Morgunblaðið - 15.09.1966, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐID
25
FimmtudagUP 15. sept. 198§
— HagráB
Framhald af bls. 12. _
íngu fjölskyldubóta, sem vísi-
tala neyzluvöruverðlags tekur
ekki tillit til. Öll árin 19G2-19Ó6
munar hins vegar mjög litlu,
hvort miðað er við vísitölu
neyzluvöruverðlags eða vísitölu
framfærslukostnaðar í heild.
Svo sem að er vikið hér að
framan, hefur þróun atvinnu-
tekna og kauptaxta hvor um
sig sína þýðingu. Bilið á miili
þeirra gefur einnig mikilvægar
vísbendingar um ástand kjara-
mála og efnahagsmála almennt.
Til þess að gildi þess sé rétti-
lega skilið og metið, þarf að
vera hægt að greina þróun tekn
anna í helztu þætti sína, og þá
fyrst og fremst eftir því, hvort
um verðþætti eða magnþætti er
að ræða.
Helztu þættir þróunar atvinnu
tekna eru þessir: kauptaxtar,
sem eru hreinn verðþáttur og
fara eftir kjarasamningum,
breytt lengd vinnutímans, sem
er hreinn magnþáttur, og breytt
samsetning vinnutímans, þ.e.
skipting í dag-, eftir- og nætur-
vinnu, sem er verðþáttur í sam-
ræmi við kjarasamninga, en
jafnframt háð breytingum á
vinnutímalengd. Hægt er að
ætlast á um gildi þessara þátta
varðandi þá starfshópa, sem
vinnutímaskýrslur ná til (sbr.
töflu 11). En auk þeirra koma
til álita breytingar á gæðasam-
setningu vinnunnar eftir mennt-
un, þjálfun og reynslu, ásamt
tilsvarandi tilfærslum milli
starfstegunda og ennfremur
áhrif ákvæðislauna, sem eftir
meginreglunni eiga að samsvara
magn- og gæðabreytingum vinn
unnar, en geta í reynd falið í
sér verðbreytingar. Loks koma
til greina áhrif einstaklings-
bundinna samninga og beinna
yfirboða, án þess að breytt gæði
vinnunnar komi til. Hér er um
að ræða hjð alkunna launaskrið
þ.e. hækkun kaups af völdum
markaðsafla án atfylgis laun-
þegasamtaka.
Launaskrið í hreinni mynd á
sér rætur í verðbólgu, sem staf-
ar af þenslu eftirspurnar. í reynd
er þó örðugt að finna þess merki
í hreinni mynd, þar sem mun-
ur einstaklinga til vinnu getur
verið verulegur og í samninga
getur vantað aðgreiningu at-
riða, sem valda raunverulegum
mismun í verðmæti vinnunnar.
Launaskrið er yfirleitt ekki mæl
anlegt nema sem afgangsþátt-
ur tekjuþróunarinnar, eftir að
reiknað hefur verið með öllum
mælanlegum áhrifum annarra or
saka. Gefur það vísbendingu um
launaskriðið, hvort afgangsþátt-
ur þessi er mikill eða lítill hvert
ár um sig, metið með hliðsjón
af annarri vitneskju um eftir-
spurnarástandið.
Gerð hefur verið könnun á
þeim mismun, sem kemur fram
milli þrounar kauptaxta og at-
vinnutekna (sjá töflu 11). Það
er þó aðeins að því er varðar
verkamenn í Reykjavík, sem
hægt er að kanna samhengið
nokkurn veginn til hlítar. Aðrar
orsakir en hækkun kauptaxta
eru öll árin 1961-1964 þyngri á
metunum í Reykjavík en á öllu
landinu, enda ekki ósennilegt,
að áhrifa eftirspurnar gæti þar
meira en annars staðar. Minnstu
munar í þessu efni síðasta ár
ið, sem upplýsingar liggja fyr-
ir um, 1964.
Árið 1961 höfðu aðrar orsak-
ir en breytingar kauptaxta mest
megnis neikvæð áhrif, en það
var af völdum hins langa verk-
falls það ár. Mest og mjög svip-
uð voru þessi áhrif næstu tvö
ár, 1962 og 1963. Fyrra árið mun
ar miklu um, að vinnutímatjón
verkfallsins árið á undan vinnst
upp. Vinnutími verkamanna í
Reykjavík er talinn hafa lengst
um 7%. Auk þess er talið, að
breytt samsetning vinnutímans
valdi 2.6% hækkun að meðal-
tali á allt kaup þeirra. Eru þá
aðeins 0.3% aflögu, er bendi til
launaskriðs og annarra óþekktra
þátta. Árið 1963 er svigrúmið til
vinnutímalengingar orðið lítið,
svo að sá þáttur veldur aðeins
2.5% aukningu. Breytt samsetn-
ing vinnutímans veldur aftur á
móti 4.7%, en óskýrður mis-
munur er 2.4%. Koma þessar
niðurstöður heim við önnur
merki um þenslu eftirspurnar
á því ári. Árið 1964 kemur fram
enn meiri óskýrður mismunur,
5.2%. En þá er eftir að gera ráð
fyrir áhrifum bættra fram-
tala. . Sé gert ráð fyrir,
að þau áhrif séu 2% kem-
ur það heim við beinan út-
reikning hins óskýrða mismunar
eftir heimildum Kjararannsókn
arnefndar, en sú niðurstaða er
3.2%.
Of snemmt er að gera sams
konar útreikninga um árið 1965.
En líkur benda til, að hinn
óskýrði mismunur sé þá svipað-
ur og næstu tvö ár á undan og
vinnutíminn svipaður eða jafn-
vel heldur styttri. Eftirspurn
eftir vinnuafli, einkum til fram
— Minning
1 Framhald af bls. 19
skilið opinberlega sem ágætur
þegn sinnar þjóðar um veg
þirggja kynslóða.
Guðstrú var honum jafneigin-
leg og loftið sem hann andaði að
sér, sólskin hvers dags. Og hann
bar ekki trú sína á torg, heldur
lifði hana í kærleiksþjónustu,
þegnskap og fórnarlund. Hana
gaf jafnan árlega og þó í leynum
krkju sinni höfðinglega jólagjöt,
og var ekki hræddur við að við-
urkenna og meta nýjar leiði
hinnar starfandi kirkju, sem söfn
uður hans hefur unnið að hin
síðustu ár í safnaðarheimili sínu.
Hann var alla sína löngu ævi
sonur morgunsins, barn hins
nýja tíma, barn eilífðarinnár og
átti hugsjónir og 'hlýja þrá ungs
hjarta fram að síðasta blund. Og
sá blundur kom nær og mildur
og bar anda hans í faðmi draums
ins til lífsins fjalla. Við, sem bár-
um gæfu til að kynnast þessum
virðulega öldungi að vestan
jþökkum fyrir samfylgdina, snitl-
ina, hjálpsemi, höfðingsskap,
drenglund, dáðir og birtu, sem
Ibar yfir veg hans alla. Þar sann-
aðist:
„Elli þú ert ekki þung
anda guði kærum.
Fögur sál er ávallt ung
undir silfurhærum“.
Árelíus Níelsson. 1
kvæmda, hefur verið mjög mik—
il, en hefur aukizt smærri skref
um ár frá ári.
Þær athuganir, sem gerðar
hafa verið á þáttum þróunar
atvinnutekna og lýst hefur verið
hér að framan, benda þannig
eindregið til þess, að um veru-
legt launaskrið hafi verið að
ræða á árunum 1963-1965. Er
þetta í samræmi við það, sem
vitað er um almennt ástand efna
hagsmála á þessum árum, og
bendir til verulegs þrýstings
eftirspurnar. Miðað við kaup-
hækkanir samkvæmt taxtabreyt
ingum er þó launaskriðið ekki
mjög mikið og ekki meira en
verið hefur í flestum löndum
Vestur-Evrópu á undanförnum
árum, þar sem þess hefur gætt
mikið. Á hinn bóginn getur ekki
hjá því farið, að þrýstingar eft
irspurnar hafi auk áhrifa sinna
á launaskriðið haft mikil áhrif
á samningsbundnar kauphækk-
anir.
Lenging vinnutíma hefur haft
nokkur áhrif til aukningar at-
vinnutekna á árunum 1962-
1963. Lenging 1962 stafaði þó
að um það bil hálfu leyti af því,
að vinnutími glataðist vegna
verkfalla á árinu 1961, en ekki
á árinu 1962. Þrátt fyrir áfram
haldandi þrýsting eftirspurnar
mun ekki hafa átt sér stað frek
ari lenging vinnutíma á árinu
1964, og væntanlega ekki held-
ur 1965, enda beinlínis stefnt
að styttingu vinnutíma í kjara-
samningum þessara ára.
Meginmunurinn á þróun kaup
gjalds og atvinnutekna hér á
landi og í nálægum löndum
undanförnum árum kemur fram
í því, að samningsbundið kaup-
gjald hækkar hér á landi miklu
meira en í þessum löndum. Al-
gengast er í nálægum löndum,
að samningar feli í sér almenn-
ar kauphækkanir, er nemi frá
2 til 4% á ári. Ýmiss konar sér-
ákvæði samninga ásamt veru-
legu launaskriði gera það síð
an að verkum, að raunveruleg
kauphækkun á klukkustund nær
allmiklu hærra meðaltali. Hér
á landi hefur hins vegar yfir-
leitt ekki verið samið um al
mennar kauphækkanir, er séu
lægri en 6—8%, og ofan á þá
tölu bætast svo áhrif sérákvæða
samninga og áhrif launaskriðs.
Það er aðeins júnísamkomulagið
1964, sem markar undantekn-
ingu í þessu efni.
MALASKOLI
sími 3-7908
innritun kl. 5 — 8
næst siðasti innritunardagur
siml 3-7908
VERÐLÆKKUN A WIRUplasli

FASTEIGNA- OG VERÐBRÉFASALA
Til sölu
Samkomuhúsið Glaðheimar í Vogum. — Húsið
er vel byggt timburhús, 220 ferm., stendur á
stórri lóð. — Húsinu mætti hæglega breyta í
tvær íbúðir. — Söluverð hagstagtt.
Olaffur Þorgrfmsson nri.
Austurslræti 14, 3 hæö - Símí 21785
Útvegum með stuttum fyrirvara
stálbita og prófíla
til nýbygginga o. fl.
Járnver
Auðbrekku 38 — Kópavogi.
Sími 41444.
Skriistofuhúsnæði
3—4 herbergi eru til leigu í Austurstræti 17, 3. hæð.
(Húsi Silla og Valda). — Upplýsingar gefur Einar
Sigurðsson, sími 21400 og 16661.
Notið aðeins beztu og fallegustu
plasthúðuðu spónaplöturnar í
eldhúsinnréttingar, klæðningar,
húsgögn o. fl. — WIRU-plast.
ATII.: Hin smekklega eldhúsinnrétting á Iðnsýning-
unni frá HAGA H.F., Akureyri, scnx mesta athygli
hefir vakið, er smíðuð úr WlRU-plasti.
Páll Þorgeirsson & Co.
Laugavegi 22 — Sími 1-64-12.
Vélritunarstúlka
Óskum eftir að ráða vélritunarstúlku til starfa í
söludeild. Eiginhandar umsókn ásamt upplýsingum
um menntun og fyrri störf svo og meðmæli ef fyrir
hendi eru óskast send skrifstofu okkar fyrir 25.
september. — Upplýsingar ekki veittar í síma.
Hagtrygging hf.
Eiríksgötu 5.
Skrifstofustúlka
með verzlunarskóla- eða hliðstæða menntun óskast.
Helzt vön vélritun. Upplýsingar á skrifstofu vorri
í dag, fimmtudag kl. 5—6 e.h.
Verzl. O. Ellingsen hf.
Framkvæmdastjóra
vantar fyrir frystihús og bátaútgerð á Suðurlandi.
Upplýsingar gefur Karl Bjarnason,
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna, Rvík.
Innheimtumaður
Okkur vantar innheimtumann sem hefur mótor-
hjól eða bíl, strax. — Upplýsingar ekki gefnar í
síma.
J. Þorláksson & IXIorðmann
Bankastræti 11.
i