um
foæjaíhlað hennar. Og það var
íljótið helga, fljót mannlífsins,
þjóðlífsins sjálf. Og það fljót
var ekki síður síkvikt og breyti-
legt, en Ölfusá við bakka og
flúðir á leið frá jökli til strand-
ar.
Og kannske hafði þessi elfur
þjóðlífsins hvergi örlað straumi
sínum þéttar um bæjarhlað en
einmitt á Selfossi, eftir að brú-
in kom þar yfir móðuna miklu.
Og breytingin frá ferju til
fólksflutninga á stórbifreiðum
tuttugustu aldar á íslandi væri
kannske hvergi betur skýrð frá
sjónarhóli tölvísi og skýrslna,
sem allt verður nú að miðast
við en með því að minna á, að
fólksfjöldinn á Selfossi var 20
manns þegar Sigríður kom þang
að 10 ára gömul en 2000 manns,
þegar hún kvaddi hinzta sinni
nær níræð að aldri. En ekkert
af þessu gat breytt henni. Hún
var líkt og skuggsjá í lygnu
móðunnar, og speglaði kyrrð
fjallsins og tign annarsvegar, en
fegurð himins á aðra hönd, sól
hans og stjörnur.
Sigríður Sæmundsdóttir var
fædd 10. júní 1876 að Pálsbæ
á Seltjarnarnesi. Faðir hennar
Sæmundur Steindórsson, frá
Stóru-Sandvík í Flóa var smið-
ur og bóndi í senn, en móðir
hennar var Soffía Einarsdóttir
ættuð af Seltjarnarnesi.
En þau hjón voru af kjarn-
miklu fólki komin í báðar ætt-
ir, svo að góðir og traustir stofn
ar stóðu að Sigríði á alla vegu.
Erfðir hennar því traustar og
sterkar.
En tíu ára að aldri réðst hún
að Selfossi í sumardvöl til
frænku sinnar Sesselju Hann-
esdóttur.
Síðan hefur hún aldrei átt
heimili annars staðar, því að
hún dvaldi þar áfram til þess
er hún giftist 12 árum síðar
Símoni Jónssyni, sem var bæði
bóndi og smiður á Selfossi, eins
og faðir hennar hafði verið um
það leyti, sem. hún fæddist.
Þau hjón Sigríður og Símon
eignuðust* 6 börn og eru 4
þeirra á lííi. En Símon eigin-
mann sinn missti Sigríður 1937.
í fornum sögum er getið um
konur, sem byggðu skála sinn
um þjóðbraut þvera. Það mun
vart of sagt um Sigríði og Sím-
on, svo mikil var gestkvæmdin
á heimili þeirra. Mátti segja
um fjöldamörg ár að allra leið-
ir lægju um Selfosshlað. Og
gestrisni þeirra var frábær.
Stundum varð húsfreyjan að
leggja nótt við dag í störfum
sínum, fyrirhyggju og fórn-
fýsi. Þar var ekki til að dreifa
þægindum og birgðum nútím-
ans í búri og eldhúsi, þótt bjarg
álna mættu hjónin teljast. Það
þótti sjálfsagt að bera á borð
fyrir gestina hið bezta sem til
var og á greiðslu var sjaldnast
kannske aldrei minnzt.
Það varð því lítt um auðsöfn-
un. En þeim mun meiri varð
friður og rósemi hjartans á-
samt þeirri hamingju sem góð
samvizka veitir. En það var á-
reiðanlega dýrmætasta stáss
húsfreyjunnar á Selfossi.
Hún lifði orðin úr helgum
ritningum, sem segja:
„Skart yðar sé* ekki ytra skart
með því að hengja á sig
gullskraut
og klæðast viðhafnarbúningi,
heldur sé það hinn huldi maður
hjartans í óforgengilegum
búningi
hógværs og kyrriáts anda,
sem er dýrmætur 1 augum
Guðs.“
Þannig var hún heimafólki
sínu og þannig tók hún á móti
gestum sínum. „Hún breiddi út
lófann móti hinum bágstadda
og rétti fram hendur móti hin-
um snauða. Kraftur og tign eru
klæðnaður hennar.“ Annars er
mér Sigríður minnisstæðust fyr-
ir háttvísi í orðum og fram-
lcomu, Það var eins og hún
fyndi alltaf þau orð, sem bezt
ættu við, og að hún þyrfti
aldrei neitt fyrir því að hafa.
