Morgunblaðið - 17.02.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1987.
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Siguröur Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjöín Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
f lausasölu kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
BREYTT VIÐHORF í
EVRÓPU OG ÍSLENZK
UTANRÍKISSTEFNA
Evrópa stendur við uppíhaf
nýrrar aldar. Járntjaldið
er að byrja að síga og ka'lda
stríðið er ekki háð af jafn
tnikil'li grimmd og áður, en
heitt stríð geisar milli komm
únískra ofbeldisafla og
fr jálsra lýðræðiahugsjóna í
Asíu.
í augum Evrópumanna ligg
ur að baki aldarf jórðungur ör
lagaríkra átaka, sem hafa
gjörbreytt öl'lum viðhorfum
í þessari álfu, sem um aldir
hefur barizt við sundurlyndi
og tortryggni þjóða í milli.
Heimsstyrjöldin síðari svipti
Evrópuríkin þeim sess, er
þau hofðu fram til þess skip-
að í samfélagi þjóðanna. Tvö
sbórveldi risu úr þeim hi'ldar-
lei'k, Evrópa klofnaði, herir
austurs og vesturs stóðu grá-
ir fyrir járnum, Berlín, Pól-
land, Ungverjaland, þessi
nöfn minna okkur á örlaga-
þrungna abburði í sögu
Evrópu Mðinna áratuga.
Nú horfa Evrópuþjóðir
fram á nýja öld vinsamlegra
samskipta og sameiningar
smærri þjóða í öfiugar heild-
ir. Viðskipti Austur- og V.-
Evrúpuþjóða hafa vaxið jafnt
og þétt og menningarsam-
skipti aukast. V-Þýzkaland,
sem fram til þessa hefur ríg-
bundið sig í Hailstein-kenn-
inguna hefur varpað henni
fyrir borð og leitað stjóm-
málasamvinnu við Austur-
Evrópuríkin. Vestur-Evrópa
stendur á éigin fótum fjár-
hagslega og atvinnulega.
Myndun tveggja voldugra við
skiptatoandalaga boðar að
margra mati mótun nyrra
Bandarfkj a-Evrópu, stórveld-
is á borð við Bandaríkin og
Sovétrí'kin. Austur-Evrópu-
ríkin eru smátt og smátt að
varpa af sér oki Moskvu-
valdsins og leita eðliiegra sam
skipta við nágrannaþjóðir
sínar í Vestur-Evrópu.
Þannig hefur mikiisverður
árangur náðst til friðsamlegri
samskipta þjóðanna í Evrópu
frá þeim tíma, þegar stríðs-
hættan grúfði yfir Evrópu á
ný 1947 og 1948. Þetta er
árangur samvinnu og sam-
hieldni Vestur-Evrópu og
Bandaríkjanna. Hernaðar-
styrkur Atlantshafsbanda-
lagsins hefur smátt og smátt
sannfært þá, sem áður beittu
ofbeldi til að koma á komm-
únísku stjórnarfari í Austur-
Evrópu um að slíkt yrði þeim
dýrt annars staðar. Efnahags-
leg samvinna hefur sannfært
Austur-Evrópuþjóðirnar um
að þátttaka þeirra í slíkri sam
vinnu væri þeim mikilsverð-
ari en tengslin við Moskvu.
Hornsteinninn í utanríkis-
stefnu íslands ail'lt frá stríðs-
lokum hefur verið náin sam-
vinna við Norðurlönd, þátt-
taka í Sameinuðu þjóðunum,
aðild að varnarsamvinnu
Atlantshafsríkjanna og samn-
ingur við Bandaríkin um
varnir íslands. Reynslan hef-
ur sýnt, að þessi utanríkis-
stefna, sem mótuð var í stríðs
lok hefur reynzt rétt og far-
sæl, og reynslan hefur Mka
sýnt, að sú stefna, sem upp
var tekin með myndun, AÆ-
lants/hafsbandalagsins var
rétt. Það er þess vegnaólhyggi
legt að varpa 'fyrir borð á bím
um mikilvægra breytinga
— en jafnframt óvissu um
framtíðina — þessari kjöl-
festu íslenzkrar utanríkis-
stefnu, sem svo ótvírætt hef-
ur sannað gildi sitt. En um
leið ber okkur að fylgjast
opnum huga með framvindu
rnál'a.
RAUNSÆI EÐA
SJÁLFSBLEKKING
jt^eginforsenda þess, að ís-
lendingar fái ráðið við
þau vandamál, sem við er að
etja í þessu landi, er auðvitað
sú, að þeir geri sér raunsæja
grein fyrir eðii vandamál-
anna og hagi sér samkv. því.
Tilraunir til sjálfsblekkingar
gagna engum. Þess vegna r
furðulegt þegar Framsóknar-
blaðið ræðst á Bjarna Bene-
diktsson, forsætisráðherra,
fyrir ræðu þá, er hann flutti
á flokksráðsfundi Sjálfstæðis-
flokksins sl. haust, en þar
gerði hann einmitt mjög ítar-
lega grein fyrir þeim vanda-
má'lum, sem við er að etja í
toelztu atvinnugreinum lands-
manna. Þessum árásum Tím-
ans er bezt svarað með
tilvitnun í ræðu forsætisráð-
toerra, er hann sagði: „Auðvit
að verður reynt að snúa út
úr því, sem ég segi um þetta,
og sagt, að þetta sé fjand-
skapur gegn bændum, þetta
sé fjandskapur gegn iðnaði,
þetta sé fjandskapur gegn
smábátum. Sliíku fer víðs-
fjarri, þetta er ábending um
nauðsyn þess að gera sér
grein fyrir eðli vandamál-
anna.... Vandinn verður
ekki leystur nema menn geri
sér grein fyrir þeim þjóð-
félagslegu örðugleikum, sem
við eigum við að etja, sum-
part sama eðlis og aðrir,
Einkaleyfi illa vernduo
HER a eftir fer útdráttur ur
grein, sem birtist í Kaup-
mannahafnar blaðinu „Sön-
dags Aktuelt". Fjaiar hún um
raunir uppfiningamannsins,
sem fann það út að heppilegt
væri að setja sög á borðhníf-
ana. Greinin er lauslega þýdd
og endursögð, og efni hennar
á þessa leið:
Hvernig er farið að því að
verða uppfinningamaður?
Börge Jansson varð það, þeg-
ar hann eitt sinn kom of seint
til hádegisverðar í matsöl-
unni, þar sem hann var í
Norman Kuehn annast brýn-
ingar heima hjá sér á Amager
fæði, og hann varð að gera
sér það að góðu að fá léleg-
asta borðhnífinn í hnífakass-
anum. Hnífurinn var mjög
illa farinn og skörðóttur.
Þrátt fyrir það komst Börge
að raun um að honum tókst
betur að skera seigt kjötið en
hinum, sem höfðu óskemmda
hnífa. í>á var það, sem hug-
myndin faeddist. Hann varð
fljótur til að smíða fyrsta
borðhnífinn með sagarsorfnu
blaði, sem nú er algengt að
sjá á matborðum.
í dag eru smíðaðar milljón
ir borðhnífa með sagarsorfn-
um blöðum. Samt sem áður
varð maðurinn, sem hugmynd
ina átti, enginn auðkýfingur.
í stað þess að auðgast á þess-
ari uppfinningu sinni, hefur
hann tapað fé á henni.
Börge stofnaði félag um
uppfinningu sína, og varð
Carl Norman Kuehn meðeig
andi hans að einaleyfinu.
Nú er Kuehn einkaeigandi,
því hann keypti hlut uppfinn
ingamannsins í sameignar-
félaginu.
Kuehn segir að það sé
dönskum lögum að kenna
hvernig fór. Samkvæmt þeim
verði einkaleyfishafinn sjálf-
ur að fylgjast með því hvort
önnur félög virði einkarétt-
inn, og sjá um að stefna þeim
félögum, sem gera það ekki.
Nýtt lagafrumvarp um breyt-
ingar á einkaleyfislögunum
liggur fyrir danska þjóðþing-
inu, segir Kuehn, en það bæt-
ir lítið úr núverandi erfið-
leikum. í þeim stendur nefni
lega að sá, sem brotið er á,
eigi rétt á að ákæra.
— Þessari málsgrein verð-
ur að breyta þannig að við-
komandi aðili geti kært til
lögreglunar á sama hátt og
þegar um önnur svik er að
ræða, t>g lögreglunni beri að
fylgja málinu eftir, segir
Kuehn. „Ég hefi reynt að fá
fógeta til að stöðva innflutn-
ing útlendra borðhnífa, þar
sem einkaleyfi mitt er notað
án heimildar. En ég er ekki
fær um að leggja fram til-
skilið tryggingarfé, að upp-
hæð 35 þús. (danskar), sem
krafizt er.“
— Ef ég ætla að sækja hér
lenda verksmiðju til saka fyr
ir að nota einakleyfi mitt án
leyfis, mun lögfraeðingurinn
krefjast sömu tryggingarupp-
hæðar áður en hann tekur
málið að sér.
— Þessvegna verður sá
maður „Svarti Pétur“, sem er
fátækur og smár þegar önn-
ur og stærri félög nota sér
uppfinningar hans. Þessi fé-
lög eru svo forsjál að þau
hafa fengið upplýsingar í
bönkunum um það hvort ég
sé það fjáður, að ég geti höfð
að mál. Það er ég ekki, og
þá staðreynd nota þau sér.
— Hingað til hefur einka-
Til vinstri er hnifur, sem
sorfinn er á vegum Kuelins,
en til hægri er ensk eftir-
líking.
leyfið á sagarsorfnu blöðun-
um aðeins valdið mér útgjöld
um. Árlega greiði ég sex þús-
und krónur (danskar) til að
halda einkaleyfi mínu víða
um heim’. En ég fæ aldrei
krónu fyrir leyfið, vegna þess
að ég næ mér ekki niðri á
stóru félögunum.
— Ég hef reynt að koma
sjónarmiðum mínum á fram-
færi hjá samtökunum „Dansk
Arbejde“. En þar hefur íhalds
þingmaðurinn Knud Thom-
sen hindrað framgang máls-
ins vegna þess að han telur
það ekki verkefni hins opin-
bera að vernda einkaleyfi ein
staklinga. Þrátt fyrir allt eru
það samt smá-einkaleyfi ein-
staklinganna, sem jþarf að
vernda. Því engum dettur í
hug að koma með eftiröpun
af dísilvélum Durmeislsr &
Wain.
— í dag getur hver sem
er, sem hefur næg fjárráð,
leikið lausum hala, segir Nor
man Kuehn. Daglega snæða
þingmennirnir í „snafsaþing-
iiau“ með hnífum, sem ólög-
lega eru smíliaðir samkvæmt
einkaleyfi mínu. Ég hef reynt
að vekja athygli margra við-
skipamálaráðherra á þessu,
en enginn þeirra hefur viljað
hlusta á mig. Mér hefur altaf
fundizt að breytingar væri
þörf á lögunum, þannig að
það væri skylda lögreglunnar
að fylgja málunum eftir. Sam
kvæmt því ætti hér — eins
og í Bandaríkjunum — að
láta skrá öll einkaleyfi hjá
tolleftirlitinu, þannig að ekki
mætti flytja inn neinn varn-
ing fyrr en einkaleyfishafi
hefur fallizt á að ekki væri
um „þjófnað“ að ræða á einka
leyfinu.
Skrif Pravda vekja athygli
vegna þess að það er alls
staðar sami vandinn, að stétt
irnar bera mismunandi úr
býtum. Bændur framleiða
minna heldur en hinar stór-
kostlegu hraðvirku vélar,
sem iðnaðurinn notar en vilja
fá samtoærileg kjör við fólk-
ið, sem við þær vinnur. Þetta
er vandi, sem menn eiga al'ls
staðar við að etja, en hann
er af ýmsum ástæðum meiri
hjá okkur heldur en hjá öðr
um. Hinn mikli toúsnæðis-
skortur er alla að sliga, það
er ekki séríslenzkt fyrirbæri.
Það er vandamál, sem þarf
PRAVDA, málgagn Sovétstjórn-
arinnar gaf í dag í skyn, að
ekki væri útilokað að Sovétrík-
in féllust á að hefja viðræður
við Bandarikjamenn um samn-
ing um stöðvun eldflaugakapp-
hlaupsins. Þessi ummæli Pravda
hafa vakið talsverða athygli.
Kosygin, forsætisráðherra,
sagði á blaðamannafundi í
að leysa jafnt hér og annars
staðar. En okkar sérstaki
vandi verður ekki leystur
nema okkur sé ljóst í toverju
toann er fólginn“.
Lundiúnum í fyrri viku, að Sovét
menn hefðu engan áhuga á að
ræða þessi mál við Banda-
ríkjamenn, en Pravda aftur á
móti hefur eftir ummæli ráð-
herrans, um að Sovétríkin séu
reiðubúin að ræða við Banda-
ríkjamenn um ráðstafanir til að
koma í veg fyrir nýtt kapphlaup
í smíði árásar- og varnarvopna.
Stjórnmálafréttaritarar eru
ekki á einu máli um gildi frétt-
arinnar, en forðast yfirleitt að
draga alvarlegar álykbanir, þar
sem skrif balðsins brjóta í bága
við ummæli Kosygins í London.