Morgunblaðið - 02.07.1966, Síða 17

Laugardagtff í. júlí 1966
MORGU NBLAÐIÐ
17
Hfeiraldur Björnsson, skipherra
Björguðum 10 af 17
-- OSERHLIFIÐ
BLAÐIÐ átti í gærkvöldi
samtal við Harald Björnsson
skipherra á Ægi, en þá var
skipið statt rúmlega 100 míi-
ur út af Austurlandi.
Við spurðum Haraid nokk-
VIÐ NÁÐUM sambandi við
Jón Jónsson skipherra á Þór
í gærkvöldi þar sem skipið
var statt austur af Langanesi.
Við byrjuðum á því að spyrja
hann um aldur og hvenær
hann hefði byrjað hjá gæzl-
unni.
— Þórarinn
Framhald af bls. 11
um með V-merki í forsiglu.
Fórum við svo í friði. í>egar
út á hafið kom fór að hvessa
á NA og fór þá skipið að hrip
leka. Var nú ekki um annað
að ræða en hleypa i,nn til
Vestmannhavn í Færeyjum
og var skipið þar losað og
síðan haldið til Þórshafnar
og þar í slipp. Þá kom í ljós
að skipið var kjölsprengt.
Kjölboltarnir voru svo lausir
að það mátti draga þá út
með höndunúm. Héldum við
svo til Vestmannhavn á ný
og tókum um borð það af
farminum, sem óskemmt var,
en hitt var selt á uppboði.
Við urðum að liggja utan
við höfnina á annan sólar-
hring vegna storms, en þá
kom skyndilega bátur út til
okkar og fyrir mig lagt að
koma þegar í stað til sýslu-
manns. Ég gerði það og þegar
þangað var komið sat hjá
honum Lloyds-maðurinn sem
fjallað hafði um athugun á
skipinu. Spyr ég hvert erindi
þeir eigi við mig. Þeir segja
urra spurninga og sagði hann
okkur að hann hefði komið
um borð í gamla Þór, eða
Vestmannaeyja-Þór, árið 1924
og þar byrjað sína sjó-
mennsku hjá gæzlunni.
Haraldur er fæddur 3. júni
1903.
Er við spurðum hann, hver
væri minisstæðasti atburður-
inn á sjómannsferli hans,
sagði hann að það myndi vera
björgun áhafnarinnar af tog-
aranum Preston Northend um
1950, en hann strandaði og
sökk á skerjunum suður af
Reykjanesi. Haraldur var þá
skipherra á Sæbjörgu og
tókst þeim að bjarga 10
mönr.um af 17 manna áhöfn.
Að síðustu bað Haraldur
Mbl. fyrir beztu kveðjur til
starfsfélaga og Landhelgis-
gæzlunnar með hamingju-
óskum og þakklæti fyrir
ánægjulegt samstarf.
Jón er fæddur árið 1909 og
því yngstur „gemlinganna“,
sem enn starfa hjá gæzlunni.
Hann byrjaði árið 1922 á
Vestmannaeyja-Þór sem hjálp
arkokkur eða messadrengur.
Var skipið þá leigt ríkinu til
eftirlits á sildveiðum fyrir
Norðurlandi.
Minnisstæðasti atburður-
inn, sem Jón vildi nefna við
okkur í samtalinu, var þá er
hann var skytta á Ægi og
þeir eitu togarann War Gray
seint í stríðinu, en þá hafði
togarinn siglt á brott með
Guðna Thorlacius stýrimann
af Sæbjörgu. Ægir var þá
sendur á eftir togaranum og
náði honum austur í hafi eftir
að hafa skotið að honum 30
skotum. Seinna vann Jón við
björgun sama togara austur
á Söndum og náðist hann þá
á flot.
Að síðustu kvaðst Jón vilja
óska landi og þjóð til ham-
ingju með 40 ára afmæli
gæzlunnar.
að fyrst verði ég að fá mér
koníaks-staup áður en mér
verði nokkuð sagt. Þegar ég
hafði sporðrennt úr því til-
kynntu þeir mér að búið væri
að hertaka ísland. Áður var
búið að hertaka Færeyjar af
Bretum og voru þeir eigin-
lega að samgleðjast mér að
við hefðum lent í því sama.
Það varð því raunin á að alls
staðar þar sem við komum í
þessari ferð var ýmist búið
eða verið að hertaka löndin.
Eftir þetta héldum við svo
heim á leið og varð sú ferð
ekkert söguleg. Síðar lenti
Arctic í njósnamáli sem kunn
ugt er, en þá var ég ekki
með skipið.
— Mig langar til að biðja
þig, Þórarinn, að segja okkur
frá einhverri sögulegri björg-
un úr þínum langa sjómanns
ferli á björgunar- og varð-
skipum þjóðarinnar.
