Morgunblaðið - 17.02.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1967.
17
FYRIRTÆKI OG ÞJÓÐARBÚSKAPUR LTE_,
Hagræðing á hugtökum
er talið æskilegt.
Eins og af ofangreindu má sjá,
er hér um rangar nafngiftir að
ræða á þessum lánum og styrkj-
um og að þessi orð skyldu verða
fyrir valinu er mjög skiljanlegt
með tilliti til þess hversu mjög
þessi orð eru nú í tízku og á vör-
um hvers þess manns, sem tel-
ur þau geta orðið sér til fram-
dráttar jafnvel þótt viðkomandi
aðili hafi mjög óljósar hugmynd
ir um merkingu þeirra.
Skynsamleg úthlutun
Nei, ef vel hefði átt að vera,
hefði átt að setja á laggirnar
matsnefnd, sem úthlutaði styrkj-
um eða lánum samkvæmt fram-
lagðri framkvæmda- og fjár-
hagsáætlun umsækjenda um
hagræðingsverkefni og þekkti
þar að auki muninn á hagræð-
ingu og framleiðni. Auk þess
sem hún vissi um samhengið þar
á milli og væri þess umkomin
að dæma og meta þær fram-
kvæmdir, sem sótt væri um
styrki fyrir, og gætu þar með
sett ákveðnar gæðakröfur og
um leið skapað grunndvöU fyr-
ir vandaðri hagræðingarvinnu
jafnframt því sem vísa viðkom-
andi aðilum á rétta veginn. —
I>essu væri að sjálfsögðu hægt
að kippa í lag enn þá og það ættu
viðkomandi yfirvöld að gera nú
þegar, ef vilji væri fyrir hendi.
En það er leitt til þess að vita,
að opinbert fé skuli notað undir
þessu yfirskini, því að fram-
leiðslugreinar okkar þurfa mjög
á hagræðingu og endurbótum að
halda og væru þessar milljónir
króna notaðar á réttan hátt,
gæti mikið áunnizt með þeim.
G. Á.
Mikil aukning í
bifreiðainnfl.
Á ÁRINU 1966 voru fluttar inn
samtals 5530 bifreiðar og nam
heildar cif. verff þeirra 548.458
þús. kr. Áriff 1965 voru fluttar
inn 3967 bifreiffar og var cif.
verff þeirra 279.469 þús. Skiptast
bifreiðar eftir gerðum þannig ár
ið 1966. (Samsvarandi tölur frá
1965 í svigum). Almenningsbif-
(2738), jeppabifreiffar 1236 (762)
sendiferffabifreiðar 169 (147) og
vörubifreiðar 389 (293).
Hér á eftir fer tafla yfir inn-
flutning nokkurra vörutegunda.
Magnseining er þúsund tenings
fet fyrir timbur, stykkjatala fyr-
ir bifreiðar, hjóladráttarvélar,
flugvélar og skip, en tonn fyrir
reiðar 27 (27), fólksbifreiðar 3709 allar aðrar vörur:
Verð Verff
Vöruheiti: Magn 1000 kr. 1965
Kornvörur til manneldis 11.679,3 72.709 74.579
Fóðurvörur 34.733,0 161.840 157.345
Strásykur og molasykur 9.763,6 41.182 47.410
Kaffi 2.017,8 74.531 81.423
Ávextir, nýir og þurrkaðir .... 6.526,1 87.567 80.074
Fiskinet og slöngur úr gerviefn. . 1.184,0 210.293 180.883
Önnur veiðaf. og efni í þau .. 1.299,4 78.534 66.656
Salt 42.929,0 28.751 33.057
Steinkol 5.006,3 5.683 8.887
Flugvélabenzín 4.795,9 12.037 39.566
Annað benzín 51.739,2 59.506 57.354
Þotueldsneyti 16.604,4 23.132 23.925
Gasolía og brennsluolía 409.956,2 353.066 340.103
Hjólbarðar og slöngur ........ 1.073,2 66.135 68.691
Timbur 2.212,8 204.569 192.923
Rúðugler 2.636,2 33.383 24.612
Steypustyrktarjárn 3.230,9 15.487 12.895
Þakjárn 3.349,7 26.806 23.235
Miðstöðvarofnar 799,2 13.677 11.238
Hjóladráttarvélar 810 66.030 57.300
Almenningsbifreiðar 27 8.299 4.487
Aðrar fólksbifreiðar 3.709 199.282 135.794
Jeppabifreiðar 1.236 126.201 68.285
Sendiferðabifreiðar 169 11.082 8.436
Vörubifreiðar 389 103.594 62.467
Flugvélar 18 290.980 268.267
Farskip 3 71.431 188.407
Fiskiskip 11 180.361 118.968
W
Ur norsku efnahagslífi
egi sett sér. Frianora, sem er
sölusamtök u.þ.b. 120 frystihúsa
í strönd Noregs, hefur tryggt
sér frystigeymslur fyrir afurðir
sínar víðs vegar um Holland,
til þess að sjá fyrir hagkvæm-
ari og fljótri afhendingu. En
verkefnið er erfitt: ein húsmóð-
ir efaðist um, að frosinn fiskur
væri í raun og veru fiskur, þar
sem ekki lyktaði neitt af hon-
um. Sýnisala í stórum mæli er
m.ö.o. nauðsynleg til þess að
kenna neytendum að setja
frosinn fisk á hádegisverðar-
borð sitt. — Salan hefur þegar
aukizt hjá Frianora á frostnum
fiski á hollenzka markaðnum, og
veitingahús hafa smám saman
byrjað að sýna áhuga á urriða,
sem herramannsmat á matseðl-
inum. Miklar vonir eru bundnar
við grillettur og „fish-stick“
Frianors.
