Morgunblaðið - 29.06.1966, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 29. júní 1966

SAMNINGARNIR
WV- 4-vv
mkiz&tí
V”J
UTAN ÚR HEIMI
Ansjðsu-ævintýrið viö Perú
eftir Halidór Sigurðsson
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarf ulltr úi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Askriftargjald kr. 105.00
1 lausasöiu kr.
VTerkalýðsfélögin á Suðvest-
* urlandi og Norðurlandi
hafa nú endanlega gengið frá
kjarasamningum sínum til 1.
október á grundvelli ramma-
samnings þess, er gerður var
hinn 23. júní sl. Hafa samn-
.ingarnir verið staðfestir á
fundum í flestum félaganna.
Samningaviðræður eru þegar
hafnar á Vestfjörðum, og bú-
izt er við að samningaviðræð-
ur við félög á Austurlandi
hefjist fljótlega.
Samningar þessir gera ráð
fyrir 3%% grunnkaupshækk-
un til verkafólks, og jafn-
framt eru nokkrar tilfærslur
á flokkum í einstökum starfs-
hópum, t.d. hjá hafnarverka-
mönnum, sem valda því að
grunnkaupshækkun hjá þess-
um hópum verður raunveru-
lega nokkuð meiri. Þá er ráð
fyrir því gert í þessum samn-
ingum, að vinnuveitendur
greiði sérstakt gjald til orlofs-
sjóða verkalýðsfélaga, sem
nemi að jafnaði krónum 4.28
'á mann á viku. Ennfremur
hafa fulltrúár vinnuveitenda
og verkamannafélagsins Dags
brúnar undirritað yfirlýsingu
þess efnis, að skipuð verði
nefnd til þess að athuga
breytingar á vinnutíma og
‘vinnutilhögun við Reykjavík-
urhöfn. ^
Svo sem Ijóst er af þessu
hefur verkafólk með þessum
samningum fengið verulega
kjarabót, sem í öllum ná-
grannalöndum okkur mundi
þykja mikil, þótt til lengri
tíma væri en til 1. október.
En mestu máli skiptir nú, að
sú kjarabót, sem hinir lægst-
launuðu hafa fengið með þess
um samningum verði raun-
veruleg og að aðrar og tekju-
hærri stéttir fylgi ekki í kjöl-
farið með kröfum um sömu
launahækkun og verkafólk
fær nú.
í haust munu svo kjara-
samningar allflestra verka-
lýðsfélaga á landinu renna
út. Nauðsynlegt er að sá tími,
sem til stefnu er, verði nýttur
til hins ýtrasta til þess að
undirbúa þá samningagerð,
sem í hönd fer. Að undan-
förnu hefur mikið verið
rætt um verðbólguvandamál-
ið, orsakir þess og afleiðingar.
Allir tala á þann veg, að þeir
vilji stöðvun verðbólgunnar,
en þótt ítrekaðar tilraunir
hafi verið gerðar til þess, m.a.
með hóflegri kjarasamning-
um sl. tvö ár en áður, hefur
reynzt harla erfitt að hamla
á móti þeirri verðbólguþróun,
sem hér hefur verið í tvo ára-
tugi. En sigurinn á verðbólg-
unni vinnst ekki í fyrstu til-
raun, jafnvel ekki í annarri.
Samt sem áður verður að
halda áfram öflugum og skyn
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðaistræti S. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið'.
samlegum aðgerðum til stöðv
unar hennar.
Kjarasamningarnir á hausti
komandi hljóta mjög að mót-
ast af viðleitni verkalýðsfé-
laga, atvinnurekenda og
stjórnarvalda til þess að tak-
marka verðbólguþróunina. —
Flestir virðast hafa verið sam
mála um það, að hinir lægst-
launuðu í þjóðfélaginu ættu
rétt á nokkrum kjarabótum
umfram aðra, þótt erfitt hafi
reynzt að koma því á í raun.
Nú hefur verkafólk fengið
3 V2 % kauphækkun, og ætti
þá væntanlega að hafa skap-
azt grundvöllur fyrir gagn-
gerðum, sameiginlegum að-
gerðum fyrrgreindra aðila til
takmörkunar verðbólgunnar,
þegar kjarasamningar verða
gerðir í haust.
AUKNAR LOFTÁR
ÁSIR í VIETNAM
Oandar-íkjamenn hafa nú
** aukið mjög hernaðarað-
gerðir sínar í Víetnam, og sér-
staklega hafa loftárásir á
Norður-Víetnam verið aukn-
ar. Sl. sunnudag voru gerðar
sprengjuárásir á olíubirgða-
stöðvar í Norður-Víetnam,
sem ollu gífurlegu tjóni.
