Morgunblaðið - 11.11.1965, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 11. nóv. 1965
MORGUNBLAÐIÐ
11
lendingum einkar vel h1 enær er
hann kom því við. Eftir sund-
námið í Bretlandi var ákveðið
að ég skjddi æfa mig í London
undir Olympíuleikana, sem halda
átti í Briissel 1916, en stríðið
batt endi á aillar þær fyrirætlan-
ir. í>á hafði einnig verið ákveðið
eð ég færi eftir áramótin 1915 til
Norðurlanda og þar í keppnisför
*neð Hjálmari Jóhannessen, en
hann var þá Olympíumeistari í
dýfingium og hafði unnið kon-
ungsbikarinn brezka árið 1912 í
|>eirri grein. Hjálmar gekk 1916 í
ameríska herinn, en þegar eg vax
á lögreglunámskeiði í Stokk-
Ihólmi árið 1935 hitti ég hann og
þá fór hann með mér til ritstjóra
sænska íþróttablaðsins og sagði
ritstjóranum í þeirri ferð um
élit sitt á mér sem sundmnanni,
cg þar er það skráð.
Raunar saknaði ég sundsins
alla tíð, og hafði enda ætlað
mér að helga því lífsstarf mitt.
Ég hefði haldið áfram sund-
(kennslu, ef ekki hefði notið við
bræðra minna, Ólafs og Jóns, en
þeir voru sundmenn ágætir og
hinir beztu sundlkennarar. Einnig
var Steingrímur bróðir minn
góður sundmaður. Steingrímur
ótti þvi láni að fagna að bjarga
eitt sinn mannslífi með sund-
kunnáttu sinni, en maðurinn
hafði lent á bíl sínum úti í Elliða
vatni og gat Steingrímur farið
eítir honum og bjargað honum
út úr bílnum og til lands.
Félagsmá'lastarfsemi á sviði
Bundmála hefur tekið talsvert af
tíma mínum og allt frá 1910 hefi
ég haft af þeim meiri og minni
afskipti. Ég var einn af stofnend-
um Sundfélags Reykjavíkur, sem
byggði sundskála í Örfirisey og
endurvakti sjósundið. Þá var ég
formaður í sundráði Reykjavík-
ur, sem stofnað var 1933, og var
(það til 1951 að stoÆnað var Sund-
eamband íslands, og hef ég verið
formaður þess síðan. í 15 ár var
ég varaforseti Íþróttasamíbands
íslands, og tvö ár meðsijórnandi
þess. Þess má svo til gamans
geta að yfirieitt hef ég notað
Bumarfrí min til þess að vera
tfarastjóri með sundflokkum og
öðrum íþróttaflokkum, sem farið
hafa utan. Hef ég farið með þeim
á Norðurlandamót, Evrópumót og
á Olympíuleika.
Ný járssundið 1918
Eitt af skemmtilegustu sund-
um sem ég tók þátt í voru hin
svonefndu nýjárssund. Syntum
við þau á nýjársdag ár hvert
meðan því var haldið uppi e » var
eynt í sjónum. Mér er sérstakiega
minnisstætt veiturinn 1918 þegar
við syntum nýjárssundið. Einu
ginni á æfingu okikar um vetur-
inn var 24 stigja frost þegar ief-
ingin fór fram. Þá kiæddum við
okkur úr í gömlu klæðaverk-
emiðjunni Iðunni, en hún var þá
niðurlögð og húsið sem hún var í
var hálfgert ræksni, enda 16
etiga frost þar inni. Ég man að
þennan dag mættum við dr.
Helga Péturs, og hafði hann orð
á þvi að karlmannlega væri að
verið, að æfa sund í þessu ve'ðri.
Meðal annarra, sem viðstaddir
voru þessar æfingar, var Eirikur
Jónsson máiarameistari, og getur
hann vei borið um hvernig þetta
ellt fór fram. Það er svo til að
hafa að spaugi, að fram að þeim
tima er ég gekik í lögregluna, átti
ég aldrei hiúfu á höfuðið. Hins-
vegar hafði ég tekið gamlan hatt
Bfcm faðir minn átti og hafði í
hyggju að bera hann þennan
kalda dag þegar við æfðum nýj-
árssundið, en svo varð ekkert af
því að ég setti hann upp, því
mér þótti háJf lítiimannlegt að
eetja á mig höfuðifat. Hinsvegar
var ég með allmikinn hárlubba
og fi'aus hann á leiðinni heim,
og man ég að móðir mín sagði
þegar ég kom inn: „Guð hjáipi
mér drengur minn, er nú frosið
é þér höíuðið?" En þegar ég k«m
inn hringlaði í hárlubbamum á
mér ems og síldum hesti.