Hið sama er einkenni dóttur
hennar, Díu, sem flestir þekkja
á Suðurlandi, þótt færri hafi
séð hana, en svo lengi hefur
hún immð við símann á Sel-
fossi.
Annað sem mér fannst ó-
gleymanlegt var æðruleysi Sig-
ríðar og hófstilling þótt hjarta
hennar blæddi og örar tilfinn-
ingar. ólguðu henni í viðkvæmri
lund. Þar held ég fáar nútíma-
konur gætu gengið í hennar
spor. Eins virtist guðstrú henn-
ar svo örugg og traust, að þar
Agnes Gestsdóttir
„Þó eik í stormi hrynur háa,
því hamrabeltin skýra frá.
En þegar fellur fjólan bláa,
það fallið enginn heyra má,
en ilmur horfinn innir fyrst,
hvers urtabyggþin hefir misst“.
þurfti naumast orð. Bænrækni
og trúrækni án allrar mælgi
virtist henni eins sjálfsagt og
hreint loft. „Þá talaði hún fátt
og friðandi og lágt.“
Hún hafði stundum farið urn
grýttar brautir sorga og von-
brigða, og er það sízt furða svo
löng sem leiðin var orðin. En
fáir munu hafa heyrt hana bera
sér uppgjöf í huga. Hún var
heimdisrækin og vann hljóð og
góð að því sem hún áleít holl-
ast og bezt ástvinum sínum, og
allir munu hafa virt hana því
meira sem þeir kynntust henni
betur. Og vissulega tilheyrði
hún því bezta meðal vormanna
aldamó taaranna.
Mér hefur um sinn fundizt
það furðulegt, að enginn hinna
mörgu gesta og samtíðarmanna
og kvenna þessarar merkiskonu
skuli haía minnst hennar opin-
berleg til hinztu kveðju. Því bið
ég þá, sem betur mættu að virða
á betri veg fyrir mér þótt þessi
orð komi seint og séu fátæklegri
en hæfir þessari ógleymanlegu
konu, sem raunar aldrei sóttist
eftir lofi né frægð
Hún var komin hátt á sjötugs
aldur, þegar við sáumst fyrst,
en var ein þeirra, sem virtist
standast fangbrögð ellinnar án
þess að verða nokkurn tíma
gömul kona. Létt á fæti, létt í
skapi og létt í máli virtist hún
alltaf geta veitt lið og stuðning
örugg og hlýleg í senn. Ég veit
líka að börn hennar mátu hana
mikils og nún fann hjá þeim
öruggt skjól, ekki sízt þar sem
hún dvaidi hjá Áslaugu síð-
ustu árin og óskabarninu henn-
ar dótturdótturinni, sem hún
bar svo oft á bænarörmum sem
litla barnið. Hún var henni
bjanur geisU framtíðarvona og
hamingju svo ekki bar skugg-
ann á. Og fieiri barnabörn
hennar Sigríðar man ég vel að
mannksostum og gjörvileika.
Síðast þegar við sáumst var
vorkvöld fyrir nokkrum árum.
Iimur blomgróðurs og bjarka
frá gróanda þorpsins fagra við
brúna, görðum þess og tímum
barst fyrir mjúkum sunnanblæ.
Kvöldkyrrðin var svo djúp og
hlý eins og hún bezt getur orð-
ið á sunnlenzku s’éttunni.
Þungur niður fljótsins mikla
ómaði úr nokkt rri fjarlægð líkt
og niður minr-inganna frá
longu liðnum árum.