Eins og öllum er kunnugt
hafa Bandaríkjamenn gert
ítrekaðar tilraunir til þess að
koma á samningaviðræðum
um vopnahlé í Víetnam, en
allar tilraunir þeirra í þá átt
hafa reynzt árangurslausar.
Kommúnistastjórnin í Norð-
ur-Víetnam hefur neitað öll-
um tilmælum, bæði Banda-
ríkjamanna og annarra um
samningaviðræður.
Ýmislegt bendir nú til
þess, þar á meðal loftárásirn-
ar á olíubirgðastöðvarnar síð-
astliðinn sunnudag, að stefna
Bandaríkjamanna í Víetnam
sé að harðna, og að þeir séu
nú staðráðnari í því en áður
að berjast þar til sigur hefur
verið unninn á skæruliða-
sveitum kommúnista í Suður-
Víetnam eða kommúnistar
neyddir til samningavið-
ræðna.
Styrjöldin í Víetnam er fyr
ir löngu komin á það stig, að
þar er um að ræða baráttu
um það, hvort kommúnistar
í krafti ofbeldisverka eiga ó-
hindraðir að flæða yfir ríki
Suðaustur-Asíu eða ekki. Um
þetta stendur styrjöldin, og
þótt æskilegt væri að friður
kæmist á í þessu stríðsþreytta
landi, ættu þó allir andstæð-
ingar kommúnista að vera á
einu máli um það, að stöðva
verði framsókn þeírra í Suð-
austur-Asíu með öllum tiitæk
um ráðum.
Perú í júní
ÞAÐ er mikið um að vera í
strandhéruðum Perú um þess-
ar mundir. í mörgum hafnar-
bæjum hafa verkamenn farið
í hungurverkföll. Ástæðan er
sú að í Perú, hjá mestu fisk-
veiðiþjóð heimsins, hefur ver-
ið fyrirskipað þriggja mánaða
fiskveiðibann frá 1. júní. Nær
hannið yfir veiðar á ansjós-
um, sem er smáfiskur, svipað-
ur síld.
Bannið þýðir að 18 þúsund
fiskimenn og 16 þúsund verka
menn í fiskimjölsverksmiðjun
um verða atvinnulausir til 1.
september — og að vera at-
vinnulaus í Suður-Ameríku
þýðir það að vera tekjulaus,
því þar eru engar atvinnu-
leysistryggingar eða opinberir
framfærslustyrkir.
Þetta fiskveiðibann rikis-
stjórnarinnar í Perú kemur þó
ekki of snemma. Á tíu árum
hefur Perú orðið þýðingar-
mesta fiskveiðiþjóð heimsins.
Árið 1955 var svo til engin
fiskveiði á þessum sló'ðum. En
svo komust menn að því að í
rauninni mætti nýta hinar ó-
trúlega miklu ansjósu-torfur,
sem koma upp að ströndinni
með svölum hafstraumi, er
nefnist Humbolt-straumurinn.
Þá hófst fiskveiðiæfintýri,
sem á ekki sinn líka. Á árinu
1964 veiddust nærri tíu mill-
jónir tonna af ansjósum —
meira fiskmagn en hjá nokk-
urri annarri fiskveiðiþjóð. —
Byggðar voru 180 fiskimjöls-
verksmiðjur, og afraksturinn
nam um 6.500 milljónum
króna í erlendum gjaldeyri.
Gífurlegar fjárhæðir grædd
ust á fiskveiðunum, og fjár-
HÓPUR sænskra kennara og
kennaranema dvaldist á íslandi
daagna 15. júní til 28. júní til að
kynnast landi og þjóð. Þá fór
hópurinn einnig í eins dags ferð
til Grænlands.
Hjónin Anne Charlotte og Lars
festingu í mörgum fiskimjöls-
verksmiðjum var unnt að af-
skrifa á aðeins tveimur árum.
En þegar árið 1964 tók að
bera á ofveiði. Hinir þekktu
gúanófuglar urðu fyrstir til a'ð
finna fyrir ofveiðinni. Á síð-
asta ári drápust um 14 millj.
