Morgunblaðið - 09.12.1965, Page 17
Fimmtudagur 9. des. 1965
MORGUNBLADIÐ
17
r--------------------------------
. — .11 — I. ' — ~' ~ m *" ■ " * "* ”
' V
i Jóhann Hjálmarsson:
f spænska þorpinu
EFTIR að García Lorca kom
heim til Spánar eftir að hafa
dvalizt í New York og á
Kúibu, hefst frjósamasta tíma-
bil skáildferils hans. í New
York samdi hann magnaða
bók: Skáld í New York, bók
sem er íullll af véladyn og ótta,
I í fáum orðum sagt andúð á
veröld stórborgarinnar og þrá
til hins kyrrláta og eðlilega
lífis Spánar.
Lorca settist að 1 húsi föður
síns í nágrenni Granada. í>ar
| lauk hann við leikrit, sem
. hann hafði byrjað á í New
York. Þefcta leikrit nefnist
I Skósmiðskonan undursamlega.
í Og eftir að hann hafði gengið
I frá Skósmiðskonunni til sýn-
inga í Madrid, það var árið
: 1930, snýr hann sér í alvöru
að leikritagerð og skrifar
hvert leikritið öðru stórbrotn-
ara. Nægir að netfna Blóð-
brúðkaup og Hús Bernörðu
■j 1 Alba.
Nú er verið að sýna Skó-
smiðskonuna undursamlegu, í
Baroelona. Þetta er gáskaful'l-
ur gamanleikur, ákaflega lit-
ríkur og myndrænn, -eins og
ailt sem Lorca hefur samið.
f>eir sem leika aðalhiluitverkin
eru Guillermo Martin (skó-
smiðurinn) og Amparo Soler
Leail (skósmiðékonuna).
Leiknum er stjórnað af Este-
ban Polls. Ég veit ekki hvort
það hefur neinn tilgang að
1 nefna fleiri nöfn. Nöfn aðal-
í leikendanna og stjórnandans
| eru líklega ekki mörgum
l kunn á íslandi, hvað þá önn-
ur smærri.
Ég held að þessi tveggja
þátta leikur myndi fara vel
á íslenzku leiksviði, að
minnsita kosti betur en Blóð-
brúðkaup hér um árið. Þótt
auðsýnilega hafi verið vand-
' I að til þeirrar sýningar, og
allir hafi gert það sem þeir
gátu til að lyf-ta henni, verð
ég að segja að hún var Þjóð-
leikhúsinu ofviða. Það er ekki
lítiil vandi að ilytja Spán inn
á íslenzkt leiksvið, og þeim
sem gera tilraun til þess er
vorkunn. En hér er kominn
leikur, sem ég heid að við ráð
um við. Hann væri meira að
segja tilvalinn til að ferðast
með um landið. Það er af hon
um smábæjankeimur, og ekki
færi það illa á íslandi?
Mikil unun var að horfa á
hvernig leikararnir spænsku
gerðu þennan stufcta leik eftir-
minnilegan. Leiktjöldin voru
svo falleg, og svo mikið sam-
ræmi yfir allri sýningunni, að
það var erfitt að fara aátur
út. Hvers vegna fékk rnaður
ekki að vera ofurlítið lengur
í þessu litla spænska þorpi?
Það var svo vinalegt og ham-
ingjusamt.
Oft er því haldið fram að
spænskir leikhúsgestir séu
gjarnir á að fieygja rusli og
öðrum óþverra í leikendurna,
og gera hávaða, ef þeim likar
ekki sýningin. Kannski hefur
ölhim fallið þetta leikrit vel?
Leikhúsið var fullt af snyrti-
legu fólki, sem klappaði mikið
að sýningu lokinni. Það var
líkt og í íslenzku leikhúsi.
II
Eitt kvöldið las skáldið
Anfconio Pereira upp ljóð sín
í lítilli stofu í Háskólanum í
Barcelona. Ég hafði áhuga á
því að vita hve margir nem-
endur skólans kæmu til að
hlusta á slkáldskap. Þeir reynd
ust vera ellefu, aðrir viðsfcadd
ir voru vinir skáldsins og há-
skólakennari, sem kynnti
skáldið fyrir áheyrendum.
Pereira var vel klæddur, las
sín katalónsku !jóð hægt og
skýrt. Hann sat í kennarasfól.
Á veggnum fyrir ofan hann
var árituð mynd af Franco og
krossfestur Kristur. Þegar
skáldinu var mikið niðri fyrir
var líkt og mynd þjóðarleið-
togans skylfi, stuttar hending-
ar Ijóðanna voru þrungnar
spennu, og allt í einu lengdust
hendingarnar svo mikið að
þegar skáldið hafði lokið ljóð-
inu, neyddist hann til að fá sér
vatn að drekka. Ekki vín.