Framleiðsla á norskum mat f
Danmörku.
„Stærsta eld’hús Noregs“ og
um leið ein sjálfvirkasta mat-
vörufyrirtæki í heiminum, Stabb
uret A/S í Fredrikstad, Suður-
Noregi, jók veltu sína um u.þ.
b. 20 millj. í fyrra, þriðja árið
í röð. Heildarvelta 1966 voru
116 milj. N. kr. Stabburet hefur
komið sér vel fyrir á hinum
danska markaði með eigin fram
leiðslutæki, þrátt fyrir hina
miklu sérstöðu Danmerkur sem
land matvælaframleiðenda.
Stærstur hluti af útflutningi
Stabburet (13 millj kr. í fyrra)
fer til Stóra-Bretlands og V-
f>ýzkalands. Hinn þróttmikli eig-
andi fyrirtækisins Gunnar Nil-
sen, íhugar nú að leggja veru-
lega meiri áherzlu á vestur-
þýzka markaðinn, þar sem hann
hefur nú komizt í sambönd, sem
tryggja honum mikla möguleika
til afhendingar fyrir sjúkrahús.
Misnotkun
Á MIEÐAL þeirra nýyrða, sem
skotið hafa upp kollinum í þjóð-
félagi okkar nú á seinni árum
•ru orðin hagræðing og fram-
leiðni. f>au hafa síðan verið oft
notuð til áróðurs, auglýsinga og
yfirskins við öll möguleg og
•möguleg tækifæri og í fæst-
nm tilvikum hefur notkun þess-
*ra orða átt nokkurn rétt á sér.
Nú upp á síðkastið er farið að
bera á þessu við afgreiðslu fjár-
laga á Alþingi og styrkveitingar
1 því sambandi og er leitt til
þess að vita að löggjafarvaldið
akuli ganga fram fyrir skjöldu
með misnotkun þessara orða,
hvort sem það stafar af fá-
fræðslu um þessi mál eða af
öðrum ástæðum.
I>að er að vísu staðreynd að
vitneskja og þekking á þessum
málum eru af skornum skammti
hjá almenningi í það minnsta,
aem stafar af því, að almenn
uppfræðsla t.d. í blöðum og út-
varpi hefur verið takmörkuð, en
þó hafa að vísu verið haldin
fræðsluerindi á fundum ein-
stakra félagssamtaka, en þetta
á sjálfsagt eftir að breytast til
batnaðar, skulum við vona.
Hagræðing og framleiðni
Við skulum líta fyrst á þýð-
lngu þessara tveggja orða. Orðið
hagræðing, sem við notum, er
þýðing á danska orðinu rational-
isering. Þetta orð er samstofna
við þau orð, sem notuð eru yfir
þetta hugtak í allflestum öðrum
tungumálum. Orðstofninn raio
er kominn úr grísku og þýðir
gkynsemi. Nú getum við ekki
notað þennan orðstofn í okkar
máli og því varð það að nokkr-
um snillingum datt í hug orðið
hagræðing. Samkvæmt áður
kominni býðingu á orðstofnin-
um ratio, þýðir rationalisering
það að beita skynseminni enda
kom fram sú tillaga á sínum
tíma að nota orðið skynvæðing.