þessara stóru sjófugla, sem
alltaf hafa lifað á ansjósu-
torfunum, úr hungri. Og marg
ir þeirra söfnuðust inn til
höfuðborgarinnar Lima í
fæðuleit. Nú éru aðeins um
3 milljónir fugla eftir. Það
þýðir að hinn þýðingarmikli
gúanó-áburðar-iðnaður í Perú
er að líða undir lok.
Ansjósuveiðarnar eru orðn-
ar þa’ð þýðingarmiklar, að eig-
endur stóru fiskimjölsverk-
smiðjanna hafa lengi getað
staðið gegn sérhverjum til-
raunum til takmarkaðrar
verndar fiskstofnsins. Á síð-
asta ári dró verulega úr veið-
unura, og til síðustu mánaða-
móta nam heildarveiðin að-
eins 7,5 milljónum tonna. Það
var því orðið tímabært að
koma á fiskveiðibanni. Sagt
er hér í Lima að ef eigendur
fiskimjölsverksmiðjanna hefðu
fengfð að ráða, hefði ansjós-
unni verið gjöreytt á örfáum
árum.
Spurningin um verndun
ansjósunnar varðar fleiri lönd
en Perú. Er það þá fyrst
Chile, en þar veiddust á síð-
asta ári 422 þúsund tonn af
ansjósu, og á þessu ári munu
veiðast þaðan 640 þúsund
tonn, að því er mér var sagt
hjá fiskimálstofnun landsins í
höfuðborginni Santiago.
Einnig — og það sem mestu
máli skiptir — er hér um að
Ruben Fahlström, sem skipu-
lögðu íslandsferðina litu inn á
ritstjórn Morgunblaðsins nokkru
áður en hópurinn hélt aftur heim
til Svíþjóðar.
Þau sögðu, að tilgangurinn
með ferðinni væri sá að gefa
ræða náttúruauðæfi svo um-
fangsmikil, að ansjósan er
sameiginleg matvælanáma
mannkynsins. Þörfin fyrir
eggjahvítuefni, unnu úr dýra-
ríkinu, verður stöðugt brýnni,
eftir því sem íbúum jarðar
fjölgar. Eyðing ansjósunnar j
væri glæpur gagnvart kyn-
slóðum framtíðarinnar. Enn
sem komi'ð er fer ansjósan
eingöngu til kjúklinga- og
svínaeldis, en nýjar efna- j
vinnsluaðferðir munu brátt
gera fiskinn hæfan til mann- ! .
eldis. !
Þetta sjónarmið skilja og
styðja starfsmenn Instituto de
Mar í Callao (þar sem starf
íslenzka haffræðingsins Her-
manns Einarssonar hefur bor-
ið mikinn árangur) — en með
brautryðjendastarfi sínu hef-
ur stofnun þessari tekizt að
sannfæra fiskiðnaðinn um
nauðsyn árlegs fiskveiðibanns
í nokkra mánuði. j
í Chile — þar sem fjöldi sér
fræðinga frá Matvæla- og land
búnaðarstofnun SÞ starfar á
svipuðum grundvelli og Insti-
tudo del Mar í Perú — hefur
hinsvegar enn ekki verið kom
ið' á fiskvei’ðibanni. En búizt
er við að það verði brátt inn-
leitt þar með lögum.
„Ef þeir í Perú geta komið
á banni“, sagði Chile-búi, sem
málinu er kunnugur, „nú, þá
getum vi'ð hinir ekki verið
þekktir fyrir annað en gera
það sama“.
kennurunum og kennaranemun-
um tækifæri til að kynnast ís-
landi, en það væri mjög mikil-
vægt fyrir þá vegna starfs síns.
Hópurinn hefði safnað hér
blómum og jurtum, tekið jarð-
fræðisýnishorn og yfirleitt safn-
að sem flestu um íslenzka nátt-
úru. Þá hefði verið tekið mikið
af myndum og meira að segja
viðtöl við menn á segulbönd.
Væri ætlunin að koma upp sýn-
ingu í Stokkhólmi til að kynna
ísland og yrði þar notað það
efni, sem hópurinn hefði safnað.
Kennararnir bjuggu í Kennara
skólanum og dr. Broddi Jóhannes
son, skólastjóri hans, skipulagðí
fyrirlestra fyrir þá um ísland,
áður en farið var út á land.
Magnús Gíslason, námsstjóri,
flutti fyrirlestur um sögu og
menningu þjóðarinnar. Guðmund
Framhald á bls. 18
Fahlströmshjónin til vinstri á myndinni og Erling Frick, kennaranemi, tii hægri.
Ætla að efna til sýn-
ingar um Island
í Stokkhólmi