Þetta minnti mig á þegar járn
brautanlest fer skyndilega, og
að öllum óvörum, inn í jarð-
•göng, og allir bíða með önd-
ina í hálsinum eftir því að
aftur birti. Svo birtir aftur og
nýtt landslag tekúr við.
Garcia Lorca
III
f tilefni heimssýningarinnar
1929, var sett upp í Barcelona
þorp eða byggð, sem kallast
Pueblo espanol. Tilgangurinn
var að sýna sem flestar h'.iðar
spænskra þorpa og mannlífe á
Spáni. Einkum hefur þetita
þorp gildi fyrir þá sem gaman
hafa af bygginganlist ýmiskon
ar og þjóðaminjum. Þeir sem
Avilahliðið, Pueblo espanol.
koma í garðinn hafa tækifæri
til að sjá fólk að vinnu sinni.
Þetta fólk fæst við allskyns
listiðnað, prentun, leirkera-
smíði, silfursmíði og býr til
liíkön af glæsilegum skipum
fortíðarinnar.
í stóru safnhúsi eru til sýn-
is fjöldinn allur af gömlum
munum, og þar hefur verið
komið upp stofum, sem vitna
um líf fólksins í ýmsum lands
hlutuim Spánar á öllum árs-
tímum. Torgin úti fyrir eru
einkennandi fyrir ýmsar borg
ir og héruð; það er ódýrt að
ferðast um Spænska þorpið,
miklu ódýrara heldur en að
þenjast um allar trissur með
járnibrautum eða flugvélum.
Það ætti þess vegna að vera
skylda allra, sem aðeins lcoma
til Barcelona, að fara í
Spænska þorpið. Með því
kynnast þeir ýmsu, sem ekki
er auðvelt að sjá nema leggja
upp í ferðalag enn lengra suð
ur á bóginn: til hins spænska
Spáns. Barcelona er katalonsk
horg, og að ég held meira en
það. Hún er heimsborg, og
sem slik einstök. Ef hún líkist
nokkurri annarri borg, þá er
það kannski París.
Spænska þorpið er í Mont-
juich eins og Þjóðarhöilin,
sem geymir hin undursam-
legu listaverk. Við erum stödd
I klausturgarði, en ég hef
gleymt að hlusta á leiðsögu-
manninn eitthvað var hann
vist að tauta um að svona
klausfcurgarðar væru einkenn-
andi fyrir Katalóníu. Ég var
að horfa á hinar fagurlega
skreyttu súlur.
Síðan héldum við út i and-
vara kvöldsins. Það var geng
ið eftir mjóum stíg, meðfram
honum voru há tré; ég hafði
á tilfinningurvni að vera kom-
inn inn í eyðiskóg. Mér fannst
ég vera á gangi í einhverju
gömlu málverki eftir ókunnan
meistara. En allt í einu er ég
aftur staddúr í hinu lífræna
og glaða Spænska þorpi. Þefcta
var í byrjun nóvember, og ég
fann að það var farið að kólna
í Barcelona.
Á leiðinni hingað hafði ég
hitt mann, sem var áhyggju-
fuilur yfir kuldanum í Barce-
lona. Það er kalt á Spáni
núna, sagði hann. Ég sagði
honum að heima hjá mér á
íslandi væri frost. Hann varð
næsitum því að engu. Honum
þótti nóg nm kuldann í Barce
lona. Veðrið var eins og á ís-
lenzkum sumardegi, björtum
og heitum sunnudegi.
Þegar gengið er gegnum
Avilahliðið, inngang Spænska
þorpsins, þá er maður kom-
inn til annars lands.
„EFTIRHERMURNAR ERU MEST ABERANDI
segír Halldór Haraldsson, píanóleikari um
nútimatónskáldin í viðtali við IVIorgunblaðið
UNGUR íslenzkur píanóleikari,
Halldór Haraldsson, iék fyrir
Btyrktarfélaga Tónlistarfélagsins
Sb mánudags- og þriöjusdags-
kvöld. Þetta voru fyrstu opin-
beru tónleikar Halldórs hér í
borginni, en undanfarin þrjú ár
hefur hann verið við nám í Eng-
landi, og lauk þaðan burtfarar-
prófi síðastliðið vor. Blaðamaður
Mbl. hafði viðtal við Halidór fyr-
ir skömmu og ræddu þeir m.a.
um námsferil hans, framtíðar-
áætlanir og afstöðu til nútíma-
tónlistar.
Haildór er 28 ára gamali Reyk-
Tíkingur og eru foreldrar hans
Haraldur Halldórsson og Fríða
Gísladóttir.
— Hvenær byrjaðir þú tónlist
*rnám HaMdór?
