Morgunblaðið - 12.08.1966, Blaðsíða 17

Föstudagur 12. ágúst 1968
MORGU N BLAÐIÐ
17
TUNGUMAL ERU HANS
TÖFRANDI HEIMUR
Rætt v/ð Dr. George Lane, heimsþekktan máltræbing
UPPÁ Landsbókasafni situr
löngum þessa dagana maður
og gluggar í gömul íslenzk
rit og þá einkum Grammm-
Iatica Islandica, íslenzka mál
fræði, sem sennilega var
skrifuð af Magnúsi Ketilssyni
sýslumanni, og gefin út á
latínu á/ið 1770. Hann heitir
George Lane og er prófessor
í indo-evrópskri samanburðar
málfræði við ríkisháskólann
í Norður-Karolínu í Banda-
ríkjunum. George Lané hefur
í sumar notið styrks frá Full-
bright stofnuninni til rann-
sókna á forn-íslenzku mál-
fari og málfræði.
Hann stundaði nám í sér-
Igrein sinni við ríkisháskólann
í Iowa árin 1922—1926, en
lékk þá styrk frá „The Am-
erican-Scandinavian Founda-
tion“ til að stunda norrænu
við Háskóla Islands. Hingað
til lands kom hann um haust
ið 1927 og stundaði norrænu
hjá Sigurði Nordal. Lane var
í fæði og húsnæði hjá Álf-
heiði Briem, Tjarnargötu 24,
sem að hans sögn var einn
bezti kokkur sem hann hefur
kynnzt. Matreiddi Álfheiður
fisk og aðra íslenzka rétti af
þvílíkri snilld, að prófessor-
inn Lane sagðist aldrei hafa
étið eins góðan mat eins og
hjá henni, og er hann þó
maður víðförull.
Veturinn 1927 til 1928 voru
aðeins þrír erlendir nem-
endur við Háskóla fslands,
allir í norrænu. Voru þeir
Olav Vidding, sem seinna
varð ritstjóri Dönsk-íslenzku
orðabókarinnar, ungfrú Kirch
gaard, sem nú er nunna í
Karmelsystra Klaustrinu í
Hafnarfirði, og George Lane
nýbakaður frá Iowa í Banda-
ríkjunum, þar sem menn vissu
lítið um ísland og minna um
þá sem bjuggu þar. Sagði eitt
smábæjarblaðið í fylkinu frá
för Georges til íslands og
bætti við, að hann hefði farið
þangað til að kenna, siða og
trúfræða eskimóana þar.
>ótt kaldur vindurinn blási
jafnt um Seltjarnarnesið,
kunni Georg vel við sig á
Islandi — annars hefði ég
ekki komið aftur sagði hann.
Hann fullyrðir, að á íslandi
búi bezta fólk heims, og
jafnframt eitt það duglegasta
Hvað um það, George Lane
er ekki ólatur maður sjálfur
Um vorið 1928 fylgdi hann
ásamt Vidding strönd Reykja
nesskagans og alla leið til
Ölfusár þaðan á Selfoss, og
síðan yfir Hellisheiði til
Reykjavíkur, alltaf á fæti.
Reisan tók um viku, og fengu
þeir félagar svo vont veður,
að þeir urðu að biðjast gist-
ingar í Krísuvík, hraktir og
þjáðir. Sváfu þeir þar í bað
stofu sér til sérstakrar á-
nægju. — Það eru ekki allir
sem hafa sofið í baðstofu,
sagði Lane og brosti.
Um haustið 1928 fór hann
til Parísar og nam þar saman
burðarmálfræði við Parísar-
háskóla. Þar næst fór hann til
Chicagoháskóla, og lauk það-
an doktorsprófi skömmu
seinna. Frá 1936 he'íar hann
starfað sem prófessor í saman
burðarmálfræði við ríkishá-
skólann í Norður-Karólínu,
þar sem hann hefur kennt
meðal annars norrænu, san-
skrít, sögulega gríska og lat-
neska málfræði, og indo-ev-
ropska málfræðisögu.