Árið 1911 var ráðist í allmikla
fjárfestingu á heimili föður míns.
Þá var keyptur hjólhestur og
notaði ég hann til þess að faira
niður á bryggju^ og sækja menn
til sundnáms. Á þessum árum
uiöum við oft að bíta allhart
þvi tekjumar voru ekki yfrið
miklar, en á beimilinu gest-
kvæmt.
Úr því að þú spyrð um sund-
afrekin enn, get ég sagt þér að
hér heima beið ég aldrei ósigur
nema í fyrsta kappsundiniu sem
ég tóik þátt í á opinberum vett-
vangi, en það var_ árið 1910, og
þá sigraði Ásgeir Ásgeirsson nú-
verandi forseti. 1 þessu s-anbandi
vil ég geta þess, að margir
menn eru mér minns-
stæðir frá tímum sundsins, og þá
kannski einna helzt, fyrrverandi
ráðherra Jónas Jónsson frá
Hriflu. Við urðum góðir kunn-
ingjar. Þegar hann kom hingað
suður kunni hann lítillega að
fleyta sér til sunds, en ég kenndi
honum til fullmustu. Ég er honum
alla tíð þakklátur fyrir að hann
gekksit fyrir því að Sundhötll
Reykjavíkur var byggð á sínum
tíma með lögum á Aiþingi 1927,
þar sem að Reykjavikiurborg sem
byggði SundböCl.ina að % eii
ríkið lagði til hennax %.
Ræðst í lögTegluna
Raunar hafði ég aldrei hugsað
mér að yfirgefa sundiþróttina
eins og ég sagði. Það var hinsveg-
ar eitt sinn er ég hafði unnið
frameftir nóttu við að ganga frá
pípu er lá í sundlaugina, að sent
var til mín, ög Jón Hermannsson,
þó nýsettur lögreglustjóri, vildi
fá að ræða við mig. Hann vildi
fá mig til starfa í lögreglunni og
átti ég að verða yfiirlögreglu-
þjónn og taldi hann þetta mundi
vera vel launað starf (sem síðar
reyndist tæplega fyrir fæði og
húsaskjóli), auk þess sem ég
átti að fara utan og læra þar
á lögregluskóla. Þetta varð svo
að ráði og fór ég á lögregluskól-
ann í Kaupmannahöfn haustið
1919. Þar gekk ég í gegnum
tvær deildir sem til var ætlazt,
bæði venjulega lögregludeild og
rannsóknarlögregludeild. Auk
þess var ég í nokkrum höfuð-
stöðvum dönsku lögreglunar og
kynnti mér þar ýmis mál. Raunar
lenti ég í all sögulegu atviki á
Jögregiiuskól-anum í Kaupmanna-
höfn. Þjálfari okkar var kap-
teinn Bando, og æfðum við m.a.
hnefaleika undir hans stjórn. Það
bar við eitt sinn, að hann sagði
að nú skyldi háðux kappleikur
milli mín og nokkurra fleiri lög-
reglunema, sem þarna voru, en
ég hafði þá þegar náð aligóðum
tökum á hnefaleikjum. í hópi
dönsiku nemendanna var einn
stór og sterkur og álitinn manna
færastur í slagsmálum. Skyldi
keppnin hefjast með viðureign
milJi okkar. Kapteinn Bando
skipaði okkur að berjast til
þrautar, svo leugi sem við gæfcum
staðið. Man ég að hinn stórvaxni
Dani barði mig einu sinni í gólf-
ið, en mér tókst tiltölulega fljótt
að standa upp aftur og lauk svo
endanJega okkar samskiptum að
ég kom hon’um undir. Sendi kap-
teinn Bando þá tvo aðra fram á
vígvöllinn og skipaði okkur enn
að berjast til þrautar, og lauk
þeirri viðureign þannig að ég
stóð uppi.
