Morgunblaðið - 15.09.1966, Blaðsíða 19

Flmmtudaff'i:' 15. sept. 1968
MORGUNBLAÐIÐ
19
Jón B. Guðmundsson
frn Bíldndnl - Minning
F. 7. júlí 1870. D. 7. Sept. 1966
ÞEIR muna margt og meira en
tvenna tíma, sem voru þrítugir
um aldamót og hafa auk alda-
mótanna lifað þrjár þjóðhátíðir
sem allar marka tímamót brey'-
inga og byltinga í þjóðlífi og
iþjóðarsögu.
Frá moldarkofum til glæsibæja
breyttust hús og byggingar. Fra
handknúnum. árabáti til vélknu-
innar skeiðar hverfðust farkost-
ir hafsins. Frá stirðum klyfja-
jálki til fagurskínandi flugvirkis
foreyttust farartæki á landi.
En eitt breyttist ekki, en átti
sitt flug ofar moldarkofa og höu
árabáti og vélskipi. áburðarkap i
og flugfari, það var mannssálin
s.;álf, hin göfuga, trúaða manns-
sál, sem skildi þetta allt, fagn-
aði því öllu og fylgdist meö
hraðanum, þó eiginlega án þess
að bifast, en átti samt sinn þátt.
sinn kraft til að móta það, skapa
það og ráða því.
Og þó — mikill er munurinn.
og stundum gæti verið hætta á
því, að huguf eða hjarta yrðu
föst í tannhjóli gróttakvarnar,
sem myldi þá mélinu smærra.
Hugsið ykkur árið 1870. Þá er
þjóðhátíðin 1874 enn ekki komin
þessi fyrsti morgunroði frelsis-
sólar á íslandi. Hvernig skyldi
annars baðstofukrýlið á Siglu-
nesi á Barðaströnd hafa litið út
þar sem lítill drengur var vaf-
inn innan í mjúkan ullarklút.
þótt sumardagur væri og lagður
eins og böggull upp í rúmshorn
undir skarsúð, þar sem móðu'-
inni var Hka búin hvíla, eftir að
hún var tekin upp af gólfinu
því að sennilega „lagðist hún á
gólf“ meðan barnið fæddist. Það
var fæðingarspítali eða fæðing-
arheimili þátíðarinnar.
Nei annars — við getum ekki
hugsað okkur umhverfi og að ■
stæður, þrátt fyrir auðugt í-
myndunarafl. Það er eins og ann
ar heimur, þótt nú finnist fóliíi
yfir mörgu að kvarta í öllum
þægindunum.
En eitt er víst, litli drengur-
inn, sem fæddist á Siglunesi 7
júlí 1870 eða fyrir 96 árum,
hann var svo innilegt gæfubarn
eilífðardraums að hann gat fylg
öllum breytingum og tekið þáct
í nýsköpun heillar aldar á Is-
landi nútímans með fögnuði og
skilningi, og glataði engu af
sinni sálarró og hjartafriði, virt-
ist aldrei gripinn í tannhjól hrað-
ans. En hann hafði líka alltaf
laugað sál sína í góðvild og starfs
gleði og aldrei tekið inn beizkju-
pillur öfundar né andað að sér
seiði hinnar taumlausu kröfu.
Hann hét Jón Bjarni Guð-
mundsson og er einmitt kvaddur
hinztu kveðju í dag, eftir nær
heillar aldar þrotlaust starf vtð
að laga til, bæta og fegra í þess-
um heimi.
Hann var smiður af Guðs náð
og gat oft horft á handaverk sín
undir sjónhendingu meistarano.
sem í líkingunni frægu er látinn
hugsa: „Sjá, það var harla gott“
Foreldrar Jóns voru Auðbjörg
Jónsdóttir og Guðmundur Gísla-
son, bóndi, hjón þá á Siglunesi.
Um ættir veit ég ekkert. En
mest er að marka hvernig mað-
ur hver sannar ætt sína um ævi-
veg. En þannig sannaði Jón ætt-
armót sitt, að hann hlýtur að
hafa verið hinnar göfugustu ætt-
ar á íslandi að handlagni, list-
skyggni og prúðmennsku. Þetta
sannaði hann sjálfur. hvað sem
þeir segja í blöðunum, þessir
spekingar, sem eiga svo bágt, ef
einhverjum er hrósað.
Ungur missti Jón föður. sinn,
en fluttist með móður og stjúp-
föður, sem Tómas hét Jónsson
að Skjaldvararfossi á Barða-
strönd og þar ólst hann upp hja
þeim.
Rúmlega tvítugur flutti hann
með fjölskyldu sinni til Bíldu-
dals. Og var eftir nokkur á.’
orðinn einn af helztu starfsmönn
um hjá Pétri Thorsteinsson, hiu-
um mikla framkvæmdamanni jg
nýsköpunarfrömuði íslenzkrar
framsækni, sem gat látið lítið
fátækt þorp vestur á landi keppa
við höfuðstaðinn í verktækm,
mennt og listum.
Jón var bæði skipasmiður og
húsasmiður og naut sérstakrar
hylli Thorsteinssons-fólksins
einu og öllu. Hann var líka verk-
stjóri við setningu skipa, nokkurs
konar slippstjóri við flota útgerð
arinnar á Bíldudal. Og þeir féliu
ekki aldeilis á hliðina, fiskikútt-
erarnir þar. Þar var hagsýni,
reglusemi, framsýni og kraftar
allt samtaka í verkstjórninni og
skipulaginu.