Hann er lesfær á öll ger-
mönsk, rómönsk tungumál og
talar þar að auki frönsku,
þýzku, rússnesku og allsæmi-
lega íslenzku.
En það er ekki nóð með
það. Tókaníska heitir tungu-
mál sem talað var í norður-
hluta Turkistan, þá undir
stjórn Kínverja, nokkrum
öldum eftir fæðingu Krists.
Mál þetta, sem flokkað er
undir indo-evrópska málflokk
inn, er hvergi lengur talað
en hefur þó bæði málfræði-
lega og sögulega þýðingu þar
sem hægt er að sýna samb-
and milli málþróunarinnar
og fræðikenninga þeirra forn-
leifafræðinga, sem eru að
reyna að rekja sögu þjóð-
flutninga í Asíu á þessu tíma
bili. Dr. Lane hefur gert
þetta mál að sérgrein sinni
og skrifað og ritstýrt Tóka-
nísku fræðiriti auk þess sem
hann hefur skrifað fjölda
greina í fræðirit um málið
sögu þess ag skyldleika við
önnur tungumál af indo-
evrópskum stofni. Meðal ann
George Lane og Coilette kona hans.
ars skrifaði hann grein um
Tókanísku fyrir nýjustu út-
gáfu Encyclopedia Britann-
ica.
Samt sem áður hefur pró-
fessorinn mikinn áhuga á ís-
lenzkri málfræði og sögu.
Sagðist hann una sér vel á
Landsbókasafninu, þar sem er
að hans sögn, óþrjótandi verk
efni fyrir stúdenta hins ísl-
enzka máls. Sagðist hann
undrast hve fáir málfræði-
nemendur hefðu notað Lands
bókasafnið en sneru sér þess
í stað til Árnasafns. Prófess-
orinn hefur í hyggju að
gefa út Grammatica Island
ica eins fljótt og kostur gefst.
Kona George Lane, Collette
hefur einnig dvalizt á íslandi
í sumar. Það sem mest vakti
athygli hennar á íslandi auk
þess náttúrulega, hvað vegirn
ir eru lélegir, voru íslenzku
eldhúsin. Hún sagði, að út-
búnaðurinn í þeim væri eins
og sá sem hin bandaríska
húsmóðir dreymir um að
eignast alla sína æfi. Lane
sagðist viðurkenna að hann
væri lélegur efnahagsfræð-
ingur, og það væri sennilega
af þeirri ástæðu að hann
botnaði ekkert í íslenzka
efnahagslífinu. Hann sagðist
ekki skilja hvernig velmegun
hér á landi gæti verið svona
almenn og mikil, þar sem
framfærzlukostnaður er óhóf
lega mikill.
En íslendingar fara ein-
hvern veginn að þessu sagði
hann kátlega.
Aðspurður um lesti fslend-
inga, svaraði hann á íslenzku:
— Ekkert slæmt um íslend
inga. Þeir eru bezta þjóð í
heimi. Svo yppti doktor
George Lane hattbarðinu og
hélt til Landbókasafns, til nýs
fundar við Grammatica Is-
landica.
Þau hjónin fara af landi
brott að kvöldi 13. þ. m.

219 sýningar Leikfélags
Reykjavíkur á sl. ári
Æfintýri á gönguför sýnt oftast
eða 63 sinnum
Gareia Lorca. Leikstjóri:
Helgi Skúlason. 18 sýning
ar.
-8. Orð og leikur. Ég er kom
inn til að fá upplýsingar
eftir Jean Tardieu, leik-
stjóri: Sveinn Einarsson;
Leikur án orða eftir
Samuel Beckett, leikstjóri
Gisli Halldórsson;
Slcemmtiferð á vígvöllinn
eftir Arrabal, leikstjóri
Bjarni Steingrímsson. Sið
degissýningar. 8 sýningar.