Nú víkuT sögiunni heim í lög-
regJuskóiann, þar sem skóJastjór-
inn tók á móti akkiur morguninn
eftir. Voru þá nokkrir Dananna
með piástra og umibúðir eftir
leikinn daginn áður. Er hann
innti eftir hveirju þetta gegndi,
var honum svarað, að Pólsson
hefði barið þá. Út af þessu reidd-
ist skólastjórinn allmikið, og yrti
ekki á mig langan tíma þar á
eftir. Mér þótti þetta miður og
nokkru síðar, er kapteinn Bando
bafði raðað okkur upp, gekk ég
fram og óskaði eftir að fá að
segja við hann nokkux orð svo
nemendur heyrðu. Hann tók því
vel. Sagði ég þá að ég kynni því
illa að skólastjóri lögregluskólans
vaeiri hættux að tala við mig og
teldi mig sekan um að hafa barið
nokkra skólafélaga mína. Fór ég
þess á leit við kaptein Bando,
að hann segði mér hvort ég hefði
eklki farið í einu og öllu að hans
íyrirmæium, og yæri svo ekki
ósikaði ég eftir að fá að byðjast
afsökunar á framkomu minni, en
hefði ég himsvegar ekkert af mér
brotið, kynni ég því illa að skóla-
stjóri lögreglusikólans sniðgengi
mig eirus og afbrotamann. Sýni-
legt var, að þetta kom kaptein
Ban-do mjög á óvart. Hann gekk
þegar að símanum og hringdi í
skólaistjóra lögregiuskólans, og
heyrði ég að þeir áttu allharða
orðasennu í simann. M.a. heyrði
ég kaptein Bando segja að málið
væri svo háttað að danskir nem-
endux væru slappir og til lítils
nýlir, en hinsvegar virtist enn
nógur töggur í íslendingum, og
hefði það greinilega sýnt sig i
fyrrnefndri hnefaleikakeppni.
Beyrði ég að þeirra samtali lauk
með því að hann krafðist þe?s að
skólastjórin bæði mig afsökun-
ar á framkomu sinni við mig, svo
að nemendur heyrðu. Málinu
lyktaði þannig, að skólastjórinn
bað mig afsökunar, en að vísu
einsiega, og tók ég það gott og
gilt
Slagur í Berlín
1 lögreglunámi mínu lenti ég
í öðru ævintýri. Það var þegar
ég hélt frá Kaupmannahöfn til
Berlínar til þesis að kynna mér
lögreglumál í ÞýzkáLandi. Koma
mín til Berlínar var allsöguleg.
Ég kom þangað með jámibrautar-
lest kJukkan táu að kvöldi. Þá
höfðu margar tilkynningar verið
gefnar út um að menn skyldu
varast að vera einir á ferli að
kvöldi dags. Þetta var rétt að
loiknu stríðinu, Þjóðverjar hart
leiknir og óaldalýður hungraður
og félaus óð uppi víða um
landið. Ég hugðist því fara að
öllu varlega og bað fulltrúa á
járnibrautarstöðinni að útvega
mér góðan og gegnan fylgdar-
mann til að fara með mér þang-
að sem ég átti að faira. Hét hann
góðu þar um, en mér leizt ekki
allskostar vel á manninn, sem
hann ætlaði að fá mér til fylgdar,
en í sama mund og við ræddum
þetta, kom inn maðux sikinn-
kJæddur með skjöld í húfunni.
Sagði þá við mig einn ferða-
félagi minn, er ég hafði kynnzt
á leiðinni, að þennan mann
skyldi óg taka, þvi hann væri
„átcwiseraður". Sinnti óg því og
fórum við saman úit á götuma.
Var þar fyrir stór og kraftalegux
ekiil, og stigum við upp í hest-
vagn hans og ókum af stað.