— Ég var 7 eða 8 ára gamall
þegar ég byrjaði í undirbúnings-
deild Tónllistarskólans í Reykja-
vík, og var hjá Heinz Edelstein
í trvö ár. Síðan lagði ég sérstak-
lega stund á píanóleik hjá Rögn-
valdi Sigurjónssyni, Árna Kristj
énssyni og Jóni Nordal. Tónfræði
og hljómfræði lærði ég hjá dr.
Róbert A. Ottóssyni. Ég lauk burt
fararprófi frá Tónlistarskólanum
í píanóLeik árið 1960 og hugðist
fara strax tiil framhaldsnáms er-
lendis, en varð fyrir því áfaUi
að hiandanbrjóta mig og það var
ekki fyrr en haustið 1962 að óg
fór til London og fékk inngöngu
í Royal Academy otf Muisc, sem
er helzta tónmenntastofnun Eng
lands. Tónlistarnámið hjá mér
hérna heima var ekki óslitið, því
ég var einnig í Menntaskólanum
og féll heilt ár úr hjá mér í Tón-
listarskólanum auk hluta úr öðr-
um árum.
— Hvað getur þú sagt mér um
námið í Englandi?
— Ég lagði stund á tvær aða-1-
námsgreinar, píanóleik og tón-
smíðar, en tók einnig tónlistar-
sögu og tónheyrn. Kennari minn
var Gordon Green, sem verið hef
ur kennari margra ágætra píanó
leikara í Englandi, þa er helzt að
nefna John Ogdon.
Námsskrá akólans ex skipt í
5 stig og var ég settur á annað
stig eftir að hafa tekið inntöku-
próf. Það er venja að útlending-
ar séu settir á annað stig, hversu
langt, sem þeir eru komnir á
menntabraiutinni. Kennt er eftir
strangri námsskrá, og er nem-
andanum alltaf ljóst hvaða þætt-
ir eða námsgreinar fylgja hverju
stigi. Þetta er mjög hagkvæmt,
og væri það mjög þægi'legt fyrir
nemendur, ef slíku kerfi væri
kiomið á við tónlistarslkólana hér.
Tónlistarsagan er kennd í fyrir-
lestrafiormi, engin prótf eru gefin
öðrum en þeim, sem hafa hana
sem aðalnámsgrein, en sérhverj-
um nemanda skólans er skylt að
sækja minnst 75% af fyrirlestr-
unum.
— Þú lagðir einnig stund á
tónsmíðar?
— Ég hef lengi haft áhuga á
tónsmíðum, og þar sem sérhver
nemandi verður að hafa tvær að-
alnámsgreinar í R.A.M. þá ákvað
ég að taka þessa námsgrein jafn-
framt píanónáminu. Ég skritfaði
nokkur verk, þ.á.m. píanósónötu,
strengjakvartett, verk fyrir
strengjahljómsveit og sextett fyr
ir píanó og blásarakvintett.
— Hefur eitthvað af verkum
þiínum verið flutt erlendis?
—Strengjakvartettinn var flutt
ur innan skólans og í ráði var að
píanó-sextettinn yrði einnig filutt
ur, en af því varð þó ekki.
— Hvaða áhrifa finnst þér gæta
í tónsmíðum þínum?'
— Verkin eru eðlilega mis-
munandi, en líklega eru auð-
heyrilegust áhrif frá Bartok,
Stravinsky, Messiaen og jafnvel
Mahler.
— Hver er skoðun þín á fram-
úrstefnum í tónsmíðum?
— Ég þykist vita, að hinar
ýmsu stefnur eigi afitir að láta
margt gofct af sér leiða. Ég er
einnig sannfærður um, að mörg
niúfcímatónskiáld hafa góðár hiug-
myndir og hafa nú þegar samið
góðar tónsmíðar, en mér finnst
mest bera á eftirhermunum, sem
reyna eftir fremsta megni að
telja sjálfum sér og öðrum trú
um, að þeir hafi eitfchvað merki-
legt að segja. Áður fyrr var það
þönf og innlblæstri, og síðar, þeg-
þannig, að tónskáldin skrifuðu af
ar verk þeirra höfðu verið rann
sökuð, var hægt að setja ákveðn-
ar reglur. Nú virðist þetta hatfa
snúist við, tónskáldin setja upp
ákveðnar reglur og vinna síðan
í blindni eftir þeim. í sbuttu
máli: áður voru reglurnar af-
•leiðing verkanna, en nú eru þær
orðnar að orsök. %
— Hvenig er tónlistarlifið í
R.A.M.?
— Það er mjög fjölbreytt. 1
skólanum eru miUi eitt og tvö
þúsund nemendur. Þrjár fullstór
ar sinfóníu hljómsveitir eru starf
andi í skólanum óg mikið er um
hiljómlleikahald. í skólanum er
mikill áhugi fyrir nútíma tónlist
Framhald á bls. 21
Halldór Haraldsson píanóleikari