9. Þjófar, lík og falar konur
eftir Dario Fo. Leikstjóri:
Christian Lund. Tekið
upp frá fyrra leikári, 27
sýningar á leikárinu.
10. Dúfnaveizlan eftir Hall-
dór Laxness. Leikstjóri:
Helgi Skúlason. 22 sýning
ar á leikárinu.
Félag hestamanna
stcfnað í Stuttgart
AÐALFUNDUR Leikfélags
Reykjavíkur var haldinn 18 f,m.
Formaðurinn, Steindór Hjörleifs
son, setti fundinn og minntist
i upphafi Kristínar Thorberg,
tem var heiðursfélagi L.R. og
lézt á árlnu, en fundarmenn risu
úr sætum og heiðruðu minningu
hinnar látnu.
41 þúsund leikhúsgestir
Leikhússtjórinn, Sveinn Ein-
arsson, flutti síðan skýrslu um
leikhúsrekstur félagsins á liðnu
leikári. Sýnd voru á leikárinu
10 leikrit, en á fyrra leikári 9.
Þrjú af þessum leikritum voru
sýningar, sem teknar voru upp
frá fyrra leikári, Þjófar, lík og
falar konur, Ævintýri á göngu-
för og sú gamla kemur í heim-
sókn. Þrjú leikritanna voru ein-
þáttungar, sem sýndir voru sam
an síðdegis á laugardögum undir
samheitinu Orð og leikur. Þess
ar síðdegissýningar eru nýlunda
sem tekið var uppá í fyrra, en
aðsókn hefur reynzt minni en
skyldi. Þrjú leikritanna voru
frumsamin ný íslenzk verk,
Sjóleiðin til Bagdad eftir Jökul
Jakobsson, Grámann eftir
Stefán Jónsson og Dúfnaveizlan
etfir Halldór Laxness. Þá er ótal
ið eitt verkefnanna, Hús Bern-
örðu Alba, en á því leikriti var
haldin hátíðasýning 19. marz og
þess minnzt að þá voru liðin
þrjátíu ár, síðan Regína Þórðar-
dóttir lék fyrst í Iðnó. Gestur
Pálsson hlaut leiklistarverðlaun
Skálholtssveininn fyrir leik sinn
í Sú gamla kemur í heimsókn
og Þorsteinn Ö. Stephensen Silf
urlampann, verðlaun Félags isL
leikdómara fyrir bezta leik árs-
ins. Þetta er í annað skipti að
hann fær þessa viðurkenningu,
en þriðja árið í röð, sem þessi
verðlaun eru veitt fyrir leikaf-
rek, sem unnið er á sviðinu í
Iðnó.
Alls voru leikhúsgestir rúm-
lega 41.000.00 eða svipað og í
fyrra og sætanýting var hin
sama, 80%. Samtals 37 leikarar
fóru með hlutverk hjá félaginu
á leikárinu, en aukaleikarar
voru 22 svo að samtals komu
um 60 fram á sviðinu í Iðnó í
vetur. Er það nokkru fleira en
undanfarin ár. Sýningar urðu
alls 219, en voru 218 í fyrra og
var það þá langstærsta sýning-
artala á einu leikári. 189 sýn-
ingar voru í Iðnó, 26 í Tjarn-
arbæ og 4 á Akureyri í leikför
með Þjófa, lík og falar konur.
Farið er með Sjóleiðina til Bag-
dad í leikför um landið í sumar
og stendur sú leikför yfir.