Fyrir vagninum var svört, grind-
horuð bikkja, og man ég það
glöggt. Nú er ekið alilanga stund
og komum við þá inn í myrka
götu, sem og raunar flestar göt-
ur voru í þann tíð. Var þar num-
ið staðar, og sá skynklæddi gaf
sig að manni sem þar stóð og sté
hann síðan upp í vagnirm til mín,
en hinn skinnklæddi settist inin
hjá ökumanni eins og áður hafði
verið. Nokkru seinna komum
við að götuhorni og var þar enn
numið staðar, og fjórði maður-
inn sté upp í vagninn. Þótti méx
þetta niú orðið ail iskyggilegt
enda flestir þessarra manna lítt
árennilegir. Svo hafði um samizt
í upphafi að ég borgaði 50 mörk
fyrir það að vera flutíir til míns
heima, og vax þá inn falið leið-
sögn til handa sk nnkJædda
marminum. Þar kom að loks
vonim við komnir í Alte-Jakofos-
strasse 26, en þar átti ég að búa.
Bjuggu þax hjónin Alfred
Scröder og kona hans íslenzk,
Helga Vilhjálmsdóttir, sem var
þekkit hattasaumakona hér í
Reykjavík. Sem við komum
þangað hótfst upp nokkur deila
milli mín og leiðsögumanns sem
i krafðist meira gjalds fyrir fexðina
en f upphafi 'hafði verið samið
um. Endaði sú deila með því að
ég féllst á að borga, auk þeirra
50 marka sem um hafði verið
samið, 10 krónur danskar. í þann
mund er ég fór ofan í vasa minn
til að taka upp veskið og greiða
þessa peninga, réðist ökumaður-
inn stóri á mig og vildi hrisa af
mér veskið. Það þarf ekki að orð-
lengja það að þar með hófst slag-
ur við þá alla fjórmenningana,
og leizt mér satt að segja ekki
allskostar á blikuna, en þegar á
leið hafði ég betur og raunar
hálf gaman að leiknum, sem lauk
með því að tvær konur, er höfðu
verið á tali þar fyrir utan næsta
hús, komu og hótuðu fjórmenn-
ingunum að tilkynna lögreglunni
um framferði þeirra og brá
-----------------------------x.
þeim heldur, stuíkku upp í vagn-
inn og óku af stað. í viðureign
þessari kom sér æði vel að hafa
lært íslenzka glímu og einnig
hnefaleikana í Kaupmannahöfn.
Þá haíði ég einnig haft nakfcra
nasasjón af japanskri glímu
þegar ég var í London 1914 og
kom það sér einnig vel í þessari
viðureign. í slagsmálum þessium
tók ekillinn upp hníf og hugðist
legigja mig með honum. Méx
tókst að slengja honum í götuna
og missti hann þá hnífinn. Ég sá
eftir því síðar, að ég skyldi vexða
svo reiður, að ég þreif hnífinn
og henti honium eins langt í
burtu og ég kom, armars hefði
verið gaman að eiga hann sem
minjagrip. Svo fór að önnur
konan sem þama var fylgdi mér
inn í húsið þar seom ég átti að
búa og Alfred Schröder skýrði
síðax blaði jafnaðaxmanna frá
þessu ævintýri, og er sagan um
þessi slagsmál þar sögð.
Ég get að lokum getið þess, að
ég kærði þennan atburð og astl-
aðist til þess að lögreglan heíði
upp á sökudólgunum, en hemni
tókst það nú ekki. Síðar f. nn ég
sjálfur ökumaimimi og fóx til
lögreglustjórans og skýrði hon-
um frá þvi hver maðurinn væri,
en ég vildi hinsvegar ekiki ákæra
hann. Ökumaðurinn sagði mér
þegar ég var búinn að ná honum,
að hann væri fátækur bama-
maður, sem væri að reyna að
vinna sér inn peninga eftir föng-
um, og væri þá ekki alltaf notuð
hin heiðarlegustu meðul. Lög-
reglustjóranum sagði ég að þessa
menn gæti hann handtekið ef
honum sýndist svo, en ákæra frá
minni hendi væri engin. Ég var
hafður fyrir hálfgerðan sýningar
grip í höfuðstöðvum þýzku lög-
reglunnar eftir þessi slagsmál,
og varð þetta raunar hið
skemmtilegasta atvik þegax öllu
ei á botninn hvoJft.
Heimkoman og lögreglustörf
Á ferð minni til Danmerk.ur
og Þýzkalands á þessum árum
Framhald á bls. 17