En Jón var meira en skipa-
smiður og verkstjóri hjá útgerð-
inni og framkvæmdunum á Bíldu
dal. Hann var þúsundþjalasrmð-
ur býggðarlagsins. Allt lék
höndum hans: Heimilistæki, am
boð, klukkur, úr og meira að
segja leikföng. Og kannski var
smiðurinn aldrei glaðari en yfir
brosi frá fagnandi barni. Og a
þessu heimili var líka fylgzt með
tímanum, enda klukkur oft
margar á veggjum, þar sem þær
biðu eiganda sinna.
Fyrsti grammófónninn, fyrsta
útvarpstækið á Bíldudal kom á
heimili Jóns, og þá þótti honum
sjálfsagt að kynna sér einnig
eðli og gerð þessara nýtízkr-
tækja. Öllu fagnaði smiðurinn
ungi. Hvort hann hafði lært og
hvar. Það veit ég ekkert, fremur
en um ættina. En hann var bara
smiður — smiður af Guðs náð
hvað sem öllum prófum leið.
Kannske hefði einhver vitleysu
lagagreinin nú varnað honum
starfs. Guði sé lof, þæ.r voru ekki
til þá slíkar reglur.
Jón Guðmundsson kvæntist
Sigríði Benjamínsdóttur, ættaðn
úr Arnarfirði. Þau áttu sitt heim
ili á Bíldudal alla tíð, vinsælt,
veitult og gestrisið. Öllum var
sjálfsagt að hjálpa- og stundum
sendar vistir heim til allslausra.
Kannske voru þau alltaf fátæK,
en þar var alltaf nógur auður, ef
veita þurfti. Sjálfstæði var þeim
heilög hugsjón. Um laun hugsaði
Jón aldrei fyrst og fremst, hela-
ur starfið og gleðina yfir því.
Sigrar yfir efninu voru ham-
ingjulindir hans.
Og þannig mótaðist heimilið o^
börn þeirra hjóna við glaðlegt
öryggi. Þau eignuðust 6 börn, en
misstu ungan son, fyrsta barn
sitt, og síðar dóttur x Þormóðs-
slysinu hörmulega. Hin fjögur
eru á Iífi, þrjár systur: Auð-
björg, Eva, Bergþóa og svo bróð
irinn Banjamín, allt ágætasfa
fólk, sem stráir um sig brosinu
og lífsþrótti.
Jón missti konu sína árið 1939
en nær áraiug síðar kvaddi hann
sinn kæra Bíldudal og flutti tii
borgarinnar og hefur átt hér
heirna siðan, lengst í Nökkvavogi
4, hjá Bergþóru dóttui sinni og
Sigfúsi Sigurðssyni manni henn
ar. Þar átti hann friðsælt ævi-
kvöld á góðu heimili við ástúð
og virðingu vandamanna og
vina. Elliheimili kom aldrei til
greina handa honum. Og lífs-
þrótti sínum, heilsu og starfsgleðí
hélt hann til hins síðasta, þóa
líkamskraftar væru mjög á þrot-
um hin síðustu ár. Skapgerð hans
var ákaflega heilsteypt og vel
mótuð. Hann var fyndinn og
spaugsamur, hafði næmt auga
fyrir hinu broslega í tilverunni
og benti gjarnan á það á jákvæð-
an hátt, án þess að særa. Hann
þótti því mjög skemmtilegui
samstarfsmaður og góður félagi.
Drenglund og prúðmennska var
slík, að kunningjar segja að hon
um hafi aldrei hrotið blótsyrð'
af vörum né last um nokkurn
mann. Hann var þrátt fyrir um-
svif í verkstjórn og vinnu á fyrri
árum hógvær og hlédrægur mað
ur og voru aldrei sungnir neimr
lofsöngvar, né gerður að honum
glaumur, mundi hann þó mörg-
um fremur hafa átt heiðurstölu
r ramhald á bls. 25
IÐNSÝNINGIN 1966
Skyndihappdrætti Matvælaiðnaðarins
Skrá yfir ósótta vinninga í Skyndihapptlrætti Mat-
vælaiðnaðarins á Iðnsýningunni 1066, fostudaginn
9. september síðastliðinn:
18 27 42 43 182 463 500 778
796 797 910 914 940 979 1183 1195
1213 1219 1257 1271 1348 1389 1390 1410
1713 1859 1902 1903 2249 2261 2346 2557
2584 4194 2930 4658 3043 4724 3224 3226 3248 3300 3301
Vinninga skal vitjað í Sýningarhöllin í Laugardal
daglega kl. 14 til 18 á meðan sýningin stendur.
Nefndin.
TODAY’S FTNEST WEATHERPROOF
Austurstrætí 14 — Sími 12345
Laugavegi 95 — Sími 23862
Þakjárn
Lítils háttar gallað þakjárn 10 og 11 fóta
nr. 24, breiðari tegund, til soln á mjög
hagstæðu verði.
Verzlunarsambandið hf.
AfgreiðslustúSka
Stúlka óskast til afgreiðslustaría nu þegar
eða 1. október nk
Upplýsingar í verzluninni (ekki •' síma) milli
kl. 6 og 7 e.h. í dag og á morgun.
Gleraugnaverzlun Ingólfs S. Gíslasonar
Skólavörðustíg 5.
ATVINNA
Óskum eftir að ráða kvenfólk og korlmenn til starfa
í verksmiðjunni, sem fyrst. —
Hálfsdags vinna Jkemur einnig til gteina.
Dosaverksmiðjan hf.
Borgartúni 1 — Sími 12085.