í slíkri ró og fegurð kýs ég
núr að nema þig S:giiður mín, ,<$►
þar sorn tú sitjr vit gluggann
og horfir á Uvoldrcéann yfir
austurfjöllum, sem spegla him-
inninn í straum'. móðunr.ar, en
líka í augum þér og mnum sál-
ar þinnar.
| Vertu sæl, Þökk fyrir allt.
Árelíus Níelsson
LJÓÐLtNUR þessar komu í
huga mér, er ég spurði lát vin-
konu minnar, frú Agnesar Gests
dóttur.
Það var ekki háreisti um líf
hennar, en þeim mun mildara
og þægilegra var að vera í
návist hennaí.
Mér er í barnsminni er við
bjuggum í sama húsi, sem fað-
ir minn, og maður hennar, Frið
berg Stefánsson, járnsmiður,
áttu á ísafirði, hve glæsileg ung
kona hún var. Og bar hún þá
reisn til efri ára.
Þau fluttust til Reykjavíkur.
Mörgum árum síðar hitti ég
hana hér. Þá var hún orðin
ekkja, hafði misst mann sinn
úr spönsku veikinni — stóð ein
uppi með tvo unga syni, efna
lítil.
Nú var hún í þann mund að
Ijúka við að mennta þá, eldri
soninn Óskar, sem er yfirvél-
stjóri á Dettifossi, og Harald,
járnsmíðameistara, búsettur á
Siglufirði. — Það mun hafa
verið trú hennar, og einbeittur
vilji, sem hélzt í hönd, því slikt
var þrekvirki í þá daga fyrir
einstæða ekkju
Ung að árum hafði hún gifzt
manni sínum, Friðberg Stefáns-
syni, jámsmið (sem fyrr segir),
glæsilegum athafnamanni, og
var þa’ð henni að vonum mikill
harmur að missa hann.
Er ég hitti hana hér, hafði
hún eignast hús, fallegt heimili.
Nokkur ár hafði hún matsölu
Mér kom það svo fyrir, að
flestir sem kynntust henni,
yrðu góðkunningjar hennar, og
mun hún hafa verið þar mörg-
um innanhandar. Hús hennar
stóð þeim ávallt opið, enda var
hún gestrisin með afbryggðum,
og mun margur eiga góðar
minningar frá heimili hennar
við Ljósvallagötu og Laufás
veg, og er ég þar ein af.
■ Um árabil bjó Agnes með
Birni Guðmundssyni, kaupm
Og var sambúð þeirra hin á
kjósanlegasta. Hann andaðist
1954. Eftir það bjó hún hj
syni sínum, Óskari, og tengda
dóttur, sem gerðu henni ævi
kvöldið ánægjulegt.
Agnes var mikil hannyrða
kona, og sást þess glöggt merki
á heimili hennar; rnirn hún
hafa kennt hannyrðir á ísafirði.
Greind kona og trúhneigð
var hún og dulræn, fátt kom
v öl
henni á óvart, og mun heim-
koman hafa verið henni örugg.
Andlegu þreki hélt hún til
hinztu stundar.
Ætt hennar kann ég ekki að
rekja, en fædd var hún 26.
júní 1878 að Skúfslæk í Flóa,
og voru foreldrar hennar þau
hjónin Kristín Jónsdóttir og
Gestur Gamalíasson, sem þar
bjuggu,; voru þau af Laxár-
dals- og Hörgsholtsætt.
Agnes andaðist 17. septemfoer
í Landakotsspítala og var jarð-
sungin frá Dómkirkjunni 2ll.
september.
Ég þakka henni tryggð henn-
ar, og bið henni blessunar Guðs
á landi lifenda.
Sigurl. Guðmundsdóttir.
Frakkar ferðast
austur
París, 28. sept. — NTB.
ÞRÍR háttsettir menn úr frönsku
stjórninni munu í næstj mán-
uði fara í opinberar heimsóknir
til A.Evrópu, og er hé. um að
ræða lið í þeim tilraunum de
'Gaulle forseta, að bæta samskipt
in við kommúnistalöndin. Couve
de Murville, utanríkisráðherra,
fer til Moskvu 28. október; Val-
ery Guscard d’Estaing fjármála-
ráðherra, fer til Varsjár í lok
október og dagana 7.—12. okt.
fer Alain Peyrefitte, upplýsinga
málaráðherra, til Júgóslavíu. —
Fyrr í þessum mánuði var Marc
Jacquet, samgöngumálaráðherra,
í Budapest, og fyrr á þessu ári
var Maurice Bokanowski, iðnaðar
málaráðherra í heimsókn 1
Rúmeníu.
Svanlaug Sigurbjörns-
dóttir — Minning
„Drottinn er minn hirðir, mig
mun ekkert bresta....
Jafnvel þótt ég fari um dimman
' dál óttast ég ekkert illt,
því að þú ert hjá mér“.
Úr 23. sálmi Davíðs.
AÐ HAFA verið KFUK-stúlka á
árunum 1936—1945, er að hafa
komizt í náin kynni við Svanr
laugu Sigurbjörnsdóttur. Það
eru ekki fáar stúlkur, sem á þess-
um árum kynntust KFUK og
störfum þess fyrir hennar áhrif.
Svanlaugu var sérlega gefið að
laða ungar stúlkur til að taka
þátt í störfum, ekki vegna þess
að hún vildi hlífa sér, heldur
vegna þess að hún skildi þörfina
á að vera virkur þátttakandi í
starfi fyrir Krist
Margar hugljúfar minningar
geymast um samverustundir í
„Straumi", en þar hóf KFUK
sumarstarf sitt, og þaðan mun
Svanlaug einnig hafa átt dýr-
mætar minningar.
Við munum biblíulestrana, er
hún á einfaldan hátt lauk upp
fyrir okkur auðlegð Heilagrar hún átti kyn til, þar sem faðir
ritningar. hennar var Sigurbjörn Sveins-
Við minnumst hennar, sem for- son, hinn góðkunni rithöfundur,
ingjans, er átti þann hæfileika að sem skrifaði Bernskuna, Geisla
ná til einstaklingsins og tala og fleiri ágætar barnabækur.
þannig um kærleika Frelsarans, Hvort heldur Svanlaug tók gít-
að hjartað tók að brenna af þrá arinn sinn og söng, eða hún á
eftir að eignast þennan sama dýr einfaldan hátt sagði börnunum
mæta fjársjóð. söguna um Jesú, átti hún óskipta
Svanlaug var mikill barnavin- athygli áheyrenda sinna. Hún
ur, og aldrei var hún glaðari en söng af slíkri hjartans list að
í hópi þeirra ungu. Hún var gædd alla langaði til að syngja með,
ríkum frásagnarhæfileika, er jafnvel þá er vita laglausir voru.
Hún taldi það ekki tímaeyðslu
eða óþarfa fyrirhöfn að syngja
aftur og aftur sama versið þar
til börnin höfðu lært það og gátu
sungið með.
■Hún lét sér annt um, að eng-
inn væri útundan þar 'sem hún
var.
Svanlaug bjó ekki í stórum
eða ríkmannlegum húsakynnum,
en fegurðarskyn hennar var
óvenju næmt, og gat hún þvi
öðrum fremur breytt „hreysi I
höll“. Á hinu litla heimili henn-
ar var samræmi yfir öllu, þar
ríkti friður og helgi og þar var
gott að koma.
Barnsleg gleði og góðvild voru
svo einkennandi fyrir Svan-
laugu, hún átti kærleika, sem
fyrirgefur allt, umber allt, vonar
allt. f huga hennar var ekki
beiskja eða kali, þó þungir sjúk-
dómar og erfiðleikar mættu
henni. Hún var þakklát, þakklát
Guði og góðum vinum, sem
reyndust henni vel, þeim öllum
og afkomendum þeirra fylgja
fyrirbænir hennar.
Þegar við kveðjum góða vini
fyllir tregi hjartað, margar
KFUK-stúlkur vildu tjá Svan-
laugu þakkir, hún var verkfæri
í hendi Guðs til að leiða þær á
þann veg, sem liggur til lífsins.
Þrjár KFUK-stúlkur.