Leikhússtjóri ræddi síðan um
húsbyggingamál félagsins, 70
ára afmæli félagsins, sem verð-
ur á næsta vetri og önnur mál
leikhússins. Tvö leikrit eru nú í
æfingu, Fjalla-Eyvindur Jó-
hanns Sigurjónssonar, leikstjóri
Gísli Halldórsson, og Tveggja
þjónn eftir Goldoni, leikstjóri
Christian Lund. Auk þess er í
ráði að taka aftur upp sýningar
á Þjófum, líkum og fölum kon-
um, sem nú hefur verið sýnt ná
lega aui.ttu sinnum, og Dúfna-
veizlunni, en bæði þessi leikrit
voru sýnd 22 sinnum og var upp
selt á allar sýningarnar.
1 lok fundarins var Brynjólf-
ur Jóhannesson einróma kos-
inn heiðursfélagi Leikfélags
Reykjavíkur, en ekki var skýrt
frá kosningunni fyrr en 3. ágúst
á sjötugsafmæli þessa mikilhæfa
og vinsæla listamanns.
Verkefnaskrá vetrarins var
sem hér segir:
1. Ævintýri á gönguför eft-
ir Hostrup. Leikstjóri:
Ragnhildur Steingríms-
dóttir. Tekið upp frá
fyrra leikári; 63 sýningar,
þá samtals 186 sýningar.
2. Sú gamla kemur í heim-
sókn eftir Fr. Dúrrenmatt.
Leikstjóri: Helgi Skúla-
son. Tekið upp frá fyrra
leikári; 15 sýningar, þá
samtals 25 sýningar.
3. Sjóleiðin til Bagdad eftir
Jökul Jakobsson. Leik-
stjóri: Sveinn Einarsson.
40 sýningar.
4. Grámann, barnaleikrit eft
ir Stefán Jónsson. Leik-
stjóri: Helga Bachmann.
Sýnt í Tjarnarbæ, 26 sýn-
ingar.
5. Hús Bernörðu Alba eftir
í BORGINNI Stuttgart, sem
nefnd hefur verið „Stóðgarð-
ur“ á íslenzku, í Vestur-
Þýzkalandi, Baden-Wiirtem-
berg, var hinn 13. júní sl. end
anlega gengið frá stofnun fé-
lags hestamanna, sem eiga
íslenzka hesta þar.
Það var í nóvember sl., að
nokkrir eigendur íslenzkra
hesta í Stuttgart og nágrenni
komu saman til að ræða og
undirbúa stofnun félagsins,
sem þeir nefna „Die Reiter-
gemeinschaft Hestar, Stutt-
gart“.
Formaður félagsins, Manfred
Bonz, verkfræðingur, gat þess í
viðtali við Mbl., að áhugi Þjóð-
verja á íslenzkum hestum færi
ört vaxandi, enda eru þeir miklu
meðfærilegri og nægjusamari en
stóru, þýzku hestarnir. Auk þess
hafa þeir annað fram yfir þá til
að bera, sem allir hestamenn
prísa íslenzku hestana fyrir, en
það er töltið; þýzkir hestamenn,
sem eiga íslenzka hesta, nota
þetta íslenzka orð nær óbreytt,
en laga það að sjálfsögðu eftir
þýzkum beygingarreglum; sagn-
orði’ð, sem þeir nota, er „tölten“,
og nafnorðið er „der Tölt“.
Formaðurinn gat þess einnig,
að hinir tíu félagar félagsins
ættu alls níu hesta, sem þeir
geymdu víðs vegar í borginni
eða í næsta nágrenni. Tilgangur
og markmið félagsins eru svipuð
og sams konar félaga íslenzkra;
að riða út saman, halda uppi
fræðslu um hestamennsku,
halda sambandi við önnur hesta-
mannafélög í Þýzkalandi og ut-
an þess o. fl.
Hans Volz, verkfræðingur, var
í för með M. Bonz til íslands.
Hann er einnig meðlimur félags-
ins „Hestar" í Stuttgart. Um
næstsíðustu helgi var hann við-
staddur hestamannamótið á Hól-
um. Aðspurður sagði hann, að
það hefði verið ævintýri líkast
að fylgjast með mótinu.
,ik, 23. 7. 1966
ÓHÓ.
Mir