— Ég man nú ekki nákvæm
lega hvenær það var, en það
var um jólaleytið. Sænska
skipið Hanön strandaði hér
út við Engey. Ég var þá með
Ægi. Strax eftir að Hanön
strandaði var mönnum b.iatg
að í land og hófst svo björg-
unarstarf okkar á Ægi. Það
var dælt úr skipinu og það
þétt og loks tókst okkur að
ná því á flot og fórum með
það inn í sund. En þá gerði
ofsaveður hér það sama og
varð til þess að Hæringur
slitnaði frá bryggju hér í
Rey kj avíkurhöf n.
Hanön var 2600 tonna skip
og var því erfitt fyrir okkur
að ráða við það liggjándi með
þennan dreka á síðunni og
vélar hans í ólagi. Við settum
því út allar okkar keðjur og
einnig lögðum við út akkeri
frá Hanön. Hafnsögumennirn
ir sögðu okkur um kvöldið að
bæði skipin myndu verða
komin upp á land í Gufunesi
næsta morgun. Veðrið ham-
aðist alla nóttina og við gerð
um ekki annað en binda í sí-
fellu, því jafnharðan slitnaði.
Gekk svo alla nóttina. Aðeins
einn vír milli skipanna hélt
svo að ekki varð að bmda
hann á ný. Keðjurnar héldu
hins vegar allar og því vor-
um við á sama stað um morg
unin, þegar veðrinu tók að
slota. Þetta var ein okkar
versta nótt við björgun.
Hanön var gamalt skip og
lítils virði svo björgunarlaun
in urðu.lítil. Ég frétti að skip
stjórinn hefði nær fengið
sjokk er hann frétti að skipið
væri komið á flot, hann bjó
þá á Hótel Borg og hafði
ekki reiknað með að skipið
næðist út.
— En hvað myndi vera
minnisstæðasta togaratakan?
— Ætli það hafi ekki verið
er við tókum Milwood, en sú
saga er nú svo ný að ekki
þarf að rekja hana.
— Nú hafið þið lent í mörg
um svaðilförum á þinni löngu
sjómannsævi. Hefur þú ekki
misst menn út á skipstjórnar
ferli þínum, eða þeir farizt af
slysförum?
— Ég hef aldrei misst
neinn* af- áhöfninni, en eitt
sinn vorum við að flytja far-
þega á Sæbjörgu ofan úr Borg
arnesi. Margt var farþega
með og vildu sumir vera úti
þótt veður væri slæmt, enda
vel búnir. Þá tók skipið ve'tu
og við það tók út einn farþeg
ann. Var hann mjög dúðaður
og flaut því á sjónum. Tók
hann þegar að synda ákaft
á eftir skipinu og náðum við
honum eftir fjórðung stundar.
Var hann þá meðvitundarlaus
og kom ekki til meðvitunöar
aftur þrátt fyrir ítrekaðar
lífgunartilraunir. Síðar kom
í ljós að hjartað hafði bilað
af ofreynslu.
— En hver eru hæstu björg
unarlaun, sem þú hefur hlot-
ið?
— Það var fyrir norska síld
arflutningaskipið, sem við
tókum hér mannlaust fyrir
sunnan land og komum til
hafnar. Ég mun hafa fengið
18 þús. kr. fyrir það verk.
— Hefirðu nokkurn tíma
lent á þurrt með skip þitt?
— Nei, sem betur fer. Ég
hef heldið mig við vætuna.
— Og að lokum. Hver
finnst þér mesta byltingin,
sem orðið hefur í siglinga-
tækninni á þeim 45 árum,
sem þú hefur verið á varð-
skipum og björgunarskipum?
— Ég hygg að bergmáls-
dýptarmælirinn hafi breytt
mestu. Það var hægt að sigla
með honum nákvæmlega eftir
dýpinu. Svo er náttúrlega
ekki um að tala þegar rat-
sjáin kom til viðbótar.
— Er nokkuð sérstakt, sem
þú vilt segja í tilefni þessara
tímamóta?
— Ég óska Landhelgisgæzl
unni alls hins bezta í fram-
tíðinni og vona að hún megi
vaxa og dafna og um fram
allt að hún fái fleiri og betri
skip, því landhelgislinan okk
ar er löng.
— vig.
Framhald af bls. 10
— Eitt er skip og annað áhafn-
ir, segir Pétur. — Okkur hefði
aldrei gengið eins vel og raun
ber vitni, ef við hefðum ekki
alltaf haft góðum áhöfnum á að
Jóhaiui F. Jónsson, skipherra
skipa, sem allar hafa haft mikla
og farsæla reynslu í starfi sínu.
Það skiptir engu máli hve tæk-
in eru góð ef þeir, sem eiga að
stjórna þeim, kunna það ekki.
Það er oft talað um ör skipti á
áhöfnum á skipunum og auð-
vitað er það svo með yngstu
menninna hjá okkur. En kjarni
starfsfólks Landhelgisgæzlunn-
ar hefir alltaf verið trúr sinni
stofnun, eins og sjá má af því að
enn í dag eru fimm af þeim, sem
voru á fyrstu skipunum að störf-
um hjá gæzlunni. Þetta er geysi-
legt atriði x störfum gæzlunnar,
sökum þess að það er svo margt,
sem byggist á hefð og venju og
krefst því mikillar almennrar
skynsemi ekki síður en bók-
lærðar þekkingar.
Verkefnin eru svo mörg og
misjöfn og hafa verið, að ógern-
ingur er að gefa möpnum
ströng fyrirmæli um hvernig
leysa skuli hvert og eitt. Náin
samvinna allra aðila, jafnt þeirra
sem hátt eru settir, sem hinna,
sem lægra standa, er því brýn
nauðsyn.
Til marks um það hve marg-
visleg störf gæzlunnar eru skal
þetta nefnt:
Eiríkur Kristófersson, skipherra
Unnin eru öll björgunarstörf
á sjó, svo sem að draga biluð
skip, hreinsa úr skrúfum skipa,
eða hjálpa þeim við viðgerð á
bilaðri vél, allskonar aðstoð í
sambandi við slys og flutninga á
sjúkum, björgun úr strandi á
mönnum eða verðmætum og á
allt þetta jafnt við, hvort sem
um er að ræða innlend skip eða
erlend. Þá vinnur gæzlan að út-
rýmingu á tundurduflum og
hverskonar sprengjum eða öðr-
um ókennilegum fyrirbærum og
hefir í sinni þjónustu sérmennt-
aða menn á þessu sviði. Þá hafa
varðskipin frá upphafi tekið
virkan þátt í öllum sjómæling-
um, fiskirannsóknum á vegum
Atvinnudeildarinnar, svo og öðr-
um hafrannsóknum, síldarleit og
jafnvel eftirliti með eldflauga-
skotum. Einnig aðstoða þau vita-
verði og vitaþjónustuna sem
heild, og loks eru unnin ýmis-
konar þjónustustörf fyrir af-
skekkta landshluta, sem eiga viS
sérstaka erfiðleika að búa
vegna strjálbýlis, erfiðra sam-
gangna eða náttúruhamfara. I
því sambandi er ótalinn sá fjöldi
ferða með fólk, vistir og útbún-
að, allt sem nöfnum tjáir að
nefna, skemmtikrafta innanhér-
aðs, skólafólk og opinbera starfs-
menn. Ótrúlegustu verkefni geta
skyndilega skotið upp kollinum
og þau eru öll þess virði að þau
séu leyst fljótt og vel af hendL
Ég hef aldrei orðið þess var að"
fólk, sem, byggir strendur þessa
lands, hafi beðið um neitt af
hálfu Landhelgisgæzlunnar, sem
ekki var nauðsyn, eða æskilegt
til að gera því lífið á afskekkt-
um stöðum bærilegra. Allt hefir
samstarfið við þetta fólk verið
með ágætum.
— En hvað er um framtíðar-
áætlanir að segja?
— Reynslan hefir sýnt okkur,
að full þörf er fyrir Landhelgis-
gæzlu og þörfin hefir síður en
svo minkað, einfaldlega vegna
þess að í dag getur fólk ekki
beðið lengi eftir hjálp eða að-
stoð, í hverju sem hún er fólg-
in, auk þess, sem það getur ekki
beðið, að gerðar séu fijótvirkar
Friðrik Ólafsson, skipherra
ráðstafanir til að koma í veg
fyrir ólöglegar athafnir veiði-
skipa í landhelgi. En til þess að
svo megi verða, þarf, auk vel
æfðra áhafna, góð og traust skip
og flugvélar, eða önnur tæki,
sem aðstæður krefjast.
Vil ég þar sérstaklega benda
á notkun þyrlu til slíkrar starf-
semi, bæði á sjó og landi.
Notkun þeirra er æ meira að
ryðja sér til rúms erlendis og ég
er ekki í minnsta vafa um, að
sú muni einnig verða þróunin
hér.
Með tilliti til nútiðar og fram-
tíðar vil ég leggja áherzlu á
menntun, því mennt er máttur.
Við höfum í allmörg.ár mennt-
að okkar stýrimenn á sérstök-
um námskeiðum í Stýrimanna-
skólanum. Og ætlunin er auð-
vitað að halda ekki aðeins þess-
um ágætu námskeiðum áfram,
heldur líka og þjálfa áhafnir
varðskipanna við notkun ýmissra
nýja og gamalla tækja og að-
ferða eins og hægt er. í gæzl-
unni í dag eru ekki nema 120
menn, þegar allt er talið, og er
því mikil nauðsyn að nýta sem
bezt nýja tækm og að valinn
maður sé i hverju rúmi;
— Og hvað viltu svo segja að
lokum, Pétur?
— Þegar ég lít til baka, vil
ég þakka öllum mínum sam-
starfsmönnum fyrir ágæta sam-
vinnu, þann tíma sem ég hef haft
stjórn þessara mála á hendi. Án
þeirra ósérhlífna framlags væri
starfsemin ekki sú, sem hún er
í dag. Ég vildi óska að hið góða
samstarf mætti vera aðalsmerki
Landhelgisgæzlunnar í framtíð-
inni.
Jón Jóusson, skipherra:
Skutum 30 skotum
á War Grey