Nú má segja að það sé ekki
nýtt við það að beita skynsem-
inni, það hafa menn gert frá
alda öðli, það sem er nýtt í
þessu sambandi eru ákveðnar
kerfisbundnar athugunaraðferð-
ir, sem notaðar eru til að ná
settu markmiði á sem styztum
tíma og á sem hagkvæmastan
hátt. Með hagræðingu, er átt við
framkvæmd skynsamlegra að-
gerða, með það fyrir augum að
minnka tímatap og sóun hráefn-
is. Með öðrum orðum má segja
•ð hagræðing nái til stjórnunar-
legra, skipulagslegra og tækni-
legra ráðstafana, sem fram-
kvæmdar eru til að styrkja arð-
•emina. Eitt af því sem hagræð-
ingin leiðir af sér eru aukin
framleiðni, orðið framleiðni er
notað yfir hlutfallið milli fram-
leiðslumagns og framleiðslu-
kostnaðar. Eftir því hvernig
þessu hlutfalii er háttað, er tal-
að um meiri eða minni fram-
leiðni. Við getum hugsað okkur
þetta sett á brotastrik:
Framleiðsla
■■ ■ = Framleiðni
Kostnaður
Af þessu má sjá að þvi minni
kostnaður í samanburði við
framleiðslu því stærra verður
hlutfallið og við tölum um
aukna framleiðni og öfugt.
Hagræðingarlán og styrklr
Á árinu 1966 voru samþykkt
á Alþingi þrenn lög um lán og
•tyrki og lánsheimildir vegna
hagræðingar og framleiðni. —
Þetta var bæði gott og blessað
ef við gætum treyst þvi að þetta
fé væri notað til þess að auka
hagræðingu og þar með fram-
leiðnina, en við skulum líta að-
eins nánar á þetta. Yngstu lög-
in af þessum þremur eru frá
16. des. sl., sem eru lög um
Framleiðnisjóð landbúnaðarins.
Sett er stjórn fyrir sjóðinn og
skal hún úthluta lánum og
styrkjum. í 4. gr. laganna segir
að stofnframlag skuli vera 50
milljónir króna. Síðan segir:
„Af stofnframlaginu greiðast 20
milljónir á árinu 1966 og skal
stjórn framleiðnisjóðs ráðstafa
þeirri fjárhæð að fengnum tillög
um framleiðsluráðs landbúnað-
arins til vinnslustöðva landbún-
aðarins vegna endurbóta sem
gerðar hafa verið á árinu 1966.“
M.ö.o. 20 milljónir, sem geta allt
eins verið til viðhaldskostnaðar
í sláturhúsunum, svo sem til að
þrífa og mála, til nýrra glugga
og hurða og því um líkt, ef frá
er talið tilraunasláturhús S. S. í
borgarfirði. Það er að segja auk-
iinn kostnaður án þess að til
komi aukin framleiðsla eða með
öðrum orðum minni fram-
leiðni, en samkvæmt lögunum á
sjóðurinn að veita styrki og lán
til framleiðniaukningar.
Þetta var framleiðnisjóður
landbúnaðarins, sömu sögu er
að segja um 50 milljónirnar, sem
skulu vera til framleiðniaukning
ar í frystihúsum og framleiðslu
frystra fiskafurða. Þeir fram-
leiðnistyrkir eru afgreiddir með
4 línum í lögunum og þar eru
það Landsbankinn og Útvegs-
bankinn, sem úthluta skulu sam
kvæmt reglum, sem sjávarút-
vegsmálaráðherra setur. Þar
mun einnig vera um rekstrar-
styrki að ræða, sem afgreiddir
eru til húsanna í hlutfalli við
framleiðslu þeirra, en ekki hag-
ræðingar nauffsynjar.
Þriðju lögin eru lántökuheim-
ild, sem Iðnlánasjóði var veitt,
að upphæð kr. 100 milljónir og
skulu notast til hagræðinga-
lána, sem stuðla verulega að
aukningu framleiðni og bæta að-
stöðu iðnfyrirtækja til þess að
aðlaga sig nýjum viðhorfum
vegna breyttra viðskiptahátta,
svo sem tollabreytinga og frí-
verzlunar. Við skulum vona, að
þessi lán verði ekki þegar þar
að kemur notuð eins og hin,
heldur tekin upp betri vinnu-
brögð. Jafnframt er ástæða til
að benda á, að ekki nægir að
koma á ákvæðiskerfum og svo
kölluðum „bónuskerfum“ við ó-
breyttar aðstæður, sem ýmsir
aðilar unga hér út og» sumir
halda að sé einhver hagræðing.
En hagræðing er töluvert mikið
meira heldur en ákvæðislauna-
kerfi og síðasta aðgerð í hag-
ræðingaframkvæmdum á reynd-
ar að vera ákvæðiskerfi, ef það
Á ÁRUNUM 1961—1965 var mik
il aukning í matvælaiðnaði á
íslandi. Einkum var almenn og
jöfn framleiðsluaukning í fram-
leiðsluvörum mjólkurbúa. Smjör
framleiðsla jókst þannig úr 1339
tonnum árið 1961 í 1763 tonn
árið 1965. Framleiðsluaukning á
mjólkurosti var ennfremur mik-
il, eða úr 564 tonnum árið 1961
í 1424 tonn árið 1965. Enn-
fremur jókst framleiðsla á mysu
Metútflutningur á loðskinnum.
Árið 1966 varð nýtt metár
fyrir útflutning á norskum loð-
skinnum, Fyrir tilstilli uppboðs-
hallarinnar fyrir skinnasölu í
Osló voru flutt út skinn fyrir
u.þ.b. 220 millj. N. Kr., og gert
er ráð fyrir aukningu að magni
til um allt að 20% á núverandi
ári. Samt sem áður er ekki búizt
við verðmætisaukningu, verðlag
hefur sýnt lækkandi tilhneig-
ingu að undanförnu. Bandarík-
in eru enn sem fyrr aðalmarkað-
ur fyrir norsk skinn. 1 fyrra
voru seld skinn til Bandaríkj-
anna fyrir um 114 millj. N.
Kr.
Frystur fiskur frá Noregi á há-
degisverðarborð Hollendinga.
Nú eiga Hollendingar að læra
að meta fisk: Þetta markmið hef
ur Frianora fyrirtækið í Nor-
osti, nýmjólkurdufti og ostaefni,
en minnkaði nokkuð á skyri,
mjólk til niðursuðu og undan-
rennudufti.
Þá var ennfremur töluverð
aukning á niðursuðuiðnaði. Síld-
arniðursuða jókst úr 318 tonn-
um árið 1961 upp í 889 tonn ár-
ið 1965; niðursuða kjöts og slát-
urafurða jókst úr 52 tonnum í
70 tonn og niðursuða ýmissa
fisktegunda úr 291 tonni í 407
tonn á tímabilinu.
Framleiðsla á kökum og
brauði var nokkuð jöfn og stöð-
ug á tímabilinu, en heldur var
þó um aukningu að ræða, nema
í kexgerð, en framleiðslan á
kexi minnkaði úr 886 tonnum í
644 tonn. Ennfremur var stöðug
aukning á framleiðslu sælgætis
og gosdrykkja, og hefur fram-
leiðsla gosdrykkja aukizt úr
3779 kgl. í 6872 kgl. á tímabil-
inu. Sömu sögu er að segja um
saftir og aðra óáfenga drykki,
en hinsvegar varð samdráttur í
framleiðslu brennivíns. Minnk-
aði framleiðsla þess úr 409 kgl.
í 260 kgl.
Af öðrum matvælum má
nefna smjörlíki, en framleiðsla
þess jókst úr 2335 tonnum upp
í 2675 tonn og bökunardropa, en
framleiðsla þeirra jókst úr
14,270 lítrum í 17.591 lítra.
Verzlunarfloti Noregs yfir 17
millj. brúttá-tonn.
Skv. útreikningum skipaflokk-
unarfélagsins Det Norske Veri-
tas, sem er þriðja stærsta fyr-
irtæki í sinni röð, var norski
verzlunarflotinn kominn upp í
17 millj. brúttótonn (17,05) um
áramótin. Þannig hefur tonna-
fjöldinn aukizt um eina milljón
tonn á síðustu 6 mánuðum árs-
ins 1966 (skv. Veritas var flot-
inn 16,1 millj. brúttótonn 1.
júlí). Afhent voru 207 skip, í
allt 2,2 millj. brúttótonn til
norskra útgerðarmanna í fyrra.
Samtals voru seld um 876.900
brúttótonn í eldri skipum til út-
landa, sem bendir til hraðans í
nýbyggingu norska flotans. Með-
alaldur skipa í norska flotan-
um er um 7 ár, en meðaltal
heimsflotans alls er um 12 ár.
Stöðug aukning í
ísl. matvælaiðnaði