Morgunblaðið - 21.01.1967, Page 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JAffÚAR IÖOT.
VKRKAMANNAFÉLAGIB Hlíf
I Hafnarfirði verður 60 ára nú
uxn þessar mundir og í dag verð-
■r haldið upp á afmælið með
hófi í Alþýðuhúsinu í Hafnar-
flrði. Þá kemur einnig út blað
íéiagsins, er nefnist Hjálmur, og
mr það helgað afmælinu og flyt-
ur m. a. grein sem Gils Guð-
mundsson hefur ritað og er í
henni rakin helztu atriði úr sogu
lélagsins.
« Verkamannafélagið Hlíf var
stofnað í byrjun árs 1907 í Góð-
templarahúsinu, en um stofndag
er ekki vitað þar sem gjörðabók
fyrsta fundarins glataðist. Vitað
er að það voru þeir Jóhann
Tómasson, Jón Þórðarson og
Gunnlaugur Hildibrandsson sem
beittu sér fyrir stofnun félags-
ins og fengu sér til aðstoðar
menn frá Verkamannafélaginu
Dagsbrún í Reykjavík. í ritgerð
um stofnun Hlífar, er birtist í af-
mælisriti félagsins þegar það var
fimmtiu ára, segir m. a. svo um
stofnfundinn:
Fundardagurinn rann upp. Á
tUskildum tíma var kominn all-
V
átakaár í sögu Hlífar. Þá voru
reknir úr félaginu 12 menn og
dró sá brottrekstur þann dilk á
eftir sér, að Hlíf var rekin úr
Alþýðusambandi íslands, og
henni til höfuðs stofnað annað
félag er nefndist Verkamanna-
félag Hafnarfjarðar. Gengu þá
hétt á annað hundrað verka-
menn úr Hlíf. Þetta leiddi til
átaka og verkfalls, sem var svo
alvarlegt að segja mátti að hern-
aðarástand ríkti í Hafnarfirði um
mánaðartíma. Hlíf fékk þó fulla
uppreisn og gengu þeir félagar
er sagt höfðu sig úr félaginu
aftur í það.
1941 var endurvakinn Styrkt-
arsjóður Hlífarmanna og starf-
ar hann enn í dag.
1942 náði Hlíf fram kröfu
sinni um 8 stunda vinnudag.
1941 — 1946 voru stofnaðar
í félaginu deildir fyrir vörubif-
reiðarstjóra, fólksbifreiðarstjóra
og/vélgæzlumenn í frystihúsum.
f,/''l961 náði Hlíf fram kröfu
Núverandi stjóm Verkamannafélagsins Hlifar. Standandi frá vinstri: Guðlaugur Bjarnason, ■* sinni að atvinnurekendur greiddu
Sigvaldi Andrésson, Reynir Guðmundsson, Jón Kristjánsson. Sitjandi f. v.: Gunnar S. Guð- / 1% af dagvinnukaupi í sjúkra-
mundsson, Hermann Guðmundsson, Haligrimur Pétursson. sjóð félagsins og árið 1962 var
borin fram og samþykkt á Hlíf-
arfundi tillaga um nauðsyn þess
að stofna verkamannasamband
og skorað var á Alþýðusam-
bandið að beita sér fyrir stofn-
un slíks sambands. Hugmynd
þessi komst í framkvæmd með
stofnun Verkamannasambands
íslands í maí 1964.
Þættir úr 60 ára sögu Verka-
mannafélagsins Hlífar
mikill mannfjöldi í Góðtemplara
húsið. Fulltrúar Dagsbrúnar
voru þangað komnir, og er vitað,
að í þeim hópi voru Pétur G.
Guðmundsson fjölritari, þáver-
aiKii ritstjóri Alþýðublaðsins
gamla, og Ásgrímur Magnússon
kennari. Hófust nú umræður um
félagsstofnunina. Haldnar voru
margar hvatningarræður, en
engin rödd heyrðist, sem úrtöld-
ur hafði í frammi. Virtust allir
viðstaddir vera þess albúnir að
ganga til félagsstofnunar. Þegar
á skyldi herða og menn áttu að
innritast í félagið, var reyndin
þó nokkuð önnur. Vitað var, að
atvinnurekendur á staðnum litu
Jjrölt“ þetta óhýru auga. Margir
verkamenn voru enn svo háðir
atvinnurekendavaldinu, að þeir
þorðu ekki að eiga það á hættu,
að gerast meðlimir í verkamanna
félagi. Slík afstaða var skiljan-
leg. Menn þessir voru margir
hverjir skuldugir kaupmönnum,
höfðu alltaf átt undir högg til
þeirra að sækja vinnu og verzl-
unarúttekt, og þekktu ekki mátt
samtakanna, voru óvitandi þess,
hverju öflugur verkalýðsfélags-
skapur gat til leiðar komið.
j) Þegar umræðum um félags-
stofnunina var lokið, skyldu
væntanlegir félagsmenn rita nöfn
sín undir stofnskrána. Að því er
bezt verður vitað, voru það um
40 manns, karlar og konur, sem
gengu í félagið á þessum fyrsta
fundi. Aðrir fóru út, en því næst
var stofnfundi haldið áfram.
Stjórn var kosin, og var formað
tir hennar ísak Bjarnason á
Óseyri, síðar bóndi í Fífu-
hyammL Félagið var skírt og
hlaut það nafnið Hlíf. x"':
Félagið efldist mjög fljótt að
félagatölu og áhrifum og beitti
sér fyrir ýmsum nýjungum á
sviði verkalýðsmála, og var eitt
af sjö stofnfélögum Alþýðusam-
bands íslands. Verða hér á eftir
raktir nokkrir atburðir úr sögu
félagsins, sem varpa nokkru
ljósi á störf þess.
Árið 1914 hóf Hlíf útgerð til
atvinnuaukningar í Hafnarfirði
í samvinnu við þrjá einstaklinga
og var þá þilskipið .Guðrúné'
keypt. Stóð útgerð þessi í tvö
ár, en þá seldi Hlíf sinn hlut í
skipinu og keypti hlutabréf í
Eimskipafélagi íslands og á þau
hlutabréf enn.
1914 tók Hlíf einnig þátt í bæj-
arstjórnarkosningu og fékk full-
trúa sinn, Magnús Jónsson, kjör-
inn. \
1916 stofnaði Hlíf pöntunarfé-
lag verkamanna. Það starfaði til
1921, en var þá hætt, en endur-
vakið 1913. Gekk rekstur þess
vel og var pöntunarfélagið und-
anfari Kaupfélags Hafnfirðinga.
í bæjarstjórnarkosningunum
1916 bauð Hlíf fram og fékk þá
tvo fulltrúa kjörna, þá Svein
Auðunsson, er var um áraraðir
einn af helztu forvigismönnum
félagsins og Pétur V. Snæland.
Á árinu 1916 byggði Hlíf fisk-
reita og seldi þá atvinnurekend-
um. Var þetta gert til að stuðla
að aukinni atvinnu.
1923 var samþykkt tillaga í
Hlíf um stofnun bæjarútgerðar.
Var sú samþykkt margendur-
tekin og á árinu 1927 komst sú
hugmynd að nokkru í fram-
kvæmd með útgerð Hafnarfjarð-
arbæjar á togaranum Clemen-
tínu og fjórum árum síðar varð
svo hugmyndin að veruleika, en
þá var stofnuð Bæjarútgerð
Hafnarfjarðar.
1931 náði Hlíf fram þeirri
kröfu sinni, að Hlífarmenn
gengu fyrir allri vinnu á félags-
svæðinu sem er Hafnarfjörður,
Garða- og Bessastaðahreppur.
1931 var ennfremur stofnaður
karlakórinn „Fyrsti maí.“ innan
Hlífar. Af rótum þess kórs var
svo karlakórinn „Ernir“ stofn-
aður, er síðar átti mikinn þátt
í endurvakningu karlakórsins
„Þrestir."
1939 var mikið umróta og
Kröfugangan 1. maí 1944. Alþ ýða Hafnarfjaröar safnast sam-
an við Verkamannaskýlið.
hafa
Kjör verkamanna
batnað til mikilla muna
— rætt við Hermann Guðmundsson, tormann Hlifar
SÁ er gegnt hefur formanns-
störfum í Verkamannafélaginu
Hlíf, öðrum lengur, og er jain-
framt núverandi formaður
félagsins, er Hermann Guð-
mundsson. Hann var kosrnn
fyrst formaður félagsins 1940 og
gegndi störfum í samfellt 1(2 ár,
eða til 1952 er hann lét af for-
mennsku samkvæmt eigin 6sk I
tvö ár. 1954 tók Hermann svo aít
Vinnuflokkur við byggingu n ýju hafskipabryggjunnar í Ualawuioi
' con, trénmðameistari, var yfirsmiður við bryggjuna.
1939. Þorbjern iklmeus-
Hermann Guðmundsson
ur við formennsku í félaginu og
hefur hann verið formaður síð-
an. í tilefni afmælis félagsins
ræddi Morgumblaðið nýlega við
Hermann um málefni félagsins
og verkalýðshreyfingcur innar.
— Á fyrstu árunum sem ég
var formaður í félaginu, var at-
vinnuástandið mjög slæmt. í
Hafnarfirði, eins og það var
reyndar víðast hvar, sagði Her-
mann. Það var mikið atvinnu-
leysi 6g þar af leiðandi var það
helzta viðfamgsefni verkalýðs-
félaganna að reyna að vinna að
bætftri atvinnu fyrir meðlimi
sma og jafnframt, að sjálfsögðu,
að reyna að bæta kaup þeirra
og kjör, þannig að þeir gætu lif-
að mannsæmandi lífi á því kaupi
sem þeir fengu.
— En urðu ekki fljótlega
kaflaskipti í atvinnumálunum?
—■ Þau er ekki hægt að tala
um fyrr en um 1942, en þá verða
líka verulegar breytingar á,
standa að nokkru leyti í sam*
bandi við heimsstyrjöidina. Þá
kom fjörkippur í útflutningi á
frystum fiski og Hafnarfjörður
var þá aðalmiðstöð útfiutnings á
Suðurnesjum, svo þetta skapaði
náttúrlega mikla atvinnu. Svo
kom Bretavinnan tjl og varð
einnig til að auka at vinnuna.
Alitaf síðan má segja að það
hafi verið nokkuð sæmUegt
ástand í atvinnumálum Haf-nar-
fjarðar, þótt stundum hafi oitið
á ýmsu og reyndar jaðrað við aí
vinnuleysi. En það hefur aldrei
orðið eins og það var fyrir strið
og á vonandd ekki eftir að verða.
—• Og núna?
— Núna er ástandið t atvinnu
málum Hafnarfjarðar ekki nógu
gott. Það er ekki hægt að tala
um neitt atvinnuleysi hjá verka
mönnum, en hjá verkakonum er
það svo að segja algjört. Hafnar
fjörður hefur verið og verður
sjávarútvegspláss og þegar sam-
dráttor verður í fiskiðnaði kem-
ur það illa niður á okkur, og
þá ekki sízt meðlknum varkalýðs
hreyféngarinníH:, því að störi
þeirra eru að mestu við fram-
ieiðsluna.
Framhald